Tuyên bố từ chức của Giám đốcTình báo quốc gia Denis Blair đưa ra hôm thứ năm 20/5/2010 đã chấm dứt hơn 1 nămnhiệm sở đầy chông gai của ông dưới thời Tổng thống Barack Obama. Hơn thế, vụviệc không vui này còn bộc lộ nhiều mâu thuẫn trong cộng đồng tình báo Mỹ vốn ưalộn xộn hơn yên ổn, đồng thời đặt lại câu hỏi liệu có cần thiết tồn tại một cơquan như DNI hay không
Tuyên bố từ chức của ông Blairkhông gây ngạc nhiên cho giới quan sát lẫn chuyên môn, bởi vì chuyện ra đi củaông đã từng được đồn đãi nhiều tháng nay, lẽ ra ông Blair đã phải ra đi từ trướckhi Phó giám đốc CIA Stephen Kappes từ chức hồi trung tuần tháng 4. Theo báo chíMỹ, ông Blair không phải tự nguyện mà chỉ đưa ra tuyên bố trên sau khi nhận cúđiện thoại của Tổng thống Barack Obama yêu cầu ông từ chức.
 |
| Giám đốc DNI Denis Blair (giữa), Leon Panette (trái) và James Clapper (phải) tại lễ kỷ niệm 5 năm thành lập DNI ngày 22/4/2010 |
Như vậy, chiếc ghế "nóng" DNI lại bỏ trống vàđang chờ vị giám đốc thứ tư sau 5 năm thành lập.Hiện tại, người có nhiều khả năng nhất thay thếông Blair ngồi vào chiếc ghế DNI chỉ có ôngJames Clapper, Trung tướng không quân về hưu vàphụ trách tình báo của Bộ Quốc phòng.
Theo giới chuyên môn, sự ra đicủa ông Blair có nguyên nhân chủ yếu từ những trục trặc trong quan hệ giữa ôngvới Nhà Trắng và Cục Tình báo Trung ương (CIA). Denis Blair được Tổng thốngObama bổ nhiệm chức DNI vào cuối tháng 2/2009. Tuy nhiên, cũng kể từ đó, mốiquan hệ giữa ông với Nhà Trắng đã liên tục trong tình trạng căng thẳng do nhữngbất đồng về chiến lược tình báo quốc gia. Nói chung là ông Blair đã không biếtchiều ý "ông chủ" của mình.
Mức độ căng thẳng trong quan hệgiữa ông Blair với Nhà Trắng và các ủy ban tình báo trong Quốc hội càng tăngthêm sau vụ Umar Farouk Abdulmutallab, người Nigeria, suýt cho nổ tung mộtchuyến bay vào dịp Giáng sinh 25/12/2009. Trách nhiệm được quy cho Trung tâmchống khủng bố đặt trong Văn phòng DNI và do ông Blair trực tiếp quản lý vì đãđể xảy ra sơ sót trong khâu xử lý thông tin tình báo của các cơ quan tình báogửi về nên đã để lọt sổ một phần tử nguy hiểm như Abdulmutallab. Cũng những sơhở tương tự đã tạo cơ hội cho Faisal Shahzad đưa được xe bom vào Quảng trườngTimes và suýt gây nên một vụ khủng bố lớn nhân dịp lễ Quốc tế Lao động(1/5/2010).
Điều khiến Tổng thống Obama tứcgiận hơn cả chính là sai lầm chiến lược của ông Blair khi ông thúc đẩy việc kýkết thỏa thuận "không do thám lẫn nhau" với nước Pháp. Ông Blair đã nghĩ mộtcách đơn giản rằng, Mỹ đã ký thỏa thuận "không do thám lẫn nhau" với đồng minhAnh và Australia thì không có lý gì không ký với Pháp - một đồng minh khá thânthiết kể từ khi ông Nicolas Sarkozy lên nắm quyền. Tuy nhiên, khác với Anh vàAustralia, từ lâu nay giữa Pháp và Mỹ có hoạt động gián điệp lẫn nhau nhiềunhất.
