Không một họa sĩnào thành nghề mà trong đời chưa từng một lần vẽ người mẫu "sống" - người khỏathân ngồi làm mẫu cho người học nghề vẽ.
Gắn với công việccủa các họa sĩ hàng trăm năm nay, nhưng những người mẫu khoả thân là những ngườiít được ai biết tới và phải chịu vô vàn những "búa rìu dư luận".
Có lẽ chính vì yếutố này mà tất cả những người làm nghề người mẫu khoả thân ở Trường Đại học nghệthuật Huế đều e dè khi nói về chuyện đời, chuyện nghề của mình.
Phải mất cả tuần lễthông qua sự giới thiệu của các giảng viên, các sinh viên quen biết, họ mới đồngý gặp mặt chúng tôi với 2 yêu cầu: Thứ nhất, phải giấu tên thật, địa chỉ của họ;Thứ hai, không được chụp hình.
 |
| Gắn với công việc của các họa sĩ hàng trăm năm nay, nhưng những người mẫu khoả thân là những người ít được ai biết tới và phải chịu vô vàn những "búa rìu dư luận" |
Người mẫu"sống" - yếu tố không thể thiếu
Họa sĩ Nguyễn DuyHiền, một họa sĩ sinh sống tại Huế lý giải về yếu tố quan trọng của những ngườimẫu sống như sau: "Hàng trăm năm qua, dù đã có những mẫu tượng, đã có hìnhchụp để hoạ sỹ nhìn theo đó mà vẽ theo, nhưng người mẫu sống vẫn là hình mẫu lýtưởng nhất để người ta vẽ tranh.
Bản thân dánghình cơ thể con người đã là một kiệt tác mà thiên nhiên tạo ra. Hơn thế, ngườimẫu sống có nước da, màu tóc thật nên khi vẽ, người họa sĩ có thể phối màu mộtcách sinh động hơn so với tượng gỗ, tượng vôi được phủ sơn vốn chỉ có tác dụngtạo khối mảng, hình dáng".
Một lí do kháckhiến người mẫu không thể thiếu trong quá trình sáng tác hội họa, chính là khảnăng "linh động" của mẫu người theo như lý giải của Lê Thị Diệu Ái, sinh viênnăm 3 trường Đại học nghệ thuật Huế: "Thực hành bằng mẫu người giúp người vẽcó thể điều chỉnh vóc dáng, khối mảng theo sở thích, yêu cầu bài giảng. Nếu làmẫu tượng, người vẽ phải tự cân chỉnh hình dáng và không phải mọi thế vẽ đềuthực hiện được trên mẫu tượng".
Nhiều họa sĩ cũngthừa nhận rằng mặc dù các mẫu tượng ngày càng phong phú về hình dáng, màu sắcnhưng không thể thay thế được hoàn toàn mẫu người mà chỉ đáp ứng một phần nàođó. "Suy cho cùng tượng người chỉ là vật thể vô tri vô giác, không thể tạođược ấn tượng cũng như cảm xúc thật như mẫu người. Nhiều thay đổi ngẫu hứng củangười đứng mẫu có thể tạo nên một bức tranh thuộc loại "độc"", họa sĩ trẻNguyễn Đăng Huy giải thích thêm.
Nghề "giấugiếm"
Bác H.L, 66 tuổi,một người mẫu có thâm niên gần 10 năm làm người mẫu “sống” cho biết: dù ở Huế cónhiều trung tâm đào tạo nghệ thuật, trung tâm luyện thi mỹ thuật và phòng vẽ,nhưng số người mẫu sống chỉ vỏn vẹn khoảng 20 người. "Các họa sĩ không cầnyếu tố thân hình đẹp, số đo 3 vòng chuẩn với các người mẫu. Chỉ cần cơ thể lànhlặn, không đui què sứt mẻ và quan trọng nhất là dám cởi quần áo trước mặt ngườikhác. Thế nhưng không phải ai cũng đủ can đảm để theo đuổi nghề này", bácH.L cho biết.
