Lùa đàn dê đến nhà, MoulkheirMint Yarba bỗng sững người: Con gái chị, chỉ mới biết bò đã bị bỏ ngoài trời chođến chết. Người mẹ chết lặng khi thấy khuôn mặt vô hồn của đứa con, mắt nó mởto, kiến bâu xung quanh. Đứa con là hậu quả do bị ông chủ hãm hiếp và ông takhông muốn vướng víu đứa con.
Đó là một phần chuyện đời thực của Moulkheir Mint Yarba, 40 tuổi, một người dânở Mauritania - quốc gia rộng lớn ở rìa phía tây của sa mạc Sahara. Ước tính10-20% trong tổng số 3,4 triệu người Mauritania hiện sống trong kiếp nô lệ, một“chế độ nô lệ thực sự”, theo đánh giá của báo cáo viên đặc biệt của Liên hợpquốc tại đây. Điều khó tin hơn khi Mauritania là quốc gia cuối cùng trên thếgiới tuyên bố xóa bỏ chế độ nô lệ (năm 1981).
 |
| Selek’ha tại trung tâm đào tạo nghề cho nô lệ sau những biến cố cuộc đời. |
Chủ đề nhạy cảm
Moulkheir sinh ra đã là nô lệ ở sa mạc phía bắc Mauritania. Ngay từ nhỏ, cô chỉbiết đến chăn gia súc, thậm chí nói chuyện với lạc đà còn nhiều hơn là với conngười. Moulkheir chưa bao giờ biết mặt mẹ mình vì mẹ cô đã được ông chủ “tặng”cho người khác. Quanh các vùng sa mạc rộng lớn ở Mauritania này, khung cảnhthường thấy là những người da sẫm màu làm việc quần quật. Sống trong những cănlều tồi tàn, họ cho rằng người da sẫm sinh ra là để phục vụ những ông chủ dasáng màu hơn.
Khi được hỏi, ông Brahim Ould M’Bareck Ould Med El Moctar, Bộ trưởng phát triểnnông nghiệp khẳng định mọi người dân Mauritania đều bình đẳng, việc sở hữu nô lệkhông còn tồn tại ở nước này. Nhưng lạ lùng ở chỗ, chủ đề này nhạy cảm tới mứcmuốn phỏng vấn, các phóng viên CNN phải thực hiện bí mật. Nếu bị phát hiện tiếpxúc với nô lệ đã bỏ trốn như Moulkheir, đoàn làm phim người nước ngoài có thể bịbắt hay bị trục xuất ngay lập tức.
Con đường đến với tự do của Moulkheir nhờ có 2 ân nhân đặc biệt: BoubacarMessaoud - một nô lệ và Abdel Nasser Ould Ethmane - một ông chủ có xu hướng tiếnbộ. 40 năm trước, Abdel khi mới 7 tuổi đã được gia đình cho phép chọn một cậu bélàm người hầu riêng, giống như chọn một món đồ chơi vậy. Lên 12 tuổi, Abdel đượcgửi đến trường ở Nouakchott, cách nhà khoảng 500km. Tình cờ đọc một cuốn sách vềcách mạng tư sản Pháp, Abdel bắt gặp dòng chữ: “Mọi người sinh ra đều có quyềntự do và bình đẳng”. Abdel cứ đọc đi đọc lại, và dòng chữ ấy đã thay đổi cuộcđời ông. 16 tuổi, Abdel về nhà, đòi trả tự do cho các nô lệ. Đáp lại, các nô lệđó không muốn đi vì không hiểu tự do là gì, còn mẹ Abdel bảo đừng ngớ ngẩn, vìtạo hóa đã sắp đặt như vậy. Trưởng thành hơn, Abdel tập hợp những nhà hoạt độngxã hội bằng những cuộc họp bí mật trên những cồn cát lúc nửa đêm. Trong một lần,Abdel đã gặp Boubacar Messaoud. Sau này, họ đã thành lập tổ chức SOS Slaves (Nôlệ kêu cứu), một trong số ít nhóm đấu tranh giải phóng nô lệ tại Mauritania hiệnnay.
Người phụ nữ khốn khổ Maoulkheir là người đầu tiên họ chọn. Nhiều người nhận xétchế độ nô lệ hiện đại ở Mauritania rất giống với nước Mỹ hồi đầu thế kỷ 19,nhưng sự khác nhau căn bản là người nô lệ châu Phi hầu như không cần phải quảnthúc về thể xác, họ gần như bị tẩy não, ngoan ngoãn phục tùng mà không bao giờcó ý nghĩ phản kháng lại. Maoulkheir cũng vậy, lần đầu tiên được gợi ý giảithoát, chị từ chối vì nếu bỏ đi, sẽ không biết bấu víu vào đâu và sợ ông chủ trảthù.
Nhờ sự thương lượng của SOS, một đêm năm 2007, Moulkheir cùng với 5 đứa con đãđược giải thoát. Trên chuyến xe hôm ấy còn có 6 con dê và ít vải, khối tài sảnmà Moulkheir chưa bao giờ mơ tới trong đời. Nhưng hai tiếng tự do ấy quá ngắnngủi, giống như ảo ảnh phía đường chân trời.
Hy vọng mong manh
Moulkheir và các con được giao cho một cựu tướng lĩnh quân đội. Vị này nói sẽthuê họ nhưng Moulkheir đau đớn hơn khi ông chủ mới đánh đập và ngủ với con gáichị. Con gái lớn của chị, Selek’ha Mint Hamane, năm 2009 bị cưỡng bức, mang thaiđến tháng thứ 9 thì mất con vì bị ông chủ tống lên chiếc xe tải phóng nhanh trêncon đường đầy ổ gà. Số phận con gái cũng không khác gì mẹ, Moulkheir uất ức,tuyệt vọng. Chị nhờ người nhắn đến tổ chức SOS Slaves ở Nouakchott ra tay lầnnữa. Nhân lúc ông chủ đi vắng, SOS Slaves đã bí mật đưa người đến giải cứu 5 mẹcon chị Moulkheir.
Moulkheir cùng con gái đã định khởi kiện hai vị chủ nô khi họ đã làm việc cả đờimà không được trả công nhưng hy vọng vừa lóe lên đã tắt ngấm. Các nhà hoạt độngxã hội ở Mauritania đã đưa hàng chục vụ kiện ra xét xử nhưng tháng 1-2011, chỉcó một ông chủ bị kết án 6 tháng tù vì bắt 2 cô gái trẻ làm nô lệ. Trong khi đó,những người chống chế độ nô lệ cũng bị bắt và ngồi tù 6 tháng. Bởi vậy, không cóluật sư nào còn dám đứng ra bào chữa cho mẹ con Moulkheir. Giờ sống trong mộtngôi lều ở ngoại ô Nouakchott, một tuần cứ 2-3 lần, chị Moulkheir và con gái lạiđến trung tâm dạy nghề dành cho nô lệ bỏ trốn. Dự án mới của SOS Slaves này đãquy tụ được hơn 30 học viên, chủ yếu họ được học nghề dệt và may để kiếm sống.
Khi được hỏi, Boubacar and Abdel - 2 con người đang người đấu tranh để giảiphóng nô lệ cho biết: Họ chỉ giành chiến thắng khi một người từng là nô lệ trởthành Tổng thống Mauritania.
Theo Yến Chi
ANTD
