Một báo cáo toàn diện nhất từ trước đến nay đánh giá nguy cơ gây tham nhũngtrong quản lý đất đai ở Việt Nam vừa được Đại sứ quán Đan Mạch, Đại sứ quánThụy Điển và Ngân hàng Thế giới hoàn tất.
Báo cáo được xây dựng trên cơ sở khảo sát 5 địa phương đại diện cho Bắc - Trung- Nam, đô thị, nông thôn, với sự tham gia của GS-TSKH Đặng Hùng Võ - nguyên Thứtrưởng Bộ TN&MT và TS Đặng Ngọc Dinh - người có nhiều kinh nghiệm về khảo sát xãhội học hiện tượng tham nhũng. Báo cáo phân tích hai hoạt động quản lý đất đaichủ chốt: cấp giấy đỏ và thu hồi - giao đất/cấp đất. Theo báo cáo này, thamnhũng trong lĩnh vực quản lý đất đai hoàn toàn thỏa mãn phương trình:
Tham nhũng = (Độc quyền và Độc quyền quyết định) - (Trách nhiệm giải trình vàTính minh bạch).
Cấp giấy đỏ: Xuyên suốt nguy cơ tham nhũng
Trong chuỗi quy trình cấp giấy đỏ, kết quả khảo sát cho thấy các hành vi khôngtrung thực có xu hướng mở rộng trong khu vực đất ở và đất thương mại phi nôngnghiệp. Trong đó, 34% số người được hỏi cho rằng ở khâu đầu tiên - phổ biếnthông tin về thủ tục là không được công khai hoặc công khai nửa vời.
Như ởTP.HCM, người dân cho biết họ thường gặp khó khăn trong xác định, kê khai giấytờ cần thiết. Còn ở Bắc Ninh, Bình Định, người dân nói họ thường không hiểu cáchđiền hồ sơ xin cấp giấy đỏ. Do vậy có nguy cơ cán bộ địa chính đặt ra yêu cầutrái pháp luật mà không biết, hoặc người nộp đơn thấy “oải” với thủ tục khó hiểu,dẫn tới phải lo lót để được cán bộ giúp đỡ.
Bước tiếp theo là đánh giá hồ sơ, phê duyệt và giao giấy đỏ. Hỏi 10 người thì 6người cho rằng người làm giấy đỏ thường gặp phải việc kéo dài thời gian đánh giá,phê duyệt. Còn một số chủ doanh ngiệp cho rằng nếu có “quan hệ tốt” thì thờigian sẽ được rút ngắn.
 |
| Có một thực tế, nhà đầu tư câu kết với cán bộ để mua diện tích lớn đất nông nghiệp. Sau đó, họ tác động để sửa quy hoạch, chuyển diện tích này thành đất phi nông nghiệp với chênh lệch địa tô khổng lồ |
Quy hoạch: Phần lớn dân không được lấy ý kiến
Chuỗi quy trình của hoạt động thu hồi, giao/cấp đất được bắt đầu bằng bước quyhoạch sử dụng đất và quy hoạch đô thị. Ở khâu này, nghiên cứu tại TP.HCM chothấy rõ khả năng nhà đầu tư câu kết với cán bộ để mua diện tích lớn đất nôngnghiệp. Sau đó, họ tác động để sửa quy hoạch, chuyển diện tích này thành đất phinông nghiệp với chênh lệch địa tô khổng lồ.
Luật quy định địa điểm đầu tư chỉ được chấp thuận nếu phù hợp với quy hoạch đãđược phê duyệt. Song thực tế cho thấy lãnh đạo địa phương sẵn sàng chấp thuận đềxuất không tuân thủ quy hoạch. Tại Hà Nội, dự án khách sạn trong Công viên ThốngNhất là ví dụ điển hình. Quy hoạch TP không cho phép chuyển đất công cộng sangmục đích kinh doanh nhưng dự án vẫn được phê duyệt. Đến năm 2008, dư luận phảnứng gay gắt, chính quyền mới chuyển dự án đi nơi khác.
Tham nhũng nghiêm trọng hơn vì giám sát yếu
Khâu tiếp theo là quyết định thu hồi, giao/cấp đất. Theo luật, có ba hình thức:giao đất thông qua đấu giá; đấu thầu dự án sử dụng đất; và chỉ định trực tiếpcho chủ đầu tư được lựa chọn. Hầu hết dự án hiện nay chọn cách thức thứ ba, bởicó thể “nhờ” chính quyền cưỡng chế thu hồi, rồi trực tiếp giao đất cho mình. Chiphí để được cấp đất bằng cách thức này rẻ hơn nhiều cách đấu giá, đấu thầu nênchủ đầu tư sẵn sàng “phí ngoại giao”.
Tuy nhiên, lý giải hiện tượng này, lãnhđạo một số địa phương lại cho rằng lý do lựa chọn là hai hình thức kia không hấpdẫn để thu hút đầu tư…
Từ các phân tích trên, báo cáo cho rằng nguy cơ tham nhũng ở từng khâu trongchuỗi các thủ tục, hoạt động quản lý đất đai là rất lớn. Nguy cơ này lại nghiêmtrọng hơn do hoạt động giám sát của HĐND và các hội đoàn thiếu hiệu quả. Báo chímặc dù được xác định là công cụ quan trọng để phòng chống tham nhũng, song thựctế tác nghiệp của phóng viên gặp nhiều khó khăn.
TheoPháp luật TP.HCM
