Ốc mực tuộc

Kêu đứa con traitên Phú mở một nắp thùng đông dưới khoang ghe, ông Dương Thành Châu hì hục lôilên một bao mực tuộc nặng chừng 15kg cho khách dòm, phía dưới thùng còn lại mộtbao nữa, đây là phần mối kêu để dành nên không bán. Ghe ông Châu mới về tối quađể ăn đám cưới.

Sinh thái

Ngày xưa, khi chưacó nghề câu (hay bắt) mực tuộc bằng vỏ ốc, ông Châu bắt mực lá bằng bóng, gọi làbóng mực. Bóng dài một mét, ngang sáu tấc, hình thù giống thùng phuy nhưng cómột mặt phẳng, khung được làm bằng gỗ, lưới bao quanh các mặt, chừa một lỗ, đặthom cho mực lá chui vào. Bên trong bóng treo một chùm trứng mực lá còn tươi.Bóng thả xuống biển một buổi, mực cái chui vào làm tổ đẻ. Ghe lớn chở được ngoàitrăm bóng, ghe nhỏ chừng năm, sáu chục. Mực lá tuy mắc tiền nhưng hiếm, bóng lạihay bị ghe cào phá nên giờ cũng ít người làm. Như nhiều ngư dân xóm chài, ôngChâu đổi nghề sang câu mực tuộc bằng vỏ ốc, được năm năm.

Một khoang ở mũi chứa sáu thiên vỏ ốc. Ảnh:

Ông Châunhớ lại chừng mười năm trước, chính dân chài ở cái xứ Hòn Heo này (thuộcxã Dương Hoà, huyện Kiên Lương) “phát kiến” ra nghề câu mực bằng vỏ ốc.Một ông thợ lặn thấy mực tuộc chui vào nằm trong các vỏ ốc dưới đáybiển, về nhà ông thử quăng mấy vỏ ốc xuống ven bờ, mực tuộc cũng chuivào, thế là Hòn Heo có thêm nghề mới, gọi là ốc mực tuộc. Mực tuộc khônglớn, râu (xúc tu) ngắn, thân to và dài so với râu, xứ này gọi mực tuộcđể phân biệt với bạch tuộc lớn hơn nhiều, đầu nhỏ tròn, râu dài. Dânchài có nhiều cách giải thích tại sao mực tuộc lại ưa chui vào vỏ ốc:tuộc vô kiếm tổ đẻ (nên bắt được tuộc cái nhiều) hay lấy vỏ ốc làm nơirình mồi hoặc chỗ núp khi bị săn đuổi... Cái hay nhất của nghề là khôngphải thả mồi gì và không tận diệt. Nghề câu mực tuộc bằng ốc sống cũngđược, nhưng theo ông Châu, “kẻ cung cấp vỏ ốc mới ngon”. Khi nghề nàymới bắt đầu, có người trong xóm tên là Hùng, dân Phan Thiết, trở về quêlặt vỏ ốc mang vô đây bán cho dân câu tuộc. Thứ ốc giác này biển miềnTrung đầy rẫy, ăn xong quăng vỏ chứ biết làm gì. Ông Hùng giàu lên trôngthấy, mua mấy chiếc xe tải chở vỏ ốc, xây nhà lớn.

Sống nghề

Cách làm dây ốc xemra cũng dễ. Liêm Hái, một chủ vựa vừa thu gom mực tuộc, ghẹ, cá, vừa gia công vàbán dây ốc mực tuộc trong thị xã Hà Tiên hướng dẫn: “Chọn vỏ ốc chừng nắm tayngười lớn, thọc ba đầu ngón tay vào là vừa, cưa đít, mài bớt miệng và khoan mộtlỗ để xỏ dây, sau cùng cột vào dây, loại dây viền lưới cá, khoảng hai sải taymột con”. Ông Liêm Hái tính, một thiên ốc dài khoảng 4km, giá bán 12 – 15 triệuđồng. Người mua xuất sang Thái Lan, Campuchia. Ở ấp Hòn Heo thì chủ ghe nào cũngtự mua vỏ ốc làm dây, giá có thể mắc hơn nhưng tốt hơn. Vỏ ốc giác dày, cứng,xài nhiều năm mới mục.

Mực tuộc bắt được.

Kêu đứa contrai tên Quý, 18 tuổi và cũng là “bạn ghe” lấy bè (kết bằng những miếngxốp lớn) chở người tò mò ra chiếc ghe lớn đậu cách bờ vài trăm mét, ôngChâu mở khoang “biểu diễn” cách thả dây ốc. Hai khoang nhỏ phía mũi ghechứa đầy 12 thiên ốc. Để thả hết 12 thiên, ghe phải chạy liên tục 26 hảilý, mất chừng năm tiếng. Thả xong nghỉ chừng tiếng rưỡi là thu dây, mấtsáu tiếng nữa. Máy cuốn dây lên khoang, mực tuộc trong ốc bò ra, ngườixếp dây, kẻ ướp mực tuộc. Ghe lớn từ 4 – 5 bạn, làm quần quật 17 tiếngmỗi ngày, từ nửa đêm đến 5 giờ chiều, mới thả – kéo xong một mẻ.

Mỗi năm biển có haimùa, mùa nam (nửa đầu năm) và mùa bấc (nửa cuối năm). Mùa làm ăn là mùa nam, khiđó cả trăm chiếc ghe ốc mực tuộc nối đuôi qua vùng biển Phú Quốc đánh bắt (bênđó nhiều mực tuộc hơn). Hàng tháng trời mới về thăm vợ con. Mùa bấc, hầu hết ghetrở lại Hòn Heo vì biển động, mực tuộc bên này cũng ít, giá lại thấp, nên chỉkiếm bằng nửa số tiền mùa nam. Tuy về nhà, nhưng chỉ là neo ở bến nhà, hầu hếtghe ốc mực tuộc vẫn đi cả chục ngày.

Bắt đầu từ Hòn Heo,nay ốc mực tuộc đã đi khắp Kiên Giang từ hòn Nghệ, hòn Sơn, hòn Củ Tron… sangPhú Quốc và qua cả Campuchia, Thái Lan. Bốn mươi sáu tuổi và có ba mươi năm lênhđênh trên biển, ông Châu đúc kết, vẻ ngậm ngùi: “Cái nghề này khó giàu nhưng bềnvì không tận diệt, chỉ sợ với nạn ghe cào điện, cào bay, liệu ít năm nữa mựctuộc có còn?”

Theo SGTT