Năng lượng - vũ khí đáng sợ nhất của Nga

Trong cuộc phỏng vấn gầnđây với RIA Novosti, Tiến sĩ Alexei Khaitun nhấn mạnh rằng hai dựán được kỳ vọng Nord Stream và South Stream không hề mang lại bất cứ lợiích nào cho nước Nga. Có chăng chỉ là Moscow muốn lợi dụng đường ống dẫndầu này để duy trì sự phụ thuộc của các nước láng giềng vào khí đốt vàđường ống dẫn khí đốt Nga.

Phóng viên RIA NovostiMikhail Gusev phỏng vấn Tiến sĩ

South Stream, hệ thống đường ống dẫn khí đốt mới của Nga.

- Các tập đoàn năng lượng châu Âu tuần trướcvừa đặt bút ký dự án South Stream. Vậy theo ông, dự án này  có tầm quantrọng như thế nào và vai trò của nó đối với nước Nga?

Mặt tích cực, nó là một dự án sinh lợi cho Nga. Mặt khác, nó gây ra mộtloạt các vấn đề chính trị. Tại sao tôi lại nói nó sinh lợi? Chi phí đểxây dưng hệ thống South Stream ước tính khoảng 25 tỷ USD. Nó sẽ cho côngxuất trung bình là khoảng 25 tỷ m3 mỗi năm. Trong khi đó, giá khí đốtchâu Âu gần đây tăng lên mức 500USD cho mỗi 1.000 m3 (từ 300 USD cáchđây không lâu). Còn giá cả thị trường tại chỗ là khoảng 400 USD.

Từ đó, gần như có thể ướctính doanh thu hàng năm là 12 tỷ USD. Như vậy, Nga sẽ thu hồi vốn đầu tưtrong hai năm rưỡi. Đây là khoảng thời gian này không dài. Nhưng tấtnhiên, điều này sẽ chỉ xảy ra nếu đường ống dẫn khí này cuối cùng vẫnđược xây dựng.

Tuy nhiên, có nhiều vấnđề cản trở dự án. Đầu tiên là, đường ống dẫn dầu này đặt sâu dưới đáybiển, cách mặt nước 1.500m. Tôi không tin dự án này hoàn toàn an toànbởi lòng biển Đen tích tụ quá nhiều khí độc hydro sulfide. Điều này cựckỳ nguy hiểm đối với đường ống dẫn dầu. Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ cũng khôngphê duyệt dự án này trong khi lại ủng hộ dự án Nabucco của châu Âu.

Sau đó là vấn đề liênquan đến việc phân phối khí đốt của South Stream. Hiện toàn bộ lượng khíđốt tự nhiên được sản xuất ở Nga đang được phân phối nhờ các đường ốngdẫn khí hiện có. Do đó, việc phân phối lại nó thông qua South Stream làkhông hiệu quả mặc dù xét về mặt chính trị thì hoàn toàn khác. Nếu SouthStream được xây dựng, các nước Trung Á sẽ không còn được quyền dẫn thẳngkhí đốt sang thị trường châu Âu. Khí đốt của họ sẽ phải quá cảnh sangNga.

- Vậy theo ông, dự án Nabucco có tính khả thihơn?

Turkmenistan,Azerbaijan và Kazaskhan đang tìm kiếm sự độc lập kinh tế. Do đó, dự ánNabucco sẽ giúp các quốc gia này có cơ hội để bán khí đốt mà không cầntrung gian.

-  Vậy đối với sự cạnh tranhgiữa hai dự án, Nga nên làm gì thì thích hợp?

Các đường ống dẫn khí quaUkraine, được xây dựng trong thời kỳ Xô Viết là tuyến đường ngắn nhất.Do đó, nó vẫn con đường vận chuyển khí đốt hiệu quả nhất.

- Về mặt kinh tế, South Stream có thể sinh lời dù về mặt chính trị thìkhông. Thổ Nhĩ Kỳ không tán thành nó và một số vấn đề cũng đang nảy sinhvới các nước khác. Vậy vì sao Nga tiếp tục theo đuổi dự án bất chấp tấtcả những khó khăn này?

