Tục bắtvợ xưa - nét đẹp văn hoá của người Mông
Tục bắt vợ đãcó từ rất lâu đời, vốn là một nét đẹp văn hoá của người Mông nơi vùng biên này.Theo tục cũ, khi một chàng trai và một cô gái thích nhau, hoặc trường hợp đặcbiệt hơn là chỉ phía chàng trai có tình cảm với cô gái, chàng trai sẽ nhờ một sốbạn bè đi “bắt vợ” cùng mình. Trước đây, để đi bắt vợ, chàng trai và các bạn sẽphải chuẩn bị những con ngựa tốt, lựa lúc cô gái đi chơi với bạn vào buổi tối,các chàng trai sẽ từ chỗ núp phi ngựa ra bế cô gái lên và chạy thẳng về nhàmình. Ngày nay, các chàng trai Mông ít sử dụng ngựa để đi bắt vợ mà thay vào đólà… những chiếc xe máy.
 |
| Người Mông ở bản Huồi Mới - Quế Phong có vợ có chồng từ khi còn rất trẻ bởi một hủ tục lạc hậu (Ảnh: Nguyễn Duy) |
Khi bị bắtvề nhà chàng trai, cô gái sẽ được ở riêng một phòng trong vòng 3 ngày.Trong thời gian này, chàng trai không được gặp cô gái, mọi chuyện liên quanđến việc thuyết phục cô gái về làm vợ mình đều phải nhờ đến mẹ hoặc chị, emgái. Khi mẹ hoặc chị, em gái của chàng trai đưa váy áo cho cô gái thay, nếucô gái mặc bộ váy áo đó nghĩa là cô đã đồng ý lấy chàng trai làm chồng. Lúcđó gia đình chàng trai sẽ nhờ người làm mối đến nhà cô gái bàn chuyện cướixin và chuẩn bị các lễ vật cần thiết theo lễ thách cưới của nhà gái. Cô gáisẽ được làm vía, cúng ma nhà chàng trai.
Nếu cô gáinhất quyết không chịu mặc váy áo nghĩa là không đồng ý, khi đó chàng traisẽ phải đưa cô gái về trả cho bố mẹ cô cùng với lễ vật bao gồm một con lợn, mộtcon gà và một vò rượu cần.
 |
| Nhiều học sinh nữ mới 13-14 tuổi đã bị bắt về làm vợ (Ảnh: Nguyễn Duy) |
“Ngày nay,các đôi người Mông yêu nhau, khi cả hai gia đình đã đồng ý cho họ về ở vớinhau thì chàng trai cũng phải đến bắt cô gái về. Trước sự chứng kiến củanhiều người, chàng trai sẽ phải cầm cổ tay cô gái và kéo cô về phía mình. Côgái đã đồng ý làm vợ chàng trai nhưng cũng phải chống cự. Họ hàng, anh em,bạn bè của cô gái sẽ ra “giả vờ” giữ cô gái ở lại, không cho chàng trai kéođi. Bắt vợ đã trở thành thủ tục cần thiết trong truyền thống cưới hỏi củangười Mông”, một cán bộ xã Nậm Nhoóng, cho biết.
Tục bắtvợ xưa là một nét đẹp văn hoá của người Mông nhưng cũng kéo theo nhiều hệ lụybuồn như nạn tảo hôn. Ngày nay, tục có phần biến tướng đi, cũng làm phai nhạtdần những nét đẹp, nét trong sáng của tình yêu đôi lứa.
Khi họcsinh trở thành nạn nhân của tục bắt vợ
Một thầygiáo của trường PTTH Dân tộc nội trú Quế Phong thở dài: “Cứ một khoá tôichủ nhiệm từ lớp 10 đến lớp 12 thì mất từ 5 đến 6 học sinh vì tục cướpvợ”. Rất nhiều thầy cô giáo của trường đã trở thành “ông bà bất đắc dĩ” ởtuổi 30 khi học trò của mình lấy vợ, lấy chồng và sinh con đẻ cái.
 |
| Cán bộ chiến sỹ biên phòng dạy các em học sinh có một cái nhìn đúng đắn hơn về đời sống hôn nhân (Ảnh: Sông Hiếu) |
Các cô gái bị bắt vợ hầu hết đềuở lứa tuổi từ 15 đến 18; có em bị bắt làm vợ khi đang học lớp 8, lớp 9. Khi bịcác chàng trai bắt, với sự ràng buộc của tục lệ người Mông cùng với sự tác độngcủa các bậc phụ huynh, hầu hết các em đều chấp nhận bỏ học về làm vợ người takhi tuổi đời còn quá nhỏ. “Lấy vợ, lấy chồng mà không đến Ủy ban đăng ký nênchính quyền cũng không biết được ai đã đủ tuổi, ai chưa”, anh Sầm Văn Cường -cán bộ xã Tri Lễ, cho biết. Từ bản người Mông ra đến trung tâm xã cũng mất đếnnửa ngày cắt rừng, trèo núi nên cán bộ xã không thể quản lý hết cũng là điều dễhiểu.
Các cô gái Mông cho rằng lấychồng rồi, cái chữ chẳng còn ý nghĩa gì nữa bởi công việc của những người phụ nữMông sau khi lấy chồng là đi rừng, làm rẫy và nuôi con.
Thầy Lê Khắc Phú - giáo viêntrường Dân tộc nội trú Quế Phong - kể cho tôi nghe câu chuyện về cậu học tròLương Văn Tòng (bản Quạch, xã Châu Thôn). Sau Tết, nghe các bạn xôn xao chuyệnTòng đã lấy vợ, thầy Phú hỏi thăm: “Đang đi học thì lấy gì mà nuôi vợ?”. Cậu họctrò 17 tuổi hồn nhiên trả lời: “Lấy em rồi, nó đi làm nương với cha mẹ em.Không bắt vợ bây giờ, con gái đẹp trong bản chúng nó bắt hết, em phải lấy vợ xấuà?”. Lương Văn Tòng là một trong số ít học sinh còn tiếp tục đi học sau khicó vợ.
Giống như Tòng, Vi Kim Hoa ở bảnCắm, xã Tri Lễ, là cô gái Mông duy nhất ở trường THPT Dân tộc nội trú còn đượcđi học sau khi đã lấy chồng. Được biết đây là một trong những điều kiện tháchcưới của gia đình Hoa. Hiện Hoa đang là học sinh lớp 10A15 trường nhưng khôngbiết thời gian đến trường của Hoa còn kéo dài được bao lâu khi trách nhiệm củangười con dâu, của người vợ và hàng trăm thứ lễ giáo khắt khe khác của ngườiMông đang tròng vào cổ cô gái mới tuổi trăng tròn này.
Theo Hoàng Lam - NguyễnPhê
