Tàu sân bay Trung Quốc và hệ luỵ khu vực

Tàu sân bay Trung Quốc sẽgây ra những tác động gì đối với khu vực

Tàu sân bay tượng trưng chokhả năng tung sức mạnh quân sự theo đúng nghĩa và dường như không phù hợpvới chính sách không can thiệp vào công việc của các nước khác như TrungQuốc thường tuyên bố.

Tàu sân bay sẽ làm tăng thêmnhững mối lo ngại hiện thời của các nước trong khu vực về sự thiếu minh bạchtrong các quá trình điều hành của Chính phủ Trung Quốc trong đó có vai tròkhó xác định của quân đội Trung Quốc trong quá trình hoạch định chính sáchvà việc Trung Quốc ngày càng sử dụng chính sách ngoại giao "sức mạnh mềm" đểmở rộng ảnh hưởng toàn cầu. Sách trắng quốc phòng Ôxtrâylia năm 2009 kêu gọiTrung Quốc giải thích rõ hơn vì sao chương trình hiện đại hóa quân đội củaTrung Quốc dường như vượt khỏi mức độ cần thiết cho một cuộc xung đột về vấnđề Đài Loan. Có thể nói "xung quanh sự trỗi dậy kinh tế của Trung Quốc vẫncòn nhiều điều bất trắc".

Giới lãnh đạo Trung Quốc chorằng nước này "hoàn toàn minh bạch về ý định chiến lược trong khi Mỹ vẫn giữthái độ chiến tranh lạnh đối với Trung Quốc. Mỹ khăng khăng đòi quyền hoạtđộng của Máy bay quân sự cách bờ biển Trung Quốc 12 hải lý dù rằng vùng đặcquyền kinh tế đã tuyên bố của Trung Quốc là 200 hải lý (giống như của Mỹ vàNga trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh). Điều này đã gây ác cảm công khai giữaHải quân Mỹ và Hải quân Trung Quốc trong hơn một thập kỷ. Những sự kiện xảyra trong tương lai có trở nên nghiêm trọng hơn do sự can thiệp của lực lượngtàu sân bay Trung Quốc. Thực ra, 2 hoặc thậm chí 4 tàu sân bay Trung Quốccũng sẽ không làm thay đổi ưu thế của 11 cụm lực lượng chiến đấu có tàu sânbay hiện đại của Hải quân Mỹ. Theo kinh nghiệm của Mỹ, phải có 3 tàu sân baymới duy trì được một chiếc thường xuyên sẵn sàng làm nhiệm vụ trên biển.

Như vậy, sẽ phải nhiều nămnữa tàu Hải quân Trung Quốc mới có thể có khả năng duy trì sự có mặt thườngxuyên của tàu sân bay trên biển. Một số người khác cho rằng các lực lượng vũtrang Mỹ sẽ duy trì ưu thế quân sự và công nghệ về chất lượng, đặc biệt làtrên vũ trụ, và tàu sân bay Trung Quốc sẽ trở thành những mục tiêu mới chomáy bay và tên lửa hành trình của Mỹ.

Vì vậy, Trung Quốc cũng đangchú trọng phát triển những khả năng công nghệ bổ trợ và phi đối xứng để cóthể đối phó hoặc vô hiệu hóa ưu thế quân sự áp đảo của Mỹ. Những khả năngnày thường được gọi chung là "sát thủ triển" có lẽ bao gồm tên lửa hànhtrình đối hạm, tên lửa chống vệ tinh, các công nghệ tàng hình, na nô và tácchiến trong không gian điện tử. Vụ thử thành công tên lửa chống vệ tinh củaTrung Quốc trong tháng 1/2007 và có thể còn có những khả năng bí mật kháclàm tăng thêm mối lo ngại về ý đồ chiến lược của Bắc Kinh.

Một số người cho rằng trướcmắt Trung Quốc chưa phát triển được những công nghệ này hoặc nếu có thì khảnăng công nghệ mới của Mỹ vẫn có thể đánh bại. Số khác dự báo một trận "ChânTrâu Cảng công nghệ, (phù hợp với truyền thống chiến lược coi trọng yếu tốbất ngờ và nghi binh của Trung Quốc) trong đó Trung Quốc sử dụng những vũkhí bí mật có uy lực lớn làm tê liệt các hệ thống chỉ huy hay phá hủy cácphương tiện chủ yếu của Mỹ. Tóm lại, có thể giả định rằng giống như mộtcường quốc quân sự, Trung Quốc đang tìm kiếm ưu thế về sức mạnh quân sựnhưng cho đến nay chưa biểu lộ bất kỳ ý đồ gây hấn nào.

Tầu sân bay Trung Quốc sẽlàm gì?