 |
Anh N.V.L, ngụhuyện Hương Trà là một trong những người mẫu “sống” có thâm niên thuộc dạng "lãolàng" nhất ở Thừa Thiên - Huế. Năm nay 40 tuổi nhưng anh đã có 20 năm làm ngườimẫu khoả thân. Anh nhớ lại: "Tình cờ trong một lần đến xem sinh viên trườngnghệ thuật vẽ, giờ giải lao cô giáo dạy vẽ hỏi tôi có muốn làm người mẫu không,lúc đầu tôi cũng nhận lời và nghĩ chỉ làm cho vui vì ngày ấy không có việc làmổn định gì. Không ngờ cái nghề này đeo đẳng suốt 20 năm đến bây giờ vẫn chưa bỏđược".
Anh tâm sự, lúc mớivào nghề không tránh khỏi cảm giác e dè ngượng nghịu bởi "lộ thiên" giữa hàngtrăm con mắt, nhưng "lâu dần thành quen, và người vẽ khá tôn trọng người mẫusống". Khổ nhất là khi đến nhà bạn gái, mọi người hỏi làm nghề gì thì chỉ dámnói rằng phụ việc ở trường nghệ thuật.
Bác H.L thì tình cờđến với nghề từ năm 2002. Năm ấy trước kỳ thi tuyển sinh đại học, nhà trường bị"cháy" người mẫu do không có ai chịu làm mẫu vẽ cho các thí sinh vẽ dự thi.
Tình cờ bác gặp mộtcán bộ phòng đào tạo và người này năn nỉ bác giúp đỡ. "Ban đầu cảm thấy tò mònên cứ nghĩ làm thử xem thế nào, lại có đồng ra đồng vào nhưng làm mãi thànhquen nên làm cho tới nay luôn". Ở nhà không ai biết bác làm nghề đặc biệtnày.
"Có lần có ngườiquen thấy tôi đang ngồi mẫu cho lớp vẽ liền kể với gia đình nhưng tôi phải nóidối ngay: việc chính của tôi là chăm sóc cây cảnh trong trường, hôm ấy thiếungười mẫu nên tôi phải "đóng thế" một bữa thôi", bác H.L tâm sự.
Người mẫu nam đãphải giấu giếm, người mẫu nữ còn phải giấu chuyện nghề kỹ lưỡng hơn nữa với mọingười. Chị H, quê ở Phú Thượng, huyện Phú Vang ngoài công việc đồng áng, nhữnglúc rảnh rỗi cũng đến Trường Đại học nghệ thuật Huế làm người mẫu “sống”, khôngkhi nào nói rõ cho chồng con là mình làm ở đâu mà chỉ nói chung chung là "em điphụ việc cho người ta. Ông bà chủ khó tính nên họ yêu cầu người nhà của nhânviên không được tìm đến nơi làm việc".
Chị phải giấu kínđến mức có lần một đồng nghiệp mang mấy bức toan loại (những tranh vẽ không đạtyêu cầu bị hủy) về nhà định che chuồng gà, chị cũng phải năn nỉ anh này: "Ngườimẫu trong tranh chính là em. Anh mang về lỡ ai phát hiện ra đấy là em thì chồngem đánh chết".
Tiền côngbèo bọt
Làm người mẫu sống,công việc không nặng nhọc như bốc vác, phụ hồ... yêu cầu cần có sức khoẻ tốt: "Cónhững lúc phải bất động hàng chục phút. Khốn khổ nhất là trời mùa đông lạnh cắtda nhưng vẫn phải cởi quần áo làm mẫu vẽ, nếu có lò than thì cũng chỉ đủ ấm nửangười, phần cơ thể còn lại da thịt tím ngắt", anh N.V.L nói.
