Lá é cá trích

Một món của người dân tộcthiểu số vùng Cheo Reo – Phú Bổn, nay được gọi là Ayunpa. Món ăn được làmcông phu với nguyên liệu đơn giản, chỉ là cá từ dòng suối trong, lá từ câyrau dại… Ấy thế mà ngon!

Tây Nguyên thường được biếtđến với những núi đồi bạt ngàn cây xanh, với rừng già, với tiếng cồngchiêng, tiếng hát vang vọng núi rừng, với những cô gái trong bộ áo váy sặcsỡ hay chàng trai lưng quàng khố, vai đeo gùi và những câu chuyện huyềnthoại dựng nước, giữ nước…

Nhưng không chỉ có thế. Ngàynay Tây Nguyên còn được biết đến với những món ăn lạ nhưng rất ngon. Đó lànhững món ăn mộc mạc, mà để thực hiện người nấu chỉ cần ra suối bắt con cá,vào rừng hái nắm lá…

Món ngon đời thường

Với người dân tộc khác thì láé cá trích là món ăn lạ, ngon và độc đáo. Thế nhưng với người dân tộc Jraivùng Cheo Reo – Phú Bổn, nay được gọi là Ayunpa thì đây chỉ là món ăn đơngiản thường ngày. Họ bắt cá trích nơi các dòng suối nước trong văn vắt, mangvề xâu lại thành từng xâu, phơi hơi se se rồi gác trên chái bếp, chỗ gần bếplửa. Khói và hơi nóng hàng ngày sẽ làm thịt cá chắc lại và có mùi khói ámrất lạ.

Cá trích đã khô đem nướngtrên lửa than riu riu, cứ nướng một mặt chứ đừng trở nhiều - khác với cáchnướng của người Kinh là trở đều hai mặt trong suốt quá trình nướng. Khi cáđã cháy sém một bên, người ta mới lật qua mặt còn lại nướng tiếp. Có thểnói, mọi nguyên liệu và dụng cụ để thực hiện món cá này đều đơn giản đếnđáng ngạc nhiên, ngay cả phần vỉ nướng. Người Jrai không dùng vỉ nướng cá màlấy thân tre chẻ ra như những cái nẹp, kẹp cá rồi dùng chính lạt tre cột ởhai đầu và nướng.

Lá é là loại lá có mùi hươngvà dáng lá hơi giống rau húng quế của mình nhưng vị nồng hơn và cành cũngnhư lá nhỏ hơn, khi nhấm thử trong lưỡi thì cả hương lẫn vị đều đậm đà, thơmhơn rau quế. Hiện nay người Kinh có lai tạo và cho trồng ở vườn rau nhưngkhông có hương vị bằng. Lá có mầu xanh biếc, dáng lá nhỏ như những lá quếcòn non.

Khi dùng, lá é được phơi chohéo khoảng 50%, thấy lá sầu sầu là được. Khi đã héo, lá rũ xuống, người tatước lá khỏi cọng (có người tiếc, dùng cả cọng nhưng cũng không ngon vì cũngchẳng có hương vị gì). Khi cá đã chín vàng đều, gỡ bỏ ruột, đầu, xương, dacá. Thịt cá xé nhỏ, cho vào cối cùng với lá é phơi héo và giã. Khi giã, chomuối hột vào từ từ và giã đến khi lá, cá và muối quện vào nhau, sau cùng thìcho ớt khô và cọng cỏ ngọt.

Mộc mạc mà ngon

Cỏ ngọt cũng là một loại lácỏ rất đặc biệt của vùng Tây Nguyên, chỉ có vào tháng 10 - 11 hằng năm. Lácỏ lớn hơn lá cỏ gấu. Vào mùa, cỏ nhiều, người Jrai hái và đem phơi khô rồicứ gác ở chái bếp để dùng quanh năm, khi nhấm thử, vị của lá như bột ngọtnhưng lại là vị ngọt rất tự nhiên. Sau khi phơi khô, người Jrai lấy và giãnhiều lần cho thành bột rồi cất đi để riêng, lúc nào dùng sẽ lấy ra để nêmnếm món ăn, hoặc trộn chung với lá é, cá trích. Thông thường, chỉ khi nào cókhách quý người ta mới dùng đến loại cỏ này. Bây giờ đa phần họ dùng bộtngọt thay cho cỏ ngọt, tuy nhiên trong nhà bao giờ cũng trữ một ít bột cỏkhô để dành khi cần đãi khách.

thường được dọnvới cơm dẻo, dùng như muối mè của người Việt, không phải là gia vị chấm. Gạođể nấu cơm là gạo nương, hạt thô, màu hơi xám, mới nhìn như gạo cũ và có vẻnhư mốc, nhưng không phải vậy. Khi nấu, nếu là gạo mới thì rất dẻo, dẻo nhưcơm nếp. Khi cũ, gạo sẽ se hạt, tựa như gạo thơm dẻo của người Kinh. Dọn kèmmón ăn này là những món thịt rừng nướng, nhất là thịt bò nướng theo kiểungười Jrai, rất ngon.

Không phải là một món ăn caosang, cũng không có một tên gọi hoa mỹ, lá é cá trích mộc mạc như bản chấtcủa người dân tộc thiểu số. Món ăn tuy không đẹp nhưng khi ăn, để lại tronglòng khách một cảm giác thật ngon, ngon vì lạ và ngon vì chính bản chất bìnhdị, tự nhiên của món ăn… Ngon quá!