5 điều cần biết về bệnh viêm gan bí ẩn đang lây lan

Ngày 15/4, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố tin tức đầu tiên về làn sóng viêm gan bí ẩn không rõ nguyên nhân ở 74 trẻ em tại Vương Quốc Anh. Sau đó một tuần, bản cập nhật ngày 23/4, WHO cảnh báo các ca mắc tương tự cũng được phát hiện ở một số quốc gia khác tại châu Âu, Israel, Mỹ.

Tính đến ngày 10/5, ít nhất 23 quốc gia đã ghi nhận trẻ mắc viêm gan bí ẩn với hơn 350 trường hợp. Hàng chục ca khác đang nghi ngờ. Đặc biệt, 9 bệnh nhi đã tử vong, ít nhất 18 trẻ phải ghép gan vì bệnh nặng.

Viêm gan siêu vi là gì?

Gan là chìa khóa của quá trình thải độc, điều hòa trao đổi chất. Do đó, gan bị tổn thương có thể gây ra hậu quả rất nghiêm trọng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Viêm gan có thể do nhiễm siêu vi (gọi tắt là viêm gan siêu vi), vấn đề về hệ thống miễn dịch hoặc do tiếp xúc rượu, ma túy, chất độc khác. Bệnh viêm gan có thể cấp tính (ngắn hạn) hoặc mạn tính (kéo dài).

Theo NPR, đợt bùng phát viêm gan bí ẩn đang lan rộng ở nhiều nước đặc trưng bởi những ca bệnh cấp tính ở trẻ em với nồng độ men gan trong máu tăng cao.

Hiện nay, 5 loại virus được biết đến là nguyên nhân gây viêm gan virus ở người, đó là virus viêm gan A, B, C, D, E. Theo WHO, viêm gan B và C là nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong do xơ gan, ung thư gan và virus. Ước tính 345 triệu người bị nhiễm viêm gan B hoặc C. Tiêm vaccine có thể bảo vệ chúng ta khỏi viêm gan B, D, E.

Thủ phạm chính của viêm gan bí ẩn là adenovirus loại 41F. Ảnh: CDC.

Nghi phạm hàng đầu gây viêm gan bí ẩn là gì?

Điều đặc biệt trong số các ca mắc viêm gan bí ẩn hiện nay là không tác nhân gây viêm gan nào trước đó được tìm thấy. Các quan chức y tế Anh - nơi đầu tiên cảnh báo về làn sóng dịch bệnh này - cho biết virus adeno rất có thể là thủ phạm. Đây là loại thường gây bệnh cảm lạnh thông thường.

Theo tài liệu của Đại học Stanford, adeno là nhóm virus phổ biến, có thể gây ra nhiều bệnh như cảm lạnh thông thường hoặc triệu chứng giống cúm, sốt, viêm họng, viêm phế quản cấp tính, viêm phổi, viêm kết mạc, viêm dạ dày ruột cấp tính. Hiện nay, trên thế giới có hơn 100 loại virus adeno, trong đó, 50% đã truyền nhiễm sang con người.

Adeno có thể gây bệnh từ nhẹ đến nặng, song, người mắc ít khi bị bệnh nghiêm trọng. Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu hoặc đang mắc bệnh hô hấp hoặc tim có nguy cơ cao bị bệnh nặng do nhiễm trùng adeno.

Trong khi đó, virus adeno 40, 41 thuộc nhóm 7, còn được gọi là virus adeno đường ruột vì chúng liên quan tình trạng viêm dạ dày ruột. Đây là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây tiêu chảy nặng đến mức nhập viện ở trẻ em, sau rotavirus. Loại 40 có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn ở trẻ em dưới 12 tháng và loại 41 có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất ở trẻ em khoảng 28 tháng tuổi.

Điều khiến các bác sĩ bối rối đó chính là họ tìm thấy virus adeno trong mẫu máu nhưng không phải tất cả mô gan của bệnh nhân ở Alabama đều có virus này.

Theo tiến sĩ Markus Buchfellner, chuyên gia bệnh truyền nhiễm nhi ở Đại học Alabama, trong số 9 trẻ được phân tích lâm sàng, mức độ viêm, tổn thương gan rất nặng, song họ không tìm thấy virus adeno 41 trong gan. Các nhà khoa học chỉ tìm thấy virus trong máu. Trường hợp này tương tự trẻ đến từ South Dakota được phát hiện cách đây vài ngày.

Nếu adeno 41 là nguyên nhân gây ra những ca bệnh viêm gan bí ẩn, câu hỏi đặt ra là tại sao nó chỉ xuất hiện trong máu mà không phải ở những mô gan bị tổn thương nặng.

Nhà virus học Vinod Balasubramaniam, Đại học Monash Malaysia, cũng cùng quan điểm khi đặt ra nhiều câu hỏi xoay quanh adeno trong làn sóng viêm gan này. “Nếu adeno là nguyên nhân của những trường hợp này, có khả năng một biến chủng mới của virus đã xuất hiện và dễ gây bệnh viêm gan hơn”, vị chuyên gia nói.

Giáo sư vi sinh vật học Peter White, Đại học New South Wales (UNSW), Mỹ, cho biết: “Adeno 41 là những virus DNA rất thông minh và có khả năng lây nhiễm sang các cơ quan khác nhau. Ví dụ, một số người sẽ gặp phải cả các triệu chứng về đường hô hấp và đường tiêu hóa khi bị nhiễm virus adeno. Gan giống người cận vệ của hệ tiêu hóa. Vì vậy, nếu virus có khả năng lây nhiễm sang gan, điều đó cũng không quá ngạc nhiên. Chúng tôi đang xem xét giải trình tự toàn bộ virus để có được bộ gene đầy đủ, tìm kiếm hiện tượng tái tổ hợp hoặc đột biến cho phép nó ảnh hưởng tế bào gan”.

