Những "nồi cháo rìu" của nhà thơ Hồng Ngát

Nguyễn Thị Hồng Ngát tuổi CanhDần. Canh biến vi cô, có lẽ vì thế mà chị luôn phải đối mặt với sự cô độc, vượtlên sự cô độc. Cuốn tự truyện Hai lần sống một mình chỉ nói lên một phần sự côđộc của chị trong cuộc sống gia đình.

Sự cô độc đích thực nằm trong căntính của nhà thơ. Khi chị đã có một cuộc sống đầm ấm hạnh phúc với nhà văn, tiếnsĩ Phan Hồng Giang, một người chồng đôn hậu, tinh tế và lịch lãm, những nỗi niềmcô độc không còn có chỗ trong mái nhà riêng của chị nữa. Nhưng chúng vẫn tìmcách len lỏi trở về để ám ảnh con người quản lý của chị...

Bí quyết quản lý là lòng chânthành

Nhà thơ, nhà biên kịch Nguyễn Thị Hồng Ngát

Từ khi được trao trách nhiệm Giámđốc Hãng phim truyện Việt Nam, rồi sau đó là Cục phó phụ trách nghệ thuật củangành điện ảnh, con người thi sĩ và con người quản lý. Nhưng con người thi sĩcủa Hồng Ngát không chịu làm một nửa, không chịu co mình để giành chỗ cho conngười quản lý. Ghê gớm hơn, nó chiếm đoạt luôn con người quản lý. Thành ra,giống như cây đa trong sự tích thằng Cuội, cứ cưa gần đứt nó liền trở lại, HồngNgát không chịu để cho nhân cách, tư duy và cảm xúc của mình bị tách đôi ra. Chịvẫn là một thi sĩ một trăm phần trăm, ngay cả trong quản lý.

Trách nhiệm quản lý đến với HồngNgát như một định mệnh. Người ta bảo: "Cầu được ước thấy". Nguyễn Thị Hồng Ngátthì không cầu mong hay ước vọng trở thành một bà lớn trong nghệ thuật, chị chỉmơ một mái ấm gia đình. Chị cố đi đến ước mơ ấy bằng đôi chân yếu ớt của thi sĩbước trên sợi dây mỏng manh của lòng chân thành, của tình yêu nồng thắm. Nhưngđịnh mệnh rất ga-lăng khi nó bù đắp cho Hồng Ngát một gia đình hạnh phúc, nó"khuyến mại" thêm cho chị một quyền lực nghệ thuật như trao cho người làm xiếcđi trên dây một cái ô để lấy thăng bằng vậy.

Thế là, vào một ngày đẹp trờ, anhem nghệ sĩ của Hãng phim truyện Việt Nam bỏ phiếu tín nhiệm chị làm Phố Giám đốcphụ trách nghệ thuật, rồi sau đó làm giám đốc mới thay cho ông Kim Cương sắpnghỉ hưu. Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm là bạn thân của TS. Phan Hồng Giang lúc ấyđang ở cương vị Bộ Trưởng văn hóa đã tin tưởng, ủng hộ chị ngồi vào chiếc ghếđó. Nhà thơ Nguyễn Thị Hồng Ngát bỗng nhiên dấn thân vào khu rừng quản lý để tìmkiếm một tương lai tốt đẹp hơn cho điện ảnh nước nhà, giống như cô bé quàng đỏtrong truyện cổ tích kia cứ mải mê đi theo con đường mà mình thích để rồi suýtnữa sói dữ ăn thịt cả cháu lẫn bà.

Nghề quản lý đòi hỏi những kỹnăng nhiều khi trái ngược với con người chân thành, hồn nhiên kiểu thi sĩ vànghệ sĩ. Vậy mà Hồng Ngát lại làm quản lý bằng những cảm xúc và suy nghĩ kiểunhà thơ. Có thể thấy chị hầu như chẳng có kỹ năng quản lý, lại càng không cónhững mánh lới và thủ đoạn. Chị chỉ đem con người thật của mình ra để điều hànhcác nghệ sĩ điện ảnh đa phần là những người :ghê gớm", "rạch trời rơi xuông".Chị lãnh đạo cơ quan và lãnh đạo ngành giống như một bà chị trong gia đình:chiều chuộng, nhắc nhở, thúc đẩy, động viên, rồi thanh minh, càu nhàu, trách mócvà dằn dỗi... Kỹ năng quản lý của chị chỉ là những phản xạ hồn nhiên và chânthành của một con người, một nhà thơ nghĩ gì nói nấy, không áp đặt, không giăngbẫy chẳng hư chiêu, chẳng giương Đông kích Tây hay tọa sơn quan hổ đấu.

