Mãn kinh - Nỗi buồn sâu thẳm

Rất nhiều phụ nữ hoang mang khi bước vào lứa tuổi mà y học gọi là mãn kinh. họ lo sợ rằng mãn kinh đồng nghĩa với mãn dục, xem như khả năng “chăn gối” đang dần “bế mạc”. TS-BS Phan Trung Hòa, BV Từ Dũ TP.HCM đã chia sẻ cùng chị em nỗi buồn thầm kín này.

Liệu sự lo lắng trên của chị em có đúng không, thưa BS?

- Trong sức khỏe sinh sản, mãn kinh là một trong những vấn đề được quan tâm nhất, vì nó ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống, sinh sản và tình dục của phụ nữ.

Để là một phụ nữ đầy đủ nữ tính và cân bằng trong cuộc sống, một trong những yếu tố có vai trò quyết định là tình trạng nội tiết tố nữ.

Nội tiết nữ gồm hai thành phần chính - estrogen và progesterone. Khi cân bằng hai nội tiết này, người phụ nữ sẽ có vóc dáng, vẻ quyến rũ đặc trưng của nữ giới. Nếu người từ 15 - 49 tuổi có một môi trường sống xã hội ổn định, tình cảm và tình dục (tốt nhất là đã kết hôn) bình thường, chứng tỏ hệ nội tiết và tình trạng nội tiết nữ của họ đang cân bằng.

Estrogen có tính trội để tạo ra vóc dáng nữ tính, nhưng chất lượng đời sống tình dục nhất thiết cần sự cân bằng của progesterone. Nếu chỉ mạnh về estrogen, người phụ nữ có nguy cơ cao về rối loạn kinh nguyệt, nhân xơ tử cung, ung thư niêm mạc lòng tử cung, bệnh lý tuyến vú… Progesterone có vai trò kiểm soát tác dụng của estrogen và khi cân bằng được hai nội tiết này, người phụ nữ sẽ có chất lượng sức khỏe và cuộc sống nói chung cân bằng.

Estrogen xuất hiện từ đầu chu kỳ kinh, giảm giữa kỳ, sau đó tăng lại cho tới ngay trước khi có hiện tượng hành kinh kỳ tới. Progesterone có nồng độ rất thấp ở nửa đầu chu kỳ, sau khi trứng rụng thì tăng nhanh. Hiện tượng rụng trứng sẽ tạo hoàng thể để gia tăng sản xuất progesterone nhằm cân bằng tác dụng của estrogen.

* Đã có một vài nghiên cứu cho thấy, chức năng tình dục nữ bị ảnh hưởng ở tuổi mãn kinh và kéo theo nhiều hệ lụy khác. Tuy nhiên, cũng có một số quan điểm cho rằng, có hiện tượng hồi xuân ở tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh. Xin BS phân tích rõ hơn về những thay đổi này.

- Ở phụ nữ tiền mãn kinh - mãn kinh (thường bắt đầu từ sau 45 đến 50 tuổi), do buồng trứng bị suy yếu, quá trình rụng trứng thưa dần rồi mất hẳn. Chất lượng của các noãn được tạo ra cũng suy giảm nên nếu có thai sẽ có tỷ lệ thai bất thường cao.

Rắc rối đầu tiên là thiếu “đối tác” để kiểm soát “người đồng hành” estrogen, hiện tượng này là nguyên nhân sinh học gây “hồi xuân” ở phụ nữ vì lúc này tác dụng của estrogen trội hơn khi không còn nhiều “người kiểm soát” progesterone. Dù estrogen cũng giảm, nhưng thiếu hụt progesterone do không rụng trứng làm nồng độ của estrogen “cao” một cách tương đối do ít bị “kiểm soát”. Hiện tượng “hồi xuân” còn do yếu tố xã hội, phụ nữ khi ở tuổi sau 40, thường con cái đã lớn, ít bận rộn, kinh tế ổn định và có nhiều thời gian chăm sóc cho “tuổi trẻ còn lại” của mình. Đặc biệt, kinh nghiệm sống, cả trải nghiệm hạnh phúc và buồn đau cùng kinh nghiệm “trận mạc” cũng làm nên vẻ hấp dẫn riêng của phụ nữ “hồi xuân”.

Nhưng thường thì giai đoạn hồi xuân này kéo dài chỉ một vài năm, khi cả estrogen cũng giảm nhiều do buồng trứng bị suy theo quy luật, thì hiệu quả tác dụng của nội tiết tố này cũng dần bị mai một trầm trọng.

Một khi estrogen và progesterone cùng giảm nhiều do suy buồng trứng ở tuổi mãn kinh, hệ quả thường thấy trước mắt là da bớt căng, tóc rụng nhiều hơn; suy giảm khả năng mang thai và nếu có thì khả năng mang thai dị tật lại cao. Người phụ nữ rất dễ nóng giận, dễ có phản ứng quá mức cần thiết mỗi khi không vừa lòng, dễ mất kiểm soát. Họ còn hay bị những cơn bốc hỏa, vã mồ hôi, xây xẩm mặt mày, khó ngủ, ngủ không sâu và hay mơ những giấc mơ “kinh dị”.

