Trả lời chúngtôi, ông Nguyễn Tiến Thỏa, cụctrưởng Cục Quản lý giá, xác nhận việc Tổng công ty Xăng dầu VN (Petrolimex) sửdụng sai mục đích quỹ bình ổn giá xăng dầu 1.200 tỉ đồng.

Trong khi đó, cả cơ quan quản lý nhà nước lẫn doanh nghiệp đầu mối kinh doanhxăng dầu đều từ chối cho biết hiện nay quỹ bình ổn giá xăng dầu đã trích lậpđược và sử dụng bao nhiêu.

Theo ông Thỏa, Petrolimex đã dùng tiền trích lập quỹ để bù lỗ kinh doanh thay vìbù vào mức chênh lệch giá bán theo đúng mục đích của quỹ. Trong công văn 17311gửi các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu ngày 27-12-2010 về việc thực hiện các biệnpháp bình ổn giá thị trường xăng dầu, Cục Quản lý giá đã lưu ý chung chung rằngmột số doanh nghiệp trích quỹ không đủ và sử dụng quỹ chưa đúng mục đích...

Quỹ của ai?

Theo quy định, cứ mỗi lít xăng, dầu bán ra doanh nghiệp trích lại 300 đồng đểlập quỹ, khi giá thế giới biến động mạnh mà Nhà nước không muốn tăng giá trongnước, tiền từ quỹ sẽ được xả ra bù vào mức chênh lệch giữa giá nhập khẩu và giábán lẻ. Quỹ này được giữ tại doanh nghiệp thông qua việc mở một tài khoản kếtoán và doanh nghiệp phải báo cáo hằng tháng cho Bộ Tài chính tiến độ trích vàsử dụng.

Mờ ảo quỹ bình ổn giá xăng dầu
Người dân khi mua 1 lít xăng phải chi thêm 300 đồng cho quỹ bình ổn, nhưng quỹ này trích lập và sử dụng ra sao lại không rõ ràng (Ảnh: T.Đạm)

Tất cả doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu đều phải trích lập quỹ dù đangkinh doanh lãi hay lỗ vì khoản tiền này được xem là do được người tiêu dùng ứngtrước khi mua xăng, dầu.

Trong khi đó, Petrolimex nhiều lần cho rằng doanh nghiệp kinh doanh lỗ thì khôngthể trích lập quỹ nên cho rằng đây chỉ là quỹ ảo. Ông Vương Thái Dũng, phó tổnggiám đốc Petrolimex, nói: “Trước đây các lãnh đạo của Petrolimex đã bày tỏ quanđiểm và nay chúng tôi vẫn bảo lưu quan điểm về việc này. Chúng tôi đã gửi cảthảy 12 công văn cho cơ quan quản lý nhà nước để giải thích và kiến nghị nhưngkhông nhận được trả lời”.

Theo một số đầu mối kinh doanh xăng dầu, việc xây dựng quỹ bình ổn hết sức cần thiết trong bối cảnh căng thẳng về giá vượt sức chịu đựng của doanh nghiệp như hiện nay. Tuy nhiên, việc quỹ này được đặt tại các doanh nghiệp trong khi cơ chế kiểm soát lại chưa được chặt chẽ là điều không nên. Một số ý kiến cho rằng nên áp dụng tương tự mô hình ở Thái Lan, quỹ do nhà nước quản lý và điều hành trực tiếp, giá cả được điều tiết qua công cụ này cùng với chính sách thuế để can thiệp thị trường khi cần thiết.

Ông Dũng từ chối giải thích và bình luận trước đánh giá của một quan chức Bộ Tàichính về việc Petrolimex sử dụng sai mục đích quỹ bình ổn. “Giải thích cái nàyrất dài dòng, chúng tôi sai hay đúng sẽ có nơi xử lý” - ông Dũng nói.