Ấy vậy mà chỉ trong một thời gianngắn làm quản lý, Hồng Ngát đã đạt được nhiều thành tựu bất ngờ mà những nhàquản lý tiền nhiệm chưa có được. Đó là việc dựng lên một Nguyễn Thanh Vân nhưmột bình hoa chính thống đặt chiễm chệ trên bàn tiệc của điện ảnh Việt Nam, đólà việc tham gia tổ chức sản xuất được những bộ phim lớn phục vụ chính trị nhưHà Nội 12 ngày đêm, Giải phóng Sài Gòn, Ký ức Điện Biên, Đừng đốt, Những đứacon của Rồng, Đường ra biển lớn và việc đưa hàng chục nghệ sĩ điện ảnh ViệtNam lần đầu tiên sang học nghề và thực tập ở Hoa Kỳ. Bí quyết để chị thành công"tay không bắt giặc" trong nhiều việc lớn có thể rút gọn lại là nghệ thuật "nấucháo rìu" của một người chị nghèo tần tảo nhưng hào phóng niềm tin và biết kiênnhẫn thuyết phục người đời tin theo thiên sứ.

Kịch bản Đời cát củaNguyễn Quang Lập đã bị Hãng phim truyện loại bỏ, Nguyễn Thanh Vân đang địnhchuyển sang làm phim truyền hình. Khi Hồng Ngát vừa nhận chức giám đốc, nghệ sĩquay phim Nguyễn Đức Việt cũng là người họ hàng với TS. Phan Hồng Giang mangkịch bản đến nhà rụt rè đề nghị "Cô thử đọc xem thế nào?". Sau khi đọc, chị thấykịch bản rất hay và chị đã gửi lên Cục đề nghị được làm phim nhựa. Đời cát mớiđang hòa âm, chị đã đem ra làm vật thế chấp để xin cho Nguyễn Thanh Vân suýt bịgạt ra vì chưa đủ tiêu chuẩn về số phim đoạt giải, Hồng Ngát đã đề nghị Hội đồngxét duyệt cứ đưa Vân vào danh sách phong tặng lần này vì sắp tới anh ấy sẽ cómột phim rất khá, có nhiều khả năng đoạt giải, không nên để đợt sau vì như vậyVân sẽ thiệt mấy năm. Thôi thì cứ coi như là cho đỗ trước. Sau này, khi LiênHoan phim châu Á Thái Bình Dương tổ chức tại Việt Nam, y như rằng Đời cátđược lên ngôi, cứ như thể có bàn tay vô hình sắp đặt để cho Hồng Ngát trả đượcmón nợ đã vay cho Nguyễn Thanh Vân trước đó.

Hồng Ngát nói, mình chẳng có bíquyết gì ngoài sự chân thành trong công việc, quý trọng người tài, kể cả nhữngngười chưa thích mình, hoặc châm chích mình những câu rất đau mình cũng vẫn cốđưa họ vào công việc, tạo cơ hội cho họ phát huy tài năng. Mình không sắc sảotrong quản lý tài chính, nhưng anh em làm phim thiếu tiền, thiếu phim, xin thêmlà mình cho ngay. Có những vị giám đốc coi rẻ nghệ sĩ làm họ buồn bực, tôi nghĩquản lý như vậy là dại. Nghệ sĩ là máy cái, tôi nghĩ theo kiểu phụ nữ muốn cócon phải chiều chồng, muốn có tác phẩm phải chiều nghệ sĩ.

Nỗi buồn của nhà thơ

Có người bảo Hồng Ngát ưu ái mộtsố nghệ sĩ là vì cái tình sâu thẳm với sân khấu một thời còn đeo đẳng trong tâmhồn chị, như là cách tưởng nhớ trả ơn những thổ công thổ địa của sân khấu mộtthời. Hồng Ngát là vậy, không quên ơn ai đã giúp số mình, nhưng lại luôn luôn bịđối xử rất bạc bẽo, vô ơn. Có lẽ đó là số phận một thi sĩ.