Ảnh hưởng của thiếu hụt nội tiết còn làm gia tăng nguy cơ các tai biến trên hệ tim mạch (thậm chí tăng nguy cơ đột quỵ hơn gấp đôi) và dễ bị gãy xương do loãng xương. Đặc biệt, trong quan hệ vợ chồng, hiện tượng “ban đầu thì chồng chán, sau lại chán chồng” là do hệ niêm mạc đường sinh dục của phụ nữ lúc này bị ảnh hưởng trầm trọng bởi thiếu estrogen, niêm mạc âm đạo, niêm mạc các tuyến teo dần, gây cảm giác khô và đau rát mỗi khi quan hệ. Cảm giác đau rát này còn kéo dài có khi vài ngày tới cả tuần. Nỗi buồn này chồng chất lên nỗi lo khác khiến chị em mất tự tin, càng trở nên dễ nóng giận và mất kiểm soát - rất đáng ngại và tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Nhiều người đàn ông không hiểu được những thay đổi tâm sinh lý của vợ ở tuổi này nên rất dễ “than thân trách phận” với một “người lạ”.

Sự quan tâm, chia sẻ của chồng vừa giúp phụ nữ vượt qua giai đoạn này dễ dàng hơn, vừa duy trì được hạnh phúc gia đình.

* Vậy phải làm sao để cải thiện tình trạng trên, thưa BS?

- Như đã chia sẻ về nguyên nhân chính của mãn kinh dẫn đến suy giảm nội tiết, thì chỉ có bổ sung nội tiết mới có thể khắc phục phần nào hệ quả khó tránh khỏi của mãn kinh. Sử dụng nội tiết thay thế là biện pháp cả thế giới đã và đang áp dụng cho phụ nữ tiền mãn kinh, mãn kinh. Nhưng cái gì cũng có hai mặt. Lợi ích của sử dụng nội tiết thay thế là gia tăng khả năng bảo vệ tim mạch, hệ xương và đặc biệt cải thiện chất lượng cuộc sống do giữ được sự căng da, bớt rụng tóc và “điện nước” đầy đủ. Tuy vậy, việc sử dụng nội tiết thay thế chỉ được chỉ định và theo dõi bởi các bác sĩ sản phụ khoa. Chị em không nên “sử dụng theo kinh nghiệm… truyền miệng”.

Mãn kinh là một giai đoạn bắt buộc phải trải qua của người phụ nữ, nó có thể đến sớm (trước 40 tuổi) hay đến muộn - tùy thuộc vào đặc điểm sinh học của từng người. Có thể mãn kinh xuất hiện ở nhiều phụ nữ trong gia đình, nhưng không hẳn là do di truyền, vì mỗi cá thể có sẵn nền tảng sinh học từ khi là bào thai, khi ra đời được nuôi dưỡng trong điều kiện dinh dưỡng và xã hội khác nhau nên không nhất thiết phải lo lắng quá về tính di truyền của mãn kinh sớm. Lối sống và chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng quan trọng tới tình trạng nội tiết của phụ nữ. Ăn ngọt nhiều, béo phì sẽ dễ bị cường estrogen và dễ gây bệnh, nhưng suy dinh dưỡng hay ăn kiêng quá mức, tinh thần không thoải mái, làm việc căng thẳng, hút thuốc, uống rượu cũng gây rối loạn nội tiết ở người phụ nữ theo hướng gia tăng thêm các chất làm giảm tác dụng của estrogen góp phần vào sự giảm chất lượng cuộc sống của phụ nữ.

Trong thời kỳ này, cả nội tiết estrogen và progesterone đều giảm, nhưng biểu hiện do giảm progesterone do không còn rụng trứng là nguyên nhân gây “rắc rối” trước. Vì vậy, cần chủ động áp dụng các cách khác nhau để trì hoãn tuổi mãn kinh. Trước hết các chị em cần có một cuộc sống thoải mái, vui tươi, yêu đời, không áp lực và không bị stress. Các biện pháp bổ sung tự nhiên với các thực phẩm giàu nội tiết sinh dục nữ tự nhiên là: buồng trứng chuẩn bị đẻ của gà mái, đậu nành, đậu xanh, giá đậu, mầm đậu nành, lạc, vừng, dừa…

Những thông tin được chia sẻ ở trên đa phần phụ nữ đã đều nghe đến, nhưng tôi chỉ muốn nhấn mạnh một điều – đó là vai trò của người đàn ông trong cuộc sống của bạn đời. Nhiều phụ nữ chia sẻ, thường ngày họ đã có cảm giác người đàn ông của họ mắc tật vô tâm, không chịu lắng nghe, khó chia sẻ, chỉ muốn nhận mà rất ít khi chịu cho; làm cuộc sống nói chung và cảm nhận tình dục của chị em chưa thật thoải mái, thăng hoa.

Thực trạng này sẽ trở nên trầm trọng đối với tinh thần người phụ nữ khi bước vào tuổi tiền mãn kinh. Tất cả những mất cân bằng do thiếu hụt nội tiết gây ra sẽ trở thành nỗi lo đến hoang mang của phụ nữ nếu người đàn ông không hiểu được những chịu đựng mà phụ nữ phải trải qua trong thời gian này. Cách cư xử của quý ông sẽ giúp đỡ rất nhiều cho chị em. Hãy lắng nghe thật nhiều, bớt tranh luận khi không cần thiết, chia sẻ công việc nhà và dành nhiều thời gian cho con cái, đặc biệt là “đầu tư” đúng mức mỗi lần “giao ban”.

Tất cả những việc làm ấy dù nhỏ nhưng cũng làm cho người phụ nữ có cảm giác được đồng cảm, được chia sẻ, cùng đồng hành trong mọi sinh hoạt, sẽ là nguồn động viên lớn cho họ trong độ tuổi này. Điều quan trọng là những việc làm ấy phải được duy trì một cách bền bỉ và với thái độ chân thành. Đây thực sự là một việc rất khó, nhưng nếu làm được, quý ông sẽ góp phần quan trọng trong việc duy trì hạnh phúc gia đình.

Theo PNO