"Giết" một dòng sông thiêng

Sông Hằng, con sông linhthiêng nhất tại Ấn Độ, đang chết dần mòn. Các đập thủy điện lớn đang rút cạnnguồn nước của hàng nghìn ngôi làng dọc bờ sông. Hàng tỉ lít nước thải mỗi ngàyđang biến dòng sông huyền bí này thành dòng sông ô nhiễm nhất thế giới.

>>

Hằng ngày, Sushila Devi cùngnhững phụ nữ khác trong làng phải đi bộ nhiều cây số đến các làng khác để lấynước. “Mỗi ngày chúng tôi mất hai, ba giờ cãi cọ, tranh giành nhau để kiếm từngchút nước - Devi kể - Người dân đang trở nên giận dữ”.

Năm 2006, kể từ khi đậpthủy điện Tehri cao 265m với một hồ chứa nước dài 75m trên sôngBhagirathi, một nhánh quan trọng của sông Hằng, hoàn thành và đưa vàohoạt động ở bang Uttarakhand, thì các con suối vốn là nguồn nước từ lâunay cho làng Pipola nằm cách con đập vài kilômet đã khô cạn. Hơn 100ngôi làng khác quanh đập cũng rơi vào tình trạng thiếu nước trầm trọng.

Cuộc khủng hoảng nước đang bùngnổ ở các cộng đồng dọc sông Hằng, từ dãy Himalaya cho đến Varanasi, thành phốlinh thiêng nhất ở Ấn Độ - một quãng đường dài gần 1.000 km. Nguyên nhân là bởichính quyền Ấn Độ đã, đang và sẽ xây 220 con đập lớn nhỏ tại khu vực thượngnguồn của đồng bằng sông Ấn.

Kế hoạch vĩ đại xây thêm 10 conđập nữa trong vòng vài năm tới để “biến Uttarakhand thành Thụy Sĩ mới” của bangUttarakhand đang có nguy cơ phá sản khi mực nước ở các con sông trong bang đồngloạt suy giảm. Dù phát triển mạnh thủy điện, nhưng hai năm qua Uttarakhand từthừa điện hiện rơi vào cảnh thiếu điện. Tháng 3 vừa qua, chính quyền đã buộcphải tạm dừng hai dự án thủy điện do mực nước các con sông giảm sút.

Theo nghiên cứu của Tổ chứcMạng lưới đập, sông, con người Nam Á (ANDRP), 89% trong tổng số 208 con đậpthủy điện ở Ấn Độ chỉ sản xuất chưa đầy 50% công suất do thiếu nước.

Đập Tehri cung cấp một lượng nướclớn cho thủ đô New Delhi. Cộng với nguồn cung từ sông Yamuna, nhánh lớn nhất củasông Hằng ở miền bắc Ấn Độ, New Delhi tận hưởng lượng nước trung bình 250lít/người/ngày. Tuy nhiên, New Delhi mất 50% lượng nước do hệ thống đường ống ròrỉ và nạn ăn cắp nước. Các gia đình giàu có ở trung tâm thành phố tận hưởng tới500 lít/người/ngày, trong khi các khu vực khác chỉ có 8 lít.

Trong khi đó, các khu vực vùng hạlưu rơi vào cảnh thiếu nước trầm trọng do các con đập ở phía thượng nguồn, cũngnhư các con kênh chuyển nước đến những vùng nông nghiệp giàu có. Khi sông Hằngchảy đến thành phố Kanpur nó gần khô cạn, đẩy Kanpur vào cảnh là thành phố “khátnước” nhất Ấn Độ. Khoảng 33% dân số thành phố sống với chưa đầy 50 lítnước/ngày.

Khi chảy đến thành phố Varanasi,sông Hằng phần nào được phục hồi nhờ một vài nhánh. Dù vậy, mực nước sông Hằngquanh Varanasi đã giảm rất nhanh những năm qua.

Trước đây, độ sâu trung bình củacon sông ở Varanasi lên tới 60m, nhưng hiện ở nhiều khu vực chỉ còn chưa đầy10m. Một số nhánh khác đã khô cạn hoàn toàn. Vài năm qua, hàng loạt cuộc biểutình đã nổ ra tại các cộng đồng dọc sông Hằng để phản đối các dự án đập thủyđiện trên con sông.

Các chuyên gia Ấn Độ dự báo nếuchính quyền các địa phương tiếp tục thực hiện các dự án đập thủy điện một cáchvô tội vạ, các nhánh của sông Hằng ở thượng nguồn sẽ khô cạn. “Chúng ta có thểsống nếu thiếu điện, chứ thiếu nước chắc chắn sẽ chết”, một người dân tuyên bốtrong một cuộc biểu tình chống đập thủy điện ở Uttarakhand hồi tháng 4. Hiệnchính quyền Ấn Độ đang tính xây một con đập mới còn lớn hơn đập Tehri trên sôngMahakali, cũng là một nhánh của sông Hằng.

Trong danh sách các con sông ônhiễm nhất thế giới do tạp chí Time (Mỹ) công bố năm 2007, sông Hằng đứng thứnhất. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính mỗi năm khoảng 1,5 triệu trẻ em Ấn Độchết do các bệnh xuất phát từ tình trạng ô nhiễm nước. Trong khi đó sông Hằngcung cấp 40% lượng nước cho người dân Ấn Độ.

Thời gian qua New Delhi đã chihơn 325 triệu USD cho dự án làm sạch sông Hằng khu vực quanh thủ đô nhưng khôngđạt hiệu quả. Tháng 2 vừa qua, chính quyền Ấn Độ lại công bố dự án 4 tỉ USD nữa(trong đó 1 tỉ USD vay của Ngân hàng Thế giới) để làm sạch sông Hằng.

Theo Tuổi trẻ