Câu nói “thất bại là mẹ thành công” có lẽ rất đúng trong lĩnh vực nghiên cứukhoa học. Để đạt được một thành tựu khoa học, các nhà nghiên cứu phải thực hiệnvô số các thí nghiệm và chịu không ít thất bại trước khi khám phá ra chân lý.
Hãy cùng tạp chí Discovery điểm lại một số thất bại nổi tiếng nhất trong lịch sửnghiên cứu khoa học của loài người.
Biến chì thành vàng?
 |
| Dù không thành công, nhưng giả kim thuật được xem là tiền thân của ngành hóa học hiện đại. Ảnh: Discovery. |
Ý tưởng biến chì thành vàng đối với bạn có lẽ khá điên rồ, nhưng đó lại là mộttham vọng của các nhà giả kim thời cổ xưa. Vào thời mà con người chưa biết gìđến bản chất của các nguyên tố hóa học, số nguyên tử, hay bảng tuần hoànMendeleev, người ta chỉ quan sát thấy các phản ứng hóa học tạo ra các hiện tượng“kỳ diệu” như thay đổi màu sắc, bốc cháy, phát nổ, bốc hơi, co giãn hay tạo mùi;từ đó, họ phát sinh ý tưởng có thể biến thứ kim loại xám xỉn thành một thứ kimloại mới đẹp đẽ hơn, tỏa sáng hơn.
Với tham vọng đó, các nhà giả kim đã ra sứctìm kiếm loại “đá tạo vàng” – một loại đá chỉ có trong trí tưởng tượng của họ -để biến ước mơ của mình thành hiện thực. Một tham vọng khác nữa là việc tìm kiếmhoặc bào chế “thuốc trường sinh bất lão”. Cả 2 tham vọng này đều không bao giờbước từ trí tưởng tượng của họ ra thực tế.
Vật nặng rơi nhanh hơn vật nhẹ?
 |
| Aristotle là người đưa ra thuyết "Vật nặng rơi nhanh hơn vật nhẹ, càng nặng rơi càng nhanh". Ảnh: Discovery. |
Cho đến cuối thế kỷ 16 vẫn tồn tại một quan niệm khá phổ biến lúc bấy giờ (doAristotle nêu ra) là vật thể nặng sẽ rơi nhanh hơn vật thể nhẹ. Tuy nhiên,Galileo Galilei lại không tin vào điều đó. Ông đã thực hiện một số thí nghiệm (đượccho là tại tháp nghiêng Pisa) như sau:
Các vật có khối lượng khác nhau được ôngthả rơi tự do từ trên tháp xuống đất; bằng các đo đạc và tính toán, ông đã rútra kết luận là thời gian rơi của các vật có khối lượng khác nhau là như nhau nếubỏ qua sức cản của không khí. Hay nói cách khác, mọi trọng lượng khác biệt sẽrơi với cùng tốc độ tuyệt đối trong chân không.
Thuyết nhiên tố và vật chất cháy (Phlogiston)
 |
| Johann Joachim Becher - cha đẻ của thuyết nhiên tố. Ảnh: Discovery. |
Thuyết nhiên tố là một lý thuyết khoa học đã lỗi thời, được Johann JoachimBecher đưa ra lần đầu tiên vào năm 1667. Thuyết này cho rằng ngoài những nguyêntố cổ điển của người Hi Lạp (lửa, nước, khí và đất), còn có một nguyên tố nữatương tự như lửa có tên là "yếu tố cháy" (phlogiston).
Theo Becher, tất cả nhữngvật chất có thể cháy được đều chứa phlogiston - một dạng vật chất không có màu,mùi, vị. “Yếu tố cháy” sẽ được giải phóng ra ngoài trong quá trình bốc cháy củamột vật chất. Những người không ủng hộ thuyết này đã tiến hành một số thí nghiệmvà đã phát hiện ra một số sai lầm trong lý thuyết này của Becher; chẳng hạn nhưkhối lượng của nhiều kim loại, như magiê, tăng lên sau khi được đốt cháy (mặc dùchúng được cho là đã bị mất phlogiston trong quá trình bị đốt cháy.) Ngày nay,khoa học đã biết rằng không có “vật chất cháy”, mà hiện tượng được Becher nóiđến thật chất là hiện tượng oxy hóa.
Tính khoa học trong Kinh Thánh
 |
| Trái đất có trước khi Chúa bắt đầu “sáng thế”. Ảnh: Discovery. |
Ngày xưa Kinh Thánh đã từng được công nhận rộng rãi là một công trình khoa học.Người ta cứ thế mà tin theo tất cả những gì được viết trong Kinh Thánh mà khônghề hoài nghi tính đúng đắn của nó.
Lấy một ví dụ về tuổi của trái đất được đề cập trong tác phẩm này. Vào thế kỷ17, một học giả tôn giáo đã nghiên cứu Kinh Thánh và ước tính rằng công việcsáng thế được thực hiện khoảng năm 4004 TCN, cộng thêm khoảng 2.000 năm tính đếnthế kỷ 18, như vậy tuổi của trái đất chỉ khoảng 6.000 năm.