Giới chuyên môn cho rằng, mộtthỏa thuận như vậy phải được ký kết bởi cấp nguyên thủ quốc gia. Nếu ông Sarkozykhông tiếp tục tái đắc cử trong kỳ bầu cử tới, và một chính quyền mới lên thayông thì coi như tình báo Mỹ sẽ có nguy cơ cao bị trói tay bởi các ràng buộc đãký kết. Vì vậy, Tổng thống Obama đã quyết định không ký thỏa thuận này. Đángtiếc, quyết định của ông Obama được đưa ra khi Tổng thống Pháp Sarkozy đangtrông đợi ký kết thỏa thuận đó, do vậy đã khiến ông Sarkozy tức giận và quan hệMỹ - Pháp trở nên căng thẳng giữa lúc 2 nước đang chuẩn bị phối hợp đối phó vớiIran.
Giữa ông Blair và CIA cũng cónhững màn đấu đá kịch liệt để tranh giành quyền lực. Lâu nay CIA đã quen với vaitrò là cơ quan đầu tàu trong cộng đồng tình báo; nói cách khác, một cách khôngchính thức, CIA đã được xem như cơ quan đầu não của ngành tình báo Mỹ, và Giámđốc CIA cũng ngầm được hiểu là Giám đốc Tình báo quốc gia. Người mang trọngtrách đọc bản tóm tắt thông tin tình báo cho Tổng thống Mỹ vẫn là Giám đốc CIA.Dĩ nhiên là đi kèm theo trọng trách là những đặc quyền.
Khi DNI ra đời, CIA đã bị tướcmất trọng trách đọc bản tóm tắt thông tin, đồng thời một số đặc quyền đi kèmcũng bị cắt bớt. Chưa kể, DNI được giao nhiệm vụ quản lý chung cộng đồng tìnhbáo, có nghĩa là "cấp trên" của CIA, là "sếp" của Giám đốc CIA - một điều khôngthể chấp nhận được đối với kẻ đã quen làm "sếp". Thế là những va chạm liên tiếpxảy ra.
Ngay sau khi được bổ nhiệm, Giámđốc CIA Leon Panetta đã tìm cách để hạn chế bớt quyền hạn cũng như quy mô tổchức của DNI nhằm thâu tóm thêm quyền hành, trong khi ông Blair cũng chẳng chịulép, tìm cách áp đặt quyền hành lãnh đạo đối với cả vấn đề ngân sách và các hoạtđộng gián điệp ngầm ở nước ngoài lâu nay do CIA tự quyết. Dưới thời Obama, NhàTrắng có vẻ thiên về ủng hộ các hoạt động tình báo do CIA khởi xướng và quản lý,như việc sử dụng máy bay không người lái để tấn công khủng bố ở Afghanistan vàPakistan. Vì vậy, ông Blair đã hoàn toàn thất thế khi va chạm với cơ quan này.
Việc ông Blair từ chức DNI tuy cóthể giúp giải tỏa được những khúc mắc nêu trên, song việc đó vẫn không thể giảiquyết được những vấn đề lớn hơn từng được giới chuyên môn đặt ra khi Tổng thốngGeorge W. Bush quyết định thành lập DNI vào ngày 22/4/2005 là liệu có cần thiếtphải có một cơ quan như DNI hay không? Cộng đồng tình báo Mỹ tiêu tốn hàng chụctỉ USD mỗi năm, nhưng hiệu quả mang lại thì không hề tương xứng. Lý do cũng chỉvì giữa các cơ quan tình báo luôn xảy ra những mâu thuẫn về lợi ích và phươngthức hoạt động, và giữa họ lại thiếu hẳn sự gắn kết với nhau trong hoạt động.
Chuyện "ông nói gà, bà nói vịt",hay mạnh ai nấy làm, giẫm chân lên nhau, đấu đá lẫn nhau là chuyện thường ngàytrong cộng đồng tình báo Mỹ. Sự tồn tại của DNI cho đến nay không những khôngcải thiện được tính hiệu quả trong hoạt động của cộng đồng tình báo Mỹ mà còn làcái cớ cho nhiều vụ xung đột nội bộ không đáng có. Điều duy nhất mà DNI làm đượctừ khi ra đời cho đến nay là tạo ra "một người chịu trách nhiệm cho những saisót không được cải thiện của cộng đồng tình báo Mỹ".
Theo NguyênKhang
An ninh thế giới
