Trong thời gian gần đây liêntiếp xuất hiện hiện tượng sụt đất (báo chí thường gọi là “hố tử thần”) ở HàTĩnh, TP.HCM, Hà Nội… Theo TS Phan Tích Xuân, trưởng phòng Địa hóa, Viện Địachất, đó không phải trường hợp hiếm gặp và có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiệntượng này.
Mới đây ở Hương Khê, Hà Tĩnhcó hiện tượng lạ lùng là ao của một người dân bị biến mất, thay vào đó người tathấy xuất hiện hai hố lớn. Ông nghĩ sao về điều này?
 |
| Tiến sỹ Phan Tích Xuân |
Có khá nhiều nguyên nhân dẫn đếnhiện tượng sụt đất: do hang động ngầm ở những vùng đá dễ hòa tan; sụt do hiệntượng xói ngầm, hay sụt đất có nguyên nhân từ các hoạt động của con người nhưkhai thác hầm mỏ, xây dựng các tuyến hầm ngầm, khai thác nước ngầm quá mức…
Theo nghiên cứu, tại khu vựcHương Khê, Hà Tĩnh là vùng đất hoạt động do hoạt động caster, tức là hoạt độngtrong vùng đá vôi (đá vôi dễ hòa tan) tạo các hang động ngầm bên dưới. Bìnhthường lớp phủ trên mặt không bị tác động, nhưng khi có điều kiện thuận lợi sẽsụt hố caster bên dưới, chính hoạt động liên tục của con người tác động vào ao,khiến một lỗ hổng thông với hang ngầm, nên tất cả nước, cùng cá, tôm kéo xuốnghang, gây sụt lún.
Chuyện sụt lún là hiện tượng bìnhthường và có thể xảy ra ở bất kỳ vùng đá vôi nào. Hiện tượng sụt lún caster nàyxảy ra ở nhiều nơi như Tuyên Quang, thị xã Lạng Sơn, Thanh Hóa, gần nhất đây làở huyện Quốc Oai vào năm 2008.
TP.HCM vừa qua cũng liên tiếpxuất hiện hố tử thần, nguyên nhân cũng là hang động ngầm ở dưới, thưa ông?
Tại Việt Nam xuất hiện nhiều dạngsụt. Riêng TP.HCM có nhiều chỗ sụt, thậm chí giữa đường, trong nhà, nhất làtrong thời gian gần đây, liên tiếp xảy ra những “hố tử thần”. Nhìn hố sụt bênngoài có vẻ giống nhau, nhưng bản chất là khác nhau. Ở TP.HCM không phải là sụtlún dạng caster, mà chủ yếu liên quan đến nền đất yếu.
TP.HCM nằm trên vùng châu thổsông Cửu Long, đất yếu kèm cấu trúc đặc biệt, bên dưới là tầng bùn. Nếu để ý,gần đây các “hố tử thần” xuất hiện trên những tuyến đường vừa trải qua thi côngngầm, nơi vừa được tái thiết mặt đường không lâu. Đó là do, khi tiến hành thicông đào đường sâu, móng bị tác động, phá vỡ khối kết dính vững chắc vốn có từtrước của đường, trong khi đó, con người lại không tính toán đến phương án trảtrả lại nguyên hiện trạng ban đầu bằng cách tạo ra một khối kết dính mới.
Mặt khác, trong quá trình thicông, các đơn vị thi công lắp đặt ống thoát nước cẩu thả, không đúng kỹ thuật,nên khi đất đá ồ ạt lấp lên phía dưới vẫn tồn tại các “con suối nhỏ”, khi thoátnước ngầm kéo theo hiện tượng xói ngầm bên dưới, mang theo vật chất dễ bị xóinhư bùn, cát, tạo ra các rỗng bên dưới dấn đến sụt là tất yếu.
Còn hiện tượng sụt lún ởPhong Vân, Ba Vì vừa qua thì sao?
