Trong các nguyên nhân gây vô sinh nam thì không có tinh trùng là nguyên nhân chủ yếu. Hiện tượng không có tinh trùng là trong tinh dịch không có “con giống”, từ đó gây vô sinh.

Bệnh dễ chẩn đoán nhưng điều trị khó khăn. Tuy nhiên, với những tiến bộ trong điều trị thì nam giới không có tinh trùng trong tinh dịch vẫn có thể có con bằng tinh trùng của mình.

Lý do không có tinh trùng trong tinh dịch

Ở người, nơi sản xuất ra tinh trùng là hai tinh hoàn nằm trong bìu. Mục đích của khám và chẩn đoán đối với các trường hợp vô sinh là tìm xem nguyên nhân là hai tinh hoàn không sản xuất tinh trùng hay tinh trùng vẫn được sinh ra nhưng không ra được tinh dịch? Đây là câu hỏi quan trọng nhất để bác sĩ quyết định phương pháp điều trị và khả năng thành công.
 

 Phòng xét nghiệm tại Bệnh viện Bưu Điện. Ảnh Đức Huy.

Các thăm khám và xét nghiệm được các bác sĩ thực hiện chủ yếu nhằm xác định khả năng sinh tinh trùng của tinh hoàn. Nếu hai tinh hoàn vẫn sinh tinh nhưng tinh trùng không ra được tinh dịch, bác sĩ phải làm thủ thuật (tiểu phẫu) để lấy tinh trùng và thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản (thụ tinh trong ống nghiệm). Trong một số ít trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện một số phẫu thuật phục hồi đường dẫn tinh hay phục hồi khả năng sinh tinh.
 
Tinh trùng được sinh ra bình thường nhưng không ra được bên ngoài:

- Không có ống dẫn tinh 2 bên bẩm sinh: trong những trường hợp này hai tinh hoàn vẫn sản xuất tinh trùng nhưng không có đường dẫn ra ngoài.

- Tắc đường dẫn tinh: do nhiễm trùng, biến chứng sau mổ, sau chấn thương cơ quan quan sinh sản đường dẫn tinh bị tắc

- Xuất tinh ngược
 
dòng: tinh trùng thay vì được phóng tinh ra ngoài lại đi ngược vào bàng quang (nơi chứa nước tiểu). Tình trạng này có thể xảy ra ở những trường hợp biến chứng sau khi mổ ở vùng lân cận, chấn thương cột sống, bệnh tiểu đường. Những trường trường hợp này sẽ tìm thấy tinh trùng trong nước tiểu sau khi xuất tinh.
 
Tinh trùng sản xuất quá ít
 
Hai tinh hoàn suy giảm chức năng nặng và sản xuất rất ít tinh trùng. Tuy nhiên, khi sinh thiết tinh hoàn và có thể tìm thấy ít tinh trùng ở một số nơi trong tinh hoàn.
 
Tinh hoàn không sản xuất tinh trùng

- Suy tinh hoàn: Đây là tình trạng các ống sinh tinh trong tinh hoàn không sản xuất được tinh trùng. Tình trạng này có thể là do ở các ống sinh tinh không có loại tế bào để tạo tinh trùng hay quá trình sinh tinh bị gián đoạn nửa chừng, không sản xuất được tinh trùng trưởng thành. Trong đa số trường hợp, cả hai tinh hoàn teo nhỏ và không hoạt động. Các nguyên nhân này có thể có liên quan đế di truyền hoặc teo tinh hoàn mắc phải.

- Nội tiết: Bình thường, nội tiết từ tuyến yên (ở não) kích thích tinh hoàn sản xuất ra tinh trùng. Nếu không có hoặc không đủ nội tiết tuyến yên, tinh hoàn sẽ không sản xuất được tinh trùng. Đặc biệt nếu nam giới sử dụng nội tiết tố nam (androgen) nhiều quá, cũng có thể làm tuyến yên không tiết nội tiết và tinh hoàn không sản xuất tinh trùng. Các trường hợp này có thể điều trị bằng thuốc để giúp tinh hoàn sản xuất tinh trùng.

- Giãn tĩnh mạnh thừng tinh: một số rất ít trường hợp giãn tĩnh mạnh thừng tinh cũng có thể gây vô tinh. Những trường hợp này sau mổ giãn tĩnh mạch thừng tinh, quá trình sinh tinh có thể hồi phục một phần. 

Điều trị không có tinh trùng

Muốn sinh con trong các trườnghợp vô sinh do không tinh trùng, các bác sĩ chuyên khoa cần phải lấy được tinh trùng của người chồng.Trong trường hợp xuất tinh ngược dòng, tinh trùng có thể được lấy từ nước tiểutrong bàng quang (sau khi đã được điều chỉnh pH cho thích hợp).

Trong các trường hợp khôngtinh trùng do tắc nghẽn, tinh trùng có thể được lấy từ mào tinh bằng vi phẫuthuật hay đâm kim xuyên qua da. Trong một số ít trường hợp, khi không thể lấyđược từ mào tinh, tinh trùng có thể được lấy từ tinh hoàn. Tinh trùng thu đượccó thể được sử dụng trong kỹ thuật bơm tinh trùng vào buồng tử cung, thụ tinhtrong ống nghiệm hay tiêm tinh trùng vào bào tương trứng.

Theo VnMedia