Chuyện hiếm: Chàng trai khởi nghiệp từ chối bán hàng cho Trung Quốc

Cuối cùng, Lý Tà Giàng cũng có mặt ở dinh Thống Nhất, TP.HCM. Anh có thời gian ngắn ngủi để nói về hành trình khởi nghiệp từ những loại dược liệu được trồng trên độ cao 700 – 1.700m. Nhưng nhìn những sản vật từ núi đồi, có thể hiểu anh muốn đưa nguồn dược liệu quý hiếm từ vùng cao về miền xuôi là cố gắng dài hơi bứt phá khỏi vạch xuất phát… Cao nguyên đá.

Giàng thuộc lớp trẻ người Dao lớn lên tại cao nguyên đá Đồng Văn (Quản Bạ), nơi được định vị trong hai thái cực: tồn tại trong 62 huyện nghèo nhất Việt Nam, nhưng là nơi có giá trị đặc sắc về cấu trúc địa chất, địa hình được Mạng lưới công viên địa chất toàn cầu (Global Geoparks Network) công nhận.

Thiên nhiên cho cao nguyên đá sự an ủi với khí hậu mang sắc thái ôn đới và cận nhiệt đới lại thích hợp nhiều loại cây trồng làm dược liệu.

Cao nguyên đá vào mùa hoa tam giác mạch. Không có nhiều thời gian để nói về khát vọng mãn nhãn của khách thập phương trước cánh đồng hoa khoe sắc, Giàng nói về việc thu gom nguồn dược liệu theo bước đi của PGS.TS Trần Văn Ơn. Từ đó, đương quy, kim ngân, atisô, địa hoàng… được xếp trong đội hình OCOP (One commune one product – Mỗi làng một sản phẩm).

Để từ đó, nhiều vị thuốc được ghi trong Y cấp thực giám vào đời nhà Thanh (Trung Quốc) hoặc các bài thuốc trong y thư cổ Tiểu nhi dược chứng trực quyết, đang sống lại.

Địa hình cao nguyên, núi đá, lượng mưa có khi 1.400mm vào tháng 7, nhưng nước nhanh chóng rút vào các hang động ngầm nên cao nguyên luôn thiếu nước trầm trọng, gieo trồng không dễ dàng chút nào! Các nhà nghiên cứu không ngừng dò tìm nguồn nước dù đã tính tới việc khoang sâu từ 950 – 1.050m.

Thiên nhiên cho cao nguyên đá sự an ủi với khí hậu ôn đới và cận nhiệt đới lại thích hợp nhiều loại cây trồng làm dược liệu. 17 sắc dân sống trên cao nguyên đá, mỗi dân tộc phát hiện nguồn dược liệu và có bài thuốc riêng. Mỗi nhà trồng một ít và phải nghĩ cách thu gom về hợp tác xã (HTX) để chế biến.

Để có sự sống cho các loại dược liệu, cây trồng làm lương thực gắn liền với sức chịu đựng, giá trị thích ứng, kiến tạo dày công… Tất cả thể hiện trong đức tính chăm chỉ, kiên trì và cân nhắc của Lý Tà Giàng

“Năm 2009, HTX Nặm Đăm có 49/52 hộ tham gia, bốn tháng không thấy tiền đâu, họ xin rút gần hết, chỉ còn bảy người, vốn từ 2 tỉ còn chừng 200 triệu đồng”, Lý Tà Giàng nói về giai đoạn tụt dốc của phương thức hợp tác. Mãi đến khi có luật HTX (mới), năm HTX hình thành nên công ty cổ phần thảo dược Cao Nguyên Đá, gồm: HTX cộng đồng Nặm Đăm, HTX dược liệu Nà Chang, HTX dược liệu Tùng Vài Phìn, HTX dược liệu Thanh Long, HTX dược liệu Bình Dương. Một cách liên minh để phát triển cả dược liệu và du lịch.

Không ít người rành về dược liệu nói: cây dược liệu ở đây có dược tính cao hơn ở Trung Quốc, làm hàng bán cho du khách là tốt rồi nhưng phải làm sao cho sản phẩm đi xa hơn. Năm HTX là năm dân tộc, là tập hợp nguồn dược liệu đa dạng như tam thất, ấu tẩu, hương thảo, giảo cổ lam, xuyên khung, đỗ trọng… có thể bổ trợ cho nhau thực hiện nhiều bài thuốc đông y đủ vị. Lý Tà Giàng biết mình đã đi đúng hướng.

Lần đầu tiên Lý Tà Giàng “xuống núi” theo đường vào miền Nam gặp gỡ lớp trẻ khởi nghiệp, học hỏi và dò tìm đường ra thị trường; mọi việc có vẻ xuôi chèo.

Lần đầu tiên Lý Tà Giàng “xuống núi” theo đường vào miền Nam gặp gỡ lớp trẻ khởi nghiệp, học hỏi và dò tìm đường ra thị trường; mọi việc không có gì khó. Ở đây Giàng được chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm để trở về tính toán lại cách đặt hàng với các HTX sản xuất, đa dạng sản phẩm từ nguồn tài nguyên bản địa, phát triển chuỗi giá trị, cung ứng sản phẩm và củng cố cửa hàng giới thiệu đặc sản dược liệu tại Cổng trời Quản Bạ.

Cửa hàng tại Cổng trời có thảo dược ngâm chân, xà phòng thảo dược, thuốc nam, mật ong, rau an toàn (bắp cải, đọt rau ngũ gia bì…), hồng không hạt, lê, mận… trở thành chuỗi sản phẩm giá trị tăng thêm, bất ngờ so với những điểm khác.

“Các dân tộc trên cao nguyên đá có khoảng 180 bài thuốc cổ truyền giá trị. Sắc thái dân tộc gắn với những sản phẩm độc đáo, nếu biết khai thác sẽ mang lại nhiều giá trị”, TS Hà Việt Quân, uỷ ban Dân tộc, chuyên về hỗ trợ khởi nghiệp cho đồng bào dân tộc thiểu số, nói.

Công ty Cao Nguyên Đá được thành lập tháng 2.2017. Bảy tháng sau công ty này đã chào bán sản phẩm cao bổ khí ích não, cao atisô, trà gừng Cao Nguyên Đá, mạnh gân hoạt cốt cao... ở Cổng trời. Không phải doanh nghiệp đầu tiên khai thác giá trị dược liệu bản địa ở cao nguyên đá, nhưng theo Lý Tà Giàng, công ty Cao Nguyên Đá là đầu mối liên kết các HTX để phát huy các bài thuốc từ các sắc tộc cùng sống trên cao nguyên này. Hai tháng sau, Giàng là người hăng hái lập cầu nối với thị trường dược liệu ở miền Nam, thay vì bán hàng thô sang phương Bắc.