Tôi không nghĩ rằng vềmặt kinh tế, dự án này sinh lời. Việc vận chuyển 50 tỷ m3 khí đốt quaNord Stream, 100 tỷ m3 qua South Stream, bỏ qua Ukraine sẽ khiến Ukrainethâm hụt 50% phí quá cảnh khí đốt. Tuy nhiên, Nga cũng chẳng có lợi íchgì bởi đây là con đường vòng chưa kể cái giá để xây dựng dự án này quáđắt.

- Có nghĩa là dự án có gây tổn hại cho Nga?

Một vấn đề khác liên quan đến việc làm thế nào để khai thác đủ lượng khíđốt cho Nord Stream và South Stream. Từ thời Xô Viết cho đến nay, sảnlượng khai thác khí đốt ở Nga không hề tăng. Kể từ những năm 90, Chínhphủ Nga không hề đầu tư cái gì vào Gazprom.

Mặt khác, Chính phủ còn dùng lợi nhuận thu được nhờ Gazprom để tài trợcho các chương trình xã hội và các chương trình khác. Trong khi đó,nguồn dự trữ khí đốt lại đang bị hao hụt đi theo thời gian.

Dù các nguồn dự trữ khí đốt mới đã được phát hiện song lại không hề đượcđầu tư khai thác. Bởi đơn giản, các dự án này đòi hỏi một sự đầu tư quálớn mà Chính phủ thì không có đủ tiền. Nhưng Nga lại đang hướng đến cáckế hoạch toàn cầu, chẳng hạn thông qua việc cung cấp năng lượng cho toànbộ châu Âu, mục đích của Nga là muốn Ukraine phải “khom lưng uốn gối”đồng thời áp đặt ảnh hưởng lên toàn bộ châu Âu.

- Còn Nord Stream thì sao? Dự án này có ý nghĩa gì với Nga?

 Dự án này giúp 50 - 60 tỷ m3 khí đốt từ Nga chảy trực tiếp đến Đức mỗinăm. Nhưng nó cũng gặp một vấn đề nhỏ. Trong quá khứ, Gazprom là một nhàphân phối khí đốt đáng tin cậy đối với thị trường châu Âu. Tuy nhiên,sau xung đột với Ukraine, “gã khổng lồ” nghành năng lượng Nga bị mất đitín nhiệm.
 
Hơn nữa, pháp luật châu Âu luôn giới hạn năng lượng được phép mua từnước ngoài. Điều này có nghĩa là một quốc gia châu Âu chỉ được nhập khẩu25% năng lượng. Chưa hết, hiện nay người ta còn lên kế hoạch hạ thấp mứcgiới hạn hơn nữa.

- Có nghĩa là Nord Stream cũng không hiệu quả?

 Nó không hiệu quả hơn so với  tuyến đường qua Ukraine vì việc cung cấpkhí đốt bằng đường bộ rẻ hơn nhiều. Mặc dù Đức kỳ vọng Nord Stream làmột sự đảm bảo tuyệt vời trong trường hợp một cuộc xung đột khí đốtNga-Ukraine nổ ra, Nord Stream vẫn khó có thể thay thế được hệ thốngđường ống chạy qua Ukraine.

-  Vậy theo ông, Nga có nên tiếp tục theo đuổichính sách năng lượng này trong tương lai?

 Ngành năng lượng của Nga tiếp tục lao dốc. Nga sẽ có khả năng phải tậptrung đáp ứng nhu cầu trong nước. Nhiệm vụ chính của chúng ta là theođuổi một chính sách tiết kiệm năng lượng. Một nền kinh tế như Nga khôngthể dựa vào xuất khẩu của một loại hàng hóa duy nhất, thậm chí là mộttrong những loại hàng hóa quan trọng như khí đốt tự nhiên.

Không may là, theo mô hình kinh tế của Nga hiện nay, cả Nord Stream lẫnSouth Stream đều là các dự án không hiệu quả. Nga sẽ phải đối mặt vớicác tổn thất về mặt chính trị bất kể hiệu quả kinh tế mà hai dự án nàycó khả năng mang lại. Hơn nữa, cần nhớ rằng, nguồn tài nguyên khí đốtcủa Nga không phải là vô tận.