Tranh khỏa thân củacác họa sĩ tương lai có thể bán giá tiền triệu, nhưng tiền công của những ngườimẫu sống chỉ có vài ngàn đồng một tiết. Cụ thể: làm mẫu chân dung (chỉ cởi áo)thì người mẫu được trả 7 - 8 ngàn đồng/ tiết học kéo dài 40 phút; "nuy" 90% cógiá 15 ngàn đồng/ tiết học; cao nhất hiện nay là những mẫu "nuy 100%" được trả20 ngàn đồng/ tiết học.
"Tiết học phụthuộc vào từng bài giảng, bài nào nhiều tiết thì người mẫu chúng tôi được lênlớp đều. Còn có tuần chỉ làm mẫu được 2 - 3 tiết thì lại xoay qua các nghề kháckiếm thu nhập như đạp xích lô, bán hàng rong", anh N.V.L cho biết.
Có một nghịch lírằng dù có thâm niên cống hiến hàng chục năm, là thành viên của tổ người mẫu củatrường ĐH nhưng các người mẫu “sống” không hề nhận được bất kì khoản trợ cấp haychế độ đãi ngộ nào: "Bảo hiểm y tế không có, hợp đồng làm việc cũng không,thậm chí những lúc đau ốm vì cởi truồng chịu lạnh làm mẫu, cũng phải tự bỏ tiềntúi mua thuốc men", một người mẫu cho biết. Vài năm trước đây, đã từng cómột nữ người mẫu chết sau khi cố đứng mẫu: "Chiều đó chị P xin về sớm lúc 4hchiều. Hai giờ sau mọi người được tin chị P về đến nhà thì ngã vật ra chết vìcảm lạnh", một đồng nghiệp của người xấu số kể lại.
Hoạ sĩ Nguyễn DuyHiền, một người có tâm huyết với ngành mỹ thuật, từng tham gia hướng dẫn nhiềusinh viên nghệ thuật bày tỏ ý kiến: "Lượng người mẫu nghệ thuật ở Huế hiệnkhông nhiều, phần lớn đã ở tuổi trung niên, già, trong khi đó nhu cầu mẫu đểgiảng dạy cho sinh viên ngày càng tăng. Nếu không có chế độ tương xứng cho nhữngngười làm mẫu sẽ dẫn đến tình trạng khan hiếm người mẫu trong tương lai gần"
Nói về thực trạngcủa người đứng mẫu hiện nay, Họa sĩ, giáo viên mỹ thuật Trường THCS Chu Văn An,ông Nguyễn Hùng cho rằng ngoài yếu tố tiền công bèo bọt, còn có việc người mẫuphải chịu những lời dị nghị, khinh rẻ khiến nhiều người mẫu không muốn tiếp tụcgắn bó với nghề. "Chúng tôi luôn dặn dò sinh viên phải tôn trọng các ngườimẫu bởi họ là yếu tố không thể thiếu trong nghệ thuật hội họa. Hơn nữa nghề đứngmẫu không hề vi phạm pháp luật hay trái với mỹ tục người Việt nên dị nghị họ làđiều phi lý", ông Hùng nói.
Thế nào là một"người mẫu sống" giỏi?Một người mẫu nghệ thuật giỏi phải nắm bắt được các "thế"ngồi, đứng… sao cho "mềm" (thả lỏng cơ thể, hoàn toàn không gồng) theo yêu cầungười vẽ. Trong nhiều trường hợp, người mẫu là tác nhân chủ đạo trong sáng tạonghệ thuật chứ không phải người vẽ.
Một tiêu chí khácđể đánh giá "đẳng cấp" của người mẫu nghệ thuật là khả năng phối cảnh với môitrường xung quanh. Phần lớn người mẫu nghệ thuật ở Huế hiện nay thuộc hạngnghiệp dư, "làm lâu quen nghề" chứ không hề trải qua một trường lớp đào tạo nào.
Theo ĐSPL