Thế nhưng, khoa học hiện đại với nhiều kỹ thuật tiên tiến ngày nay đã tính đượctuổi của trái đất là khoảng 4,5 tỷ năm.
Nguyên tử là hạt nhỏ nhất trong vũ trụ?
 |
| Nguyên tử từng được cho là hạt nhỏ nhất không thể phân chia được nữa. Ảnh: Discovery. |
Từ ngàn xưa con người đã phát hiện ra tất cả các dạng vật chất đều được được cấutạo từ những đơn vị nhỏ hơn và riêng biệt, hay còn gọi là nguyên tử. Tuy nhiên,với các thí nghiệm dựa trên kỹ thuật khoa học thô sơ thời ấy, nguyên tử được cholà loại hạt nhỏ nhất và không thể phân chia được nữa.
Phải đến đầu thế kỷ 20,các nhà khoa học mới phát hiện rằng trong một số tương tác vật lý, nguyên tử cóthể được tách ra thành các thành phần nhỏ bé hơn, gọi là các hạt hạ nguyên tử.Có ba loại hạt hạ nguyên tử cấu tạo nên các nguyên tử: điện tử Âm (Electron)mang điện âm, điện tử Dương (Proton) mang điện dương, điện tử trung hòa(Neutron) không mang điện v.v....Mới đây, các khoa học gia lại tìm ra các hạtquark, và Higgs.
Vai trò của AND trong di truyền học
 |
| Mô hình chuỗi xoắn kép của phân tử AND được Watson và Crick giới thiệu năm 1953. Ảnh: Discovery. |
Sự tồn tại của AND được phát hiện vào năm 1869, nhưng vai trò của nó không đượccoi trọng vì các nhà khoa học đã nghĩ rằng một phân tử bé như vậy thì không thểlàm được gì to tát. Thậm chí, đến giữa thế kỷ 20, mặc dù đã có bằng chứng chothấy DNA là vật chất di truyền, thì nhiều nhà khoa học vẫn phớt lờ nó và chorằng chính các loại protein mới có vai trò quyết định.
Phải đến năm 1953 khi Watson và Crick làm sáng tỏ về cấu trúc của ADN và đề cửnguyên lý trung tâm về sinh học phân tử vào năm 1957, miêu tả quá trình tạo racác phân tử protein từ AND thì các nhà di truyền học mới bắt đầu nhận ra và đánhgiá đúng tầm quan trọng của phân tử nhỏ bé này.
Vi khuẩn và bệnh truyền nhiễm
 |
| Rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn là việc làm đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn chặn các bệnh truyền nhiễm. Ảnh: Discovery. |
Cho đến cuối thế 19, các bác sĩ vẫn không thấy sự cần thiết của việc rửa taytrước khi cầm dao mổ. Do đó, các ca phẩu thuật thời đó thường có kết quả lànhiễm trùng và hoại tử nặng. Vào thời điểm đó, các bệnh truyền nhiễm vẫn bị gánghép cho “không khí xấu”, và sự mất cân bằng của các thể dịch trong cơ thể nhưmáu, mật…
Mãi đến những năm 1860, khi Louis Pasteur khẳng định các bệnh truyềnnhiễm ở người và động vật là do vi khuẩn gây nên thì người ta mới bắt đầu nhậnthấy chính các bác sĩ là tác nhân làm lan truyền những vi khuẩn nguy hiểm chobệnh nhân. Sau đó, bác sĩ Joseph Lister được cho là người đã tiên phong trongviệc thực hiện sát trùng vết thương và dùng chất tẩy uế trong bệnh viện.
Trái đất là trung tâm vũ trụ
 |
| Sơ đồ thuyết địa tâm, trong đó trái đất nằm ở vị trí trung tâm, còn các hành tinh khác bao gồm cả mặt trời đều quay nó theo quỹ đạo hình tròn. Ảnh: Discovery. |
Trong thiên văn học cổ, mô hình địa tâm là lý thuyếtcho rằng Trái đất là trungtâm của vũ trụ. Hệ này được coi là hình mẫu tiêu chuẩn thời Hy Lạp cổ đại, đượccả Aristotle và Ptolemy, cũng như đa số các nhà triết học Hy Lạp đồng thuận rằngMặt trời, Mặt trăng, các ngôi sao, và những hành tinh có thể quan sát được bằngmắt thường đều quay quanh Trái Đất.
Người Hy Lạp cổ đại cũng tin rằng sự chuyểnđộng của các hành tinh đi theo đường tròn chứ không phải hình elíp. Quan điểmnày thống trị văn hoá phương tây cho tới tận trước thế kỷ 17. Về sau thuyết địatâm được thay thế bởi thuyết nhật tâm của Copernicus,Galileo và Kepler.
Theo Cao Nguyên
VietNamNet