Trong khi đó, theo quan điểm của Bộ Tài chính và nhiều doanh nghiệp đầu mối kinhdoanh xăng dầu khác, số tiền 300 đồng/lít xăng, dầu trích lập quỹ là tiền củangười tiêu dùng. Điều này cũng đã được thể hiện rõ trong công thức tính giá cơsở được Bộ Tài chính công bố hồi năm ngoái.

Mỗi tháng quỹ có 3.600 tỉ đồng

Như vậy có thể hiểu quỹ bình ổn giá xăng dầu là do người tiêu dùng lập nên. Tuynhiên, tiền trong quỹ đã trích lập được bao nhiêu và còn bao nhiêu dường như vẫnlà điều bí mật. Câu trả lời từ các doanh nghiệp đầu mối và cả của cơ quan quảnlý cũng rất khác nhau và né tránh những con số cụ thể.

Với sản lượng tiêu thụ toàn thị trường mỗi tháng khoảng 1,2 tỉ lít xăng, dầu,ước tính mỗi tháng quỹ bình ổn giá xăng dầu góp được 3.600 tỉ đồng.

Định mức trích lập quỹ bình ổn giá của mỗi lít xăng, dầu là 300 đồng, nhưng mứcsử dụng tại thời điểm này lại gấp 2-4 lần tùy từng sản phẩm. Chẳng hạn, hiệnxăng và dầu hỏa được sử dụng 1.200 đồng, dầu diesel là 1.000 đồng từ quỹ bình ổn.

Nghĩa là về lý thuyết, nếu tính từ lúc áp dụng mức sử dụng kể trên từ ngày13-11-2010 đến nay, quỹ bình ổn giá đã bị âm. Nhưng trước đó trong một khoảngthời gian dài, doanh nghiệp xăng dầu kinh doanh có lãi, quỹ bình ổn đã tích lũyđược khá nhiều. Chỉ duy nhất một lần Bộ Tài chính công bố con số tích lũy đượccủa quỹ bình ổn giá xăng dầu là trên 3.600 tỉ đồng vào thời điểm tháng 7-2010.

Mờ ảo quỹ bình ổn giá xăng dầu
Mua mỗi lít xăng, người tiêu dùng đã phải chi thêm 300 đồng để lập quỹ bình ổn (Ảnh: T.Đạm)

“Nếu doanh nghiệp tuân thủ đúng việc trích lập quỹ thì bây giờ vẫn còn tiền đểbù vào khoản lỗ do chênh lệch giá” - một doanh nghiệp đầu mối khẳng định. Theodoanh nghiệp này, với khoản tiền còn trong quỹ bình ổn giá, hoạt động kinh doanhcòn có thể cầm cự đến giữa tháng 2-2011.

Tương tự bối cảnh cuối năm 2009, hiện nay Bộ Tài chính kiên quyết giữ nguyên giábán lẻ xăng dầu đến Tết Nguyên đán. Phương án tăng giá sau tết chưa được chínhthức đề cập nhưng theo các doanh nghiệp, trừ trường hợp giá xăng dầu thế giớigiảm, việc tăng giá bán lẻ gần như là giải pháp bắt buộc. Theo một số nhà phânphối tại TP.HCM, cơ quan quản lý nhà nước cần tính toán để tránh lặp lại tìnhtrạng như đầu năm 2010 khi tăng giá xăng, dầu một cách đột biến sau một thờigian dài kìm giá.

Giá xăng, dầu nhập khẩu hiện vẫn đứng ở mức trên 100 USD/thùng. Theo tính toáncủa Petrolimex, giá cơ sở mặt hàng xăng A92 đã vượt 2.500 đồng/lít so với giábán lẻ hiện hành. Nhưng chênh lệch này không phải là mức lỗ của doanh nghiệp nhưnhiều người lầm tưởng. Theo công thức tính được Bộ Tài chính công bố, sau khitrừ các khoản thuế, phí và mức sử dụng quỹ bình ổn giá, mỗi lít xăng mà hiện cácdoanh nghiệp lỗ chỉ khoảng 300 đồng.

Theo Lê Nguyên MInh
Tuổi trẻ