Chiều muộn, như thường lệ, ông lò dò ra đầu bờ ruộng - nơi đàn sếu đầu đỏvẫn thường về ngủ mỗi khi mặt trời khuất. Thế nhưng ông đợi, đợi mãi không thấycon sếu nào về. Ông vu vơ buồn như không gặp được người yêu.
Lầm lũi đi về, không để tâm đếnchúng tôi đang bước bên cạnh, ông lẩm bẩm: “Sếu về được một bữa rồi dáo dác baymất tiêu, chắc cái nghề gác, đếm sếu rồi đây cũng đến hồi không còn đất dụngnữa...”.
Ông Hiền gác sếu
Ông tên Danh Hiền, người Khmer,đã sống ở đất Kiên Lương mấy chục năm nay. Người dân địa phương và tất cả nhiếpảnh gia trong Nam ngoài Bắc đi chụp ảnh sếu vẫn thường thích gọi ông bằng cáitên “Hiền Sếu”.
Ngay những ngày đầu đàn sếu vềđất Kiên Lương, ông Hiền đã có thói quen chiều chiều ra ngắm chúng. Ngắm rồi tựnhẩm đếm từng con sếu trong đàn bay về. Cứ thế một đàn rồi hai đàn... năm đàn,từng bầy bay về 50, 70 con..., ông Hiền cứ thủng thẳng đếm rồi cộng dồn, ghi lạitrên cột hay cửa nhà. Ngày nào đàn sếu tăng hay giảm vài con là ông biết liền.
 |
| Nỗi ưu tư của ông Danh Hiền bên quyển sổ ghi số lượng đàn sếu về đang giảm dần - (Ảnh: Đức Tuyên) |
“Ban đầu thấy sếu bay về đẹpquá ra ngắm rồi đếm chơi giải trí, dần dần tôi phát ghiền, chiều nào không rađếm sếu được là thấy bứt rứt trong người” - ông Hiền cười hiền lành.
Ông Hiền là người dắt vị đại sứĐan Mạch đi đếm sếu. Ông nhớ lại: “Năm 1997, ông đại sứ Đan Mạch xuống tìmtui để đi gác sếu. Ổng nói tui phải biết bảo vệ loài chim này vì nó rất quýhiếm, săn bắt hay đặt bẫy nó là vi phạm pháp luật. Tui cũng nói với người dânxung quanh không được săn bắt chúng và không ai làm hại sếu cả”.
Đầu năm 2000, một lần đi nhặt củitrong rừng tràm, ông Hiền phát hiện có một con sếu bị bệnh, đứng không vững. Ôngnghi nó ăn phải thuốc trừ sâu nên vội đem về nhà chăm sóc, dùng những vị thuốcdân gian để cứu chữa. Ông thức cả đêm ngồi canh nhưng cuối cùng con sếu cũngkhông qua khỏi...
Nghề chính của ông Hiền là đập đátrong những mỏ đá ngay tại địa phương. Thu nhập ba cọc ba đồng, “khéo co” lắmmới đủ kiếm cái ăn nuôi các con. Thế nhưng khi nhận công việc gác đếm, theo dõiđàn sếu, ông Hiền không nhận đồng thù lao nào. “Công lao của mình có gì đâumà đòi hỏi lương bổng. Mỗi năm thầy Triết (TS Trần Triết) cũng cho400.000-500.000 đồng gọi là tiền xăng xe, uống cà phê chơi thôi” - ông Hiềnlại cười hiền, nói.
Từ năm 2006, ông Hiền cộng tácmật thiết với TS Trần Triết để theo dõi từng động thái của đàn sếu tại địaphương.
Ông Hiền cho biết cũng từ khicộng tác với TS Trần Triết mà ông có cách đếm, theo dõi đàn sếu khoa học hơn.Trước cứ thích, thấy sếu về là ông ra đếm. Thế nhưng từ ngày cộng tác “làm khoahọc”, mùa sếu về, cứ khoảng 5 giờ sáng là ông Hiền thức giấc, ra bãi sếu ngủngồi canh, đếm và ghi chú lại hướng chúng bay đi. Chiều, sau khi đi đập đá thuêvề, ông Hiền lại ngồi từ 17 giờ chiều canh đường sếu bay về và đếm.
Ông thuộc từng tập tính nhỏ củasếu như: “Sau khi nhảy múa vài động tác thể dục, rỉa lông, làm khô cánh, đúng6g sáng là đàn sếu gọi nhau bay đi kiếm ăn. Chiều đúng 18 giờ là đàn sếu rủ nhauvề tập trung tại bãi ngủ. Mực nước ở bãi ngủ cũng phải giữ sâu khoảng một gangtay, khô là sếu không chịu ngủ đâu”.
