Từ đầu năm 2010 đến nay, ngàycàng có nhiều ngành chế biến lâm vào tình trạng khó khăn do nguyên liệu khanhiếm và tăng giá đầu vào, điển hình như tôm, cao su, đường, điều, bông sợi vải...Điều này càng bộc lộ rõ thêm mối liên kết quá lỏng lẻo giữa nuôi trồng và chếbiến sản phẩm.
Những năm qua, ngành công nghiệpchế biến nông - lâm - thủy sản có bước phát triển mạnh, thúc đẩy tiêu thụ và giatăng giá trị cho sản xuất nông - lâm - thủy sản hàng hóa. Tuy nhiên, phần lớncác doanh nghiệp chế biến chưa thiết lập được nguồn nguyên liệu ổn định, mà sảnxuất đến đâu thu mua đến đó, nên những khi khan hiếm nguyên liệu như hiện nay,họ thường phải “ăn đong” nguyên liệu và rất khó sản xuất đủ theo nhu cầu đặthàng.
Chật vật vì thiếu nguyên liệu
Giá mủ cao su đột ngột tăng mạnh kể từ đầu năm 2010, đến nay đạt mức cao nhấttrong lịch sử ngành cao su, 67,5 triệu đồng/tấn, đã khiến ngành công nghiệp sảnxuất sản phẩm từ mủ cao su gặp khó.
Theo ông Lê Văn Trí, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần công nghiệp cao su miềnNam (Casumina), hiện giá nguyên liệu mủ cao su mà công ty này đang phải nhập vàođã cao gấp đôi so với tháng 9/2009, và tăng trên 300% so với cùng thời điểmtháng 4/2009. Tháng 9/2009 khi thấy giá mủ rục rịch tăng, Casumina kịp mua 5.000tấn dự trữ. Tuy nhiên, với nguồn nguyên liệu hiện có cũng chỉ đủ cho Công ty cânđối sản xuất đến hết tháng 4/2010.
Thời điểm này, nhiều nhà máy chế biến thủy sản trên địa bàn các tỉnh đồng bằngsông Cửu Long cũng đang phải hoạt động cầm chừng với 30-40% công suất. Khôngnhững thế, tình hình nắng nóng, khô hạn kéo dài cộng với việc thiếu nước mặnkhiến số diện tích nuôi bị thiệt hại, tôm chết tăng dần mỗi ngày. Người nuôi tômtheo mô hình công nghiệp, bán công nghiệp lại chưa dám mạnh dạn thả giống dothời tiết không thuận lợi.
| |
| Giá mủ cao su đã tăng trên 300% so với cùng thời điểm tháng 4/2009 (Ảnh: vietnam.vnanet.vn) |
Do nguồn cung thiếu, vài tháng gần đây, giá tômnguyên liệu liên tục được đẩy lên cao. Hiện giátôm sú loại 20 con/kg ở mức 185.000 đồng/kg;loại 30con/kg ở mức 150.000 - 160.000đồng/kg;tăng trung bình 20.000 đến 25.000 đồng/kg so vớitháng trước. Lãnh đạo Công ty TNHH chế biến thủysản Phương Nam (Sóc Trăng) than phiền, mỗi ngàyCông ty chỉ mua được gần 15 tấn tôm, trong khisức tiêu thụ của nhà máy lên đến 150 tấn tôm/ngày.
Theo báo cáo đánh giá tình hình sản xuất míađường niên vụ 2009-2010 của Hiệp hội Mía đườngViệt Nam, sản lượng mía ép niên vụ này là9.808.540 tấn, sản lượng đường 936.208 tấn, sovới kế hoạch chỉ đạt 83,2% về sản lượng mía épvà 82,6% về sản lượng đường. Tình trạng thiếumía nguyên liệu đã xảy ra từ vài năm nay và đếnbây giờ vẫn tiếp diễn.
Bên cạnh nguyên nhân là diện tích trồng míakhông đủ đáp ứng nhu cầu, còn là do đầu vụ giáđường cao nên một số nhà máy đã sản xuất sớmtrong khi cây mía chưa đạt độ chín về côngnghiệp làm thiệt hại cho năng suất mía, ảnhhưởng đến thu nhập của nông dân, tăng chi phíchế biến cho nhà máy và cuối cùng dẫn đến nhàmáy thiếu mía. Nhiều nhà máy phải kết thúc vụsản xuất sớm hơn so với kế hoạch...
Khi bên này bỏ rơi bên kia
Mối quan hệ giữa cơ sở chế biến với vùng nguyênliệu ở nước ta còn quá lỏng lẻo, chưa có nhữngcơ chế chia sẻ khó khăn và lợi ích một cách hợplý, cho nên khi có lợi, bên này có thể bỏ rơibên kia. Khi được mùa hoặc tiêu thụ sản phẩm khókhăn thì thường xảy ra tình trạng cơ sở chế biếnép cấp, ép giá nguyên liệu.
Mới đây, một Công ty chế biến của Hàn Quốc mặcdù đã ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với nông dântrồng hành ở Bắc Giang nhưng đã tự ý “phá” hợpđồng với lý do không tiêu thụ được sản phẩm.
Ngược lại khi mất mùa, người trồng nguyên liệusẵn sàng bán cho nơi trả giá cao hơn, “quên”luôn trách nhiệm thực hiện hợp đồng đã ký kết.Chính vì chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa nuôitrồng và chế biến, nên rất khó điều tiết cáchoạt động chăn nuôi, trồng trọt, nuôi trồng thủysản, lúc thì sản lượng thu hoạch dư thừa, khilại quá thiếu hụt so với cầu trên thị trường.
Với tình cảnh ngành cao su hiện nay, các doanhnghiệp sản xuất sản phẩm từ mủ cao su thườngkhông ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với nhữngdoanh nghiệp, nông dân trồng cao su. Bởi vậy,hiện nay khi giá mủ cao su thế giới tăng cao,sản lượng mủ cao su thu hoạch đến đâu đều đượcxuất khẩu hết.
Nhiều chuyên gia cho rằng, mặc dùxuất khẩu cao su của nước ta đang tăng mạnh,nhưng chủ yếu xuất dưới dạng thô nên lợi khó bùso với thiệt, việc các doanh nghiệp sản xuất sảnphẩm cao su trong nước đang lâm vào tình trạngkhông mua được nguyên liệu sẽ có nguy cơ giảmsản lượng và giá trị của ngành này.
Trong sản xuất kinh doanh, cơ sở chế biến vàvùng nguyên liệu có mối quan hệ hữu cơ. Ngàycàng nhiều nhà máy chế biến nông - lâm - thủysản quan tâm việc xây dựng và quy hoạch vùngnguyên liệu, đem lại hiệu quả cao trong sản xuấtkinh doanh cho cả cơ sở chế biến và người sảnxuất nguyên liệu. Tuy nhiên ở nhiều địa phương,không ít cơ sở chế biến chưa xây dựng được vùngnguyên liệu theo yêu cầu sản xuất, điển hình lànhiều nhà máy đường hàng năm chỉ khai thác được20-30% công suất do thiếu mía.
Có một số địa phương lại cấp phép cho xây dựngcơ sở chế biến quá nhiều so với nguyên liệu tạiđịa phương, làm cho tình trạng tranh mua, tranhbán diễn ra gay gắt, ảnh hưởng nhiều đến chấtlượng nguyên liệu, chất lượng sản phẩm và quảnlý nguyên liệu ở những vùng đã được quy hoạchcủa các nhà máy chế biến.
Theo Chương Phượng
