Hiểm hoạ thuốc tăng trọng: “tạm biệt chim yến”

Gần đây, nhiều phụnữ nông thôn miền Tây Nam bộ đồn đại với nhau về một loại thần dược giúp trẻ emăn ngon, mau tăng cân nhưng lại không đắt tiền. Thần dược đó bà con gọi là“thuốc chim yến” vì bao bì dán bên ngoài chai thuốc có in hình hai chim yến.

Đối với khá nhiềungười, có sức khoẻ đồng nghĩa phải có thân hình mập mạp. Đặc biệt với trẻ con,mặc dù đã có sự cân bằng giữa thể trọng và chiều cao nhưng một số phụ huynh vẫnmuốn con mình trông tròn trịa. Thế là, dẫn đến lạm dụng các loại “thuốc làm mập”hay “thuốc tăng trọng”.

Thực chấtcủa các thuốc tăng trọng

Thuốc dễ gây tácdụng tăng trọng trước tiên là thuốc chống viêm glucocorticoid, thường được gọitắt là corticoid. Thuốc corticoid gồm nhiều loại: Dexamethason (thường gọi nômna là “đề xa” hay thuốc “hột dưa” vì có dạng viên hình hạt dưa), Prednison,Prednisolon… Về phương diện chữa bệnh, corticoid là thuốc rất quý dùng để chốngviêm, trị các bệnh xương khớp, các bệnh tự miễn, các bệnh dị ứng ngoài da và hệhô hấp (biểu hiện là hen suyễn nặng), bệnh suy tuyến thượng thận, chứ không baogiờ được sử dụng làm mập. 

Khi uống thuốc nàyliên tục và kéo dài, cơ thể có vẻ mập ra và tăng trọng do một tác dụng phụ nguyhiểm của thuốc là giữ nước và chất khoáng natri trong cơ thể gây phù, rối loạnchuyển hoá lipid và làm đọng mỡ lại ở trên mặt, cổ và lưng, khiến người dùngthuốc lâu ngày sẽ béo phì, nhưng thật ra cơ thể lại bị teo cơ (các biểu hiệntrong hội chứng có tên Cushing). Thuốc còn gây cảm giác thèm ăn, làm người dùngthuốc ăn ngon hơn. Ngoài ra, còn có các tác dụng phụ nguy hiểm khác như gâyloãng xương, tăng huyết áp, tạo huyết khối làm nghẽn mạch, có thể gây loét dạdày, làm giảm đề kháng của cơ thể dẫn đến dễ nhiễm trùng (như lao, nếu bị sẽ làmbệnh nặng thêm).

Loại thuốc tăngtrọng thứ hai cần phải kể là Durabolin, tên biệt dược của nandrolonphenylpropionat. Đây là một dẫn chất tổng hợp tương tự hormone sinh dục namtestosterone nhưng có cấu trúc hoá học hơi khác: testosterone chủ yếu trị “yếusinh lý” do thiếu hormone, còn Durabolin đồng hoá protein, giúp cơ thể hấp thu,biến dưỡng tốt chất đạm và vận chuyển các axít amin của chất đạm vào bên trongmô cơ, làm phát triển cơ bắp, tăng cân, tăng sức. Vì vậy, Durabolin còn gọi làthuốc steroid tăng đồng hoá (anabolic steroid, có tên steroid do cấu trúc củaDurabolin có nhân hoá học là steroid, thuốc corticoid cũng thế). Thuốc được chỉđịnh trị chứng gầy ốm, sụt cân, mất sức sau khi bệnh nặng.

Ta thường nghe nóiđến doping trong thể thao, Durabolin chính là một trong những loại doping mà vậnđộng viên hay dùng để tăng khối cơ bắp, tăng lực nhằm đạt thành tích cao trongthi đấu (có nghĩa là phạm pháp). Dạng thuốc của Durabolin là thuốc tiêm, nhưngnhiều thuốc anabolic steroid được dùng dưới dạng uống. Chống chỉ định của thuốclà không được dùng cho trẻ dưới 15 tuổi, phụ nữ có thai, phụ nữ còn trẻ (vì đâylà dẫn chất hormone sinh dục nam). Ở một số nước châu Á như Ấn Độ, người ta đãmất rất nhiều công sức trong thời gian dài chống lại tình trạng lạm dụng, dùngbừa bãi thuốc anabolic steroid ở trẻ em nhằm làm mập. Điều đặc biệt lưu ý làthuốc anabolic steroid được liệt vào bảng chất gây nghiện thứ ba vì tính nguyhiểm của nó (thế giới xếp các chất gây nghiện vào năm bảng, bảng 1 là bảng thuốccấm như heroin).

Hết sứccảnh giác với đông y giả mạo

Không ít người từngbiết và có khi sử dụng nhầm các loại thuốc đông y giả mạo, được quảng cáo “máthuyết, trị gầy yếu, thiếu máu, biếng ăn…” Trên thực tế, các thuốc đông y giả mạonày đã được cơ quan quản lý nhà nước về dược xác định có trộn tân dược làcorticoid để tạo những tác dụng trước mắt: ăn được, ngủ được, mập ra, nếu có đaunhức sẽ giảm ngay (do tác dụng giảm đau chống viêm của corticoid) khiến nhiềungười cho là “thần dược”, nhưng tác hại do việc dùng lâu ngày các loại đông dượcgiả mạo này thì không sao lường hết.

Tóm lại, lạm dụngcác thuốc trên để hy vọng mập ra, nhất là đối với trẻ em là điều hết sức nguyhiểm. Bà con nên cảnh giác, không tìm mua bất cứ thuốc gì, nhất là thuốc TrungQuốc được đồn đại là “thần dược” giúp trẻ em ăn ngon, mau tăng cân một cách lạkỳ.

Theo PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức
SGTT