Thuộc từng tập tính, nắm rõ nhữngbãi ngủ của sếu tại khu vực Kiên Lương nên ông Hiền cũng là chuyên gia hướngdẫn, dẫn đường chỉ lối cho các nhà nhiếp ảnh trong và ngoài nước mê chụp ảnhsếu. Mùa sếu về, nhà ông luôn là trạm dừng chân của các nhà nhiếp ảnh.
Thù lao cho những lần dẫn đường,những đêm trời về sáng ngồi chờ canh sếu cùng các nhà nhiếp ảnh chỉ là ly càphê, chút tiền xăng nhưng ông Hiền vẫn tận tâm giúp đỡ hết mình.
Bà Năm, vợ ông Hiền, bộc bạch: “Mùasếu về nhà tôi có khách luôn, nhiều khi còn nấu cơm, cháo, tìm đồ nhậu cho mấychú ấy. Đông vui lắm nhưng nay thì...”. Bà Năm bỏ lửng câu nói, liếc sangchồng, ông Danh Hiền đành tiếp lời vợ: “Năm nay thấy sếu về lèo tèo tui cũngbuồn. Nếu mất đồng cỏ năn này, sếu không về, đến lúc ấy chúng ta có ăn năn cũngkhông kịp...”.
Chuyên gia “tum”
Đó là biệt danh mà các nhà nhiếpảnh đặt cho ông Trần Thanh Hồng (Năm Hồng), ngụ ấp Phú Thành B, xã Phú Bình,huyện Tam Nông, Đồng Tháp.
“Tum” là một lều dựng tạm, ngụytrang bằng lá cây để chụp ảnh và tiếp cận đàn sếu. Từ năm 1995, ông Hồng đã thamgia canh giữ đàn sếu bay về vườn quốc gia Tràm Chim. Để có những bức ảnh đẹp,các nhà nhiếp ảnh phải nhờ ông Hồng dựng tum để chụp ảnh sếu.
“Mần riết rồi quen, tui nắmđược giờ giấc sinh hoạt của đàn sếu. Giờ nào chúng đi ăn, bay đi uống nước, nhảymúa, giờ nào bay về bãi ngủ...” - ông Hồng thủ thỉ.
Nhờ đi nhiều, ông Hồng cũng rấtchuyên nghiệp trong việc “sử dụng ánh sáng” trong nhiếp ảnh. Những chiếc tum ôngdựng buổi sáng luôn là hướng mặt trời mọc để các nhiếp ảnh gia có được nhữngkhoảng sáng tốt nhất khi đàn sếu nhảy múa dưới ánh ban mai. Ngược lại, khi hoànghôn xuống, tum lại quay về hướng mặt trời lặn, tạo hình ảnh lung linh của đànsếu trong ánh hoàng hôn. Điều này giúp các nhà nhiếp ảnh luôn có được những bứcảnh chuẩn, nghệ thuật nhất.
Bãi sếu ăn ông Hồng coi sóc thuộckhu A5, vùng đệm của vườn quốc gia Tràm Chim. Những năm trước đây khu này là địabàn nóng của những vụ việc dân vào bao chiếm đất. Ông Hồng tâm sự do nhiều lầncan ngăn, tố cáo việc xâm chiếm đất lên ban quản lý vườn quốc gia cũng như côngan, kiểm lâm mà ông đã bị hăm dọa “xử” không biết bao nhiêu lần.
Năm rồi chính quyền địa phương đãgiải quyết, xử lý nghiêm nên nạn xâm chiếm đất của một số hộ dân giảm hẳn.
Thế nhưng ông Hồng lo lắng: “Tôi buồn vì vẫn còn cảnh người dân đưa trâu bò vô thả, dùng điện bắt cá trongTràm Chim. Mấy bữa nay sếu về khu A5 - nơi tôi trông coi - trồi sụt bất thườnglắm chú ơi. Bữa được hơn chục con, ngày nào nhiều cũng chỉ có 27 con. Hồi trướcsếu về hà rầm. Như năm 1995, nguyên bãi A5 có đến 207 con. Vậy mà những năm sausố lượng sếu cứ giảm dần. Nhiều bữa khách du lịch đến tham quan nhưng không cósếu cho họ xem, mình cảm thấy mắc cỡ trong lòng. Giả sử Tràm Chim không còn sếuthì không còn là Tràm Chim nữa. Mất sếu thì nơi này sẽ không còn nổi tiếng nữa.Những việc nhỏ không làm được thì khi người nước ngoài muốn làm ăn to với mìnhhọ cũng ngó trước ngó sau, cân nhắc. Nếu mình không bảo vệ được đàn sếu thìnhững nhà khoa học quốc tế sẽ coi khinh mình...”.
Theo Đức Tuyên - Thế Hùng