Ngồi ghế Giám đốc Hãng phimtruyện VN được hai năm, Hồng Ngát được đưa lên Cục Điện ảnh làm Cục phó phụtrách nghệ thuật. Duyệt phim, duyệt kịch bản, làm Điện ảnh, đón khách quốc tế...họp hành liên miên chẳng có thời gian mà sáng tác kịch bản phim. Nhưng con ngườinhà thơ vẫn luôn trỗi dậy. Hồng Ngát làm thơ ngay cả trong khi họp. Ngồi trongbuồng quản lý nhìn ra cửa sổ, ngắm những tán lá cây xào xạc, bâng khuâng nhớ cáithời làm giám đốc ở hãng phim, các nghệ sĩ vây quanh ấm cúng như một gia đình.Bây giờ ngồi một mình với đống công văn giấy tờ, thi thoảng mới có người vào xinchữ ký bàn công việc, nhiều khi thấy người của Hãng phim truyện VN lên Cục điqua phòng mà không ghé vào chơi, Hồng Ngát lại thấy buồn.

Chẳng bao giờ Hồng Ngát muốn giã từ số phận của thi nhân!

Làm trên Cục thấy nghệ sĩ điệnảnh ít được đào tạo quá muốn cho anh em đi học nhưng chưa biết làm cách nào thìtình cờ gặp anh Michael, Đại diện Quỹ Ford ở các cuộc họp, gợi ý việc tài trợcho các nghệ sĩ Việt Nam đi Mỹ đào tạo, anh ấy đồng ý ngay, bảo làm dự án để đưa15 nghệ sĩ sang học nghề ở Mỹ. Hồng Ngát mừng lắm nhưng không dám nhận tiền trựctiếp từ Quỹ Ford sợ trên không cho, nên rủ anh Michael đi ăn trưa, bàn với anhấy xem có cách nào đó có thể đưa nghệ sĩ đi Mỹ học mà không phải dính vào nhữngrắc rối về tài chính.

Anh Michael giới thiệu cho HồngNgát hai ông bà ở Trường Nghệ thuật Nam Cali khi họ sang thăm Việt Nam để họnhận tiền học bổng để các nghệ sĩ ăn ở, chi tiêu trong thời gian ở Mỹ. Có lẽ sốphận của nhà thơ Hồng Ngát là phải "nấu cháo rìu" nên đã được Quỹ Forrd "đưagạo, đưa thịt" đến tận tay rồi nhưng chị lại không dám bỏ vào nồi nấu cháo ngay,mà vẫn phải bưng cái nồi không với "chiếc rìu" sang Mỹ để mượn tay người khác bỏ"gạo, thịt" vào. Ai ngờ "món cháo rìu" này lại làm các nghệ sĩ nhà ta bực dọc vàngờ vực, gây căng thẳng với chị và thúc ép. Chả là những thủ tục thanh toán tiềnlương, tiền học bổng ở xứ cờ hoa không nhanh gọn như ở xứ ta mà rất nhiều khê,phải qua ngân hàng, phải nhiều thủ tục. Các nghệ sĩ chờ tiền hơi lâu đam ra sốtruột có những lời nói và thái độ làm Hồng Ngát tổn thương.

"Món cháo rìu" Đời cát được nghệ sĩ nuốt chửng ngon lành, ngờ đâu "món cháo rìu" California lại bị cácnghệ sĩ nhăn nhó muốn ọe ra. Hồng Ngát buồn vô hạn, thấy sống ở đời này sao màmệt mỏi. Michael cũng thấy mệt mỏi. Nhà trường thì thấy khó chịu vì bị thúc éptiền. Rõ là làm ơn nên oán, làm phúc phải tội! Trái tim nhà thơ nảy sinh nhữngdự án và thôi thúc nhiệt thành việc thực thi những dự án đầy thiện chí ấy, đểrồi lại nhận về những nỗi đau cả khi thất bạo lẫn lúc thành công. Thậm chí, lúcthành công lại là lúc trái tim thi sĩ cảm thấy buồn tủi nhất. Nhưng chẳng baogiờ Hồng Ngát muốn giã từ số phận của thi nhân!

Theo Minh Tuấn