Về bản chất, hiện tượng sụt lún ởBa Vì giống TP.HCM. Khu vực Phong Vân nằm trên bờ sông Đà hợp lưu với sông Thao,trên bãi cát bồi, bên dưới có tầng cát dễ chảy.
Trong mặt cắt của bãi bồi thườngcó những lớp cát lẫn với phù sa. Lớp cát gắn kết yếu, khi có điều kiện thuận lợidễ dàng bị xói ngầm ở bên dưới dẫn đến sụt đất ở bên trên.
Dòng chảy sông Thao mạnh khi gặp dòng chảy sông Đà, tạo nên thác nhỏ cao khoảng50cm, đồng thời ép dòng chảy của sông Đà thành một dòng chảy hẹp, ép sát bờ, làmxói mòn xói lớp cát ở chân dẫn đến sạt lở bờ sông. Khi mực nước sông bị hạ xuốngquá nhanh gây ra các dòng chảy ngầm từ trong phía bờ ra gây xói ngầm.
Chuyện sụt đất khả năng liên quan đến điều tiết nước nhà máy thủy điện Hòa Bình.Do có sự điều tiết nước, dòng chảy sông Hồng thường trở nên thắng thế so vớisông Đà dẫn đến dòng chảy ở đoạn Phong Vân - Cổ Đô có xu thế áp sát bờ phải dễgây xói lở bờ.
Hơn nữa cũng do sự điều tiết(đóng đập hoặc xả lũ) nên mực nước sông ở hạ lưu đập nhiều khi dao động rấtnhanh và mạnh ảnh hưởng đến khu vực hạ lưu, đặc biệt là khi đóng đập, nước ở hạlưu thường hạ xuống rất nhanh, có thể là nguyên nhân sinh các dòng xói ngầm nhưđã nói ở trên.
Các vùng bãi bồi ven sông đều cónguy cơ tương tự như ở Ba Vì.
Biện pháp để khắc phục tìnhtrạng trên như thế nào, thưa ông?
Với trường hợp của TP.HCM, cácnhà quản lý, thi công công trình có biện pháp ngăn chặn như kiểm tra, tính toánthật kỹ lưỡng trước khi thi công, các đường ống ngầm có sử dụng đúng tiêu chuẩn,an toàn hay không. Cần chú trọng đến giai đoạn san lấp về hiện trạng ban đầu nhưquá trình đổ đất đá cẩn trọng nếu không có thể làm nứt, rò rỉ ống nước, sau đótiến hành nén, bơm nước để lèn, đầm nhẹ để nén thêm tạo kết dính.
Ở Ba Vì hay Hà Tĩnh cũng vậy, cầncó tìm hiểu nghiên cứu thật kỹ khi thi công công trình. Kiểu sụt lở như ở Ba Vìcó thể dự báo được, thực tế đã có dự báo do Viện địa chất thực hiện, tuy nhiêncác dự báo ấy vẫn chưa đi vào thực tiễn. Hiện tại ở khu vực Ba Vì, trước hếtphải giải quyết vấn đề sạt lở bờ sông, mà có lẽ biện pháp duy nhất hiện nay làxây dựng kè bảo vệ.
Hà Nội cũng thường xuyên tiếnhành các công trình xây dựng ngầm lớn, nhưng ít thấy có hố tử thần như TP.HCM?
Khác với TP.HCM, Hà Nội có nền đất tốt hơn, nhưng các nhà khoa học cũng đangcảnh báo nguy cơ lún từng ngày ở Hà Nội. Nguyên nhân là do khai thác nước ngầmquá mức.
Theo một nghiên cứu đã công bố của Viện Khoa học công nghệ và kinh tế xây dựng Hà Nội (Sở Xây dựng Hà Nội), Hà Nội mỗi năm lún vài chục mm. Những khu vực sụtlún đáng chú ý là Thành Công với 41,42mm/năm, Ngô Sĩ Liên: 31,52mm/năm, PhápVân: 22,16 mm/năm…
Xin cảm ơn TS!
Theo VTC