Một số trẻ mắc Covid-19 và viêm gan cùng lúc. Song, các nhà khoa học chưa thể khẳng định mối liên hệ giữa những virus này. Ảnh: Freepik.

Viêm gan bí ẩn có phải do Covid-19 không?

Các nhà điều tra cũng đưa ra giả thuyết khác là do một số phản ứng miễn dịch bất thường. Vì giãn cách xã hội, phải ở nhà quá lâu, trẻ không được tiếp xúc với các mầm bệnh tự nhiên nên không thể tự bảo vệ trước những virus vốn không nguy hiểm.

Ngoài ra, ít nhất 20 bệnh nhân trong đợt bùng phát này đã nhiễm nCoV. Trong đó, 19 ca đồng nhiễm nCoV và adeno. Theo chuyên gia về bệnh truyền nhiễm, GS Robert Booy, Đại học Sydney, đây có thể là biểu hiện của việc đồng nhiễm cả adeno và nCoV ở trẻ nhỏ, tuy nhiên, chúng tôi vẫn chưa có đủ bằng chứng để khẳng định adeno, Covid-19 hay bất kỳ tác nhân nào khác gây ra bệnh này.

Bác sĩ bệnh truyền nhiễm Andrew Lloyd, Viện Kirby thuộc UNSW, khẳng định: “Tất cả nguyên nhân đã biết của bệnh viêm gan, từ virus đến thuốc và chất độc, đều đang được xem xét”.

Rửa sạch tay, đeo khẩu trang, giữ khoảng cách vẫn là cách hiệu quả để ngăn ngừa lây nhiễm viêm gan bí ẩn. Ảnh: Freepik.

Viêm gan có phải do ảnh hưởng của vaccine Covid-19 không?

Tất cả chuyên gia đều khẳng định điều này rất khó xảy ra. Một số thông tin sai lệch cho rằng trẻ mắc viêm gan bí ẩn vì ảnh hưởng của vaccine. Song, điều này rất phi thực tế. Bởi đa số trẻ mắc bệnh đều ở độ tuổi rất nhỏ, chưa đủ điều kiện để tiêm vaccine Covid-19 ở các quốc gia.

Ngoài ra, các nhà điều tra cũng khẳng định không có bằng chứng cho thấy các ca viêm gan bí ẩn do virus hoặc vũ khí sinh học từ phòng thí nghiệm. Virus đột biến tự nhiên và thay đổi theo thời gian, bằng chứng rõ ràng nhất là sự xuất hiện liên tiếp của các biến chủng SARS-CoV-2.

Một giả thuyết mới xuất hiện tại Anh đó là virus lây truyền từ chó. Báo cáo của Cơ quan An ninh Y tế Vương Quốc Anh (UKHSA) cho thấy “số lượng tương đối nhiều” trẻ em (70/93 trẻ trong khảo sát) sống chung hoặc tiếp xúc với chó trước khi bị ốm. “Chúng tôi đang làm rõ mối quan hệ giữa chó và sự gia tăng ca mắc viêm gan bí ẩn”, báo cáo của UKHSA viết.

Tuy nhiên, GS Francois Balloux, Giám đốc Viện Di truyền Đại học London, chia sẻ ông không thể tìm bất kỳ lời giải thích hợp lý nào cho mối liên hệ giữa tiếp xúc với chó và bệnh viêm gan ở trẻ em. "Những con chó mang virus adeno, gồm cả CAV-1 - tác nhân gây bệnh gan ở loài vật này. Song, không có bằng chứng cho thấy CAV-1 có thể lây nhiễm sang người", Telegraph trích lời vị chuyên gia.

Trên Twitter, nhà dịch tễ học, tiến sĩ Meaghan Kall, thuộc Cơ quan An ninh Y tế Vương Quốc Anh, khẳng định giả thuyết này “quá xa vời”.

Cách điều trị bệnh viêm gan bí ẩn là gì?

Hiện tại, ngành y tế trên toàn không có phương pháp điều trị cụ thể cho bệnh viêm gan này. Các bệnh nhi nhập viện sẽ được tiếp nhận như trẻ mắc viêm gan khác và làm các xét nghiệm.

Với các trẻ chuyển nặng, bị tổn thương gan nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định ghép gan. Sau khi ghép tạng, bệnh nhi sẽ phải uống thuốc chống đào thải cơ quan mới và gần như gắn với loại thuốc này suốt phần đời còn lại.

Chín ca tử vong vì viêm gan bí ẩn vẫn chưa có nhiều thông tin. Giới chức y tế hiện tại chưa có thêm báo cáo phân tích lâm sàng về những ca bệnh này.

Các chuyên gia cũng cho biết những tin tức về viêm gan bí ẩn trong thời điểm này có thể khiến phụ huynh lo lắng, song, đây là loại bệnh rất hiếm. Theo ông Buchfellner, virus adeno có thể lây truyền rất nhanh ở trẻ khi đến trường qua đường hô hấp, tiếp xúc gần. Loại virus này thường không gây bệnh nặng và có thể chỉ giống cảm cúm, bệnh kéo dài vài ngày. Do đó, phụ huynh không nên quá lo lắng, hãy dạy thói quen rửa sạch tay đúng cách, đeo khẩu trang, hạn chế tiếp xúc nơi đông người.

Sức khỏe

Những dấu hiệu phát hiện sớm căn bệnh viêm gan cấp tính chưa rõ nguyên nhân ở trẻ

Theo Zing