Trong năm 2004, Chủ tịch HồCẩm Đào mở rộng vai trò của hải quân Trung Quốc, bao gồm cả nhiệm vụ "bảo vệlợi ích quốc gia đang ngày càng mở rộng của Trung Quốc và bảo vệ hòa bìnhthế giới". Như vậy, nhiệm vụ của hải quân Trung Quốc không chỉ tập trung vàovấn đề Đài Loan và chủ quyền biển mà mở rộng ra việc bảo vệ các đường hànghải quốc tế ngày càng quan trọng. Vai trò của Trung Quốc những năm gần đâytrong các tổ chức quốc tế, trong đó có việc ủng hộ các nghị quyết của Hộiđồng Bảo an Liên Hợp Quốc (một sự chuyển biến so với chủ trương trước đó làkiên quyết không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác) và thamgia các hoạt động hợp tác chống cướp biển ở ngoài khơi Xômali, thể hiện ý đồnày.

Thiếu tướng Qian Lihua (TiềnLập Hòa) Cục trưởng Cục Đối ngoại. Bộ Quốc phòng Trung Quốc, cho rằng "vấnđề không phải là ở chỗ có tàu sân bay hay không mà là làm gì với tàu sânbay" ông nói thêm "không như nước khác, chúng tôi sẽ không sử dụng (tàu sânbay) để thực hiện mục đích triển khai lực lượng toàn cầu hay mở rộng tầm vớitoàn cầu". Ông nói mục đích của tàu sân bay (Trung Quốc) là bảo vệ ngoàikhơi. Tuy nhiên, tàu sân bay ít có tác dụng trong việc bảo vệ các vùng venbiển Trung Quốc hoặc trực tiếp tham gia chiến dịch đánh chiếm Đài Loan, vìcó thể sử dụng máy bay cất cánh  từ đất liền.

Ảnh minh họa: datviet

Tác dụng thực sự của tàusân bay là yểm hộ trên không cho các lực lượng làm nhiệm vụ kiểm soát vàbảo vệ vùng biển cách xa bờ biển Trung Quốc và ngoài tầm với của hỏa lựcphòng không ở căn cứ trên đất liền. Với mục đích này, "các sĩ quan hảiquân Trung Quốc thường nói đến việc phát triển ba hạm đội viễn dương,một làm nhiệm vụ tuần tra các vùng biển xung quanh Triều Tiên và Nhật,một hạm đội khác hoạt động xa hơn ra Tây Thái Bình Dương và hạm đội thứba bảo vệ Ấn Độ Dương và Eo biển Ma-lắc-ca. Tàu sân bay Trung Quốc cóthể phát hiện và chặn đánh các lực lượng thù địch trên Thái Bình Dương,bảo vệ các đoàn tàu đi qua Eo biển Ma-lắc-ca, hay bảo vệ các căn cứtrong "Chuỗi Trân Châu" trên các đường hàng hải chiến lược của TrungQuốc và Ấn Độ Dương.

Ít có khả năng Trung Quốc sẽsử dụng tàu sân bay trong hành động gây hấn vì rất có thể bị vũ khí của Mỹtiêu diệt hoặc gây phản ứng leo thang của Mỹ hay các nước trong khu vực. Tuynhiên, Trung Quốc có thể sử dụng tàu sân bay cho mục đích răn đe hay trìhoãn hoạt động can thiệp của tàu sân bay Mỹ, hoặc gây sức ép trong thời kỳcăng thẳng hay đang thương lượng đồng thời tránh đối đầu trực tiếp.

Theo cách nghĩ thông thường,Trung Quốc cũng có thể giành được ưu thế cục bộ trên biển ở chừng mực nào đótrước các lực lượng hải quân của Mỹ hay liên minh, hoặc đánh thắng một cuộcxung đột cục bộ trên biển, gắn ngày, cường độ cao để giành ưu thế chiếnlược. Trong trường hợp này, tàu sân bay Trung Quốc sẽ gây ra sự hoài nghi vềưu thế trên biển của Mỹ ở Thái Bình Dương.

Tàu sân bay cũng hứa hẹn tạocho Đảng Cộng Sản Trung Quốc vị thế mà hiện thời họ chưa đạt được tàu sânbay có thể được sử dụng cùng các công cụ kinh tế và văn hóa để thuyết phụcvà gây sức ép, chẳng hạn để bảo vệ các chiến hạm làm nhiệm vụ phong tỏ trướccác mối đe dọa của máy bay, chiến hạm, và tàu ngầm đối tượng. Hơn nữa, tàusân bay còn có thể phát huy tác dụng trong những tình huống khẩn cấp như sơtán các cộng đồng giữa người Hoa ở khắp nơi trên thế giới hay can thiệp nhânđạo.

Theo một nghĩa nào đó một độichiến đấu tàu sân bay có thể đóng vai trò một "đại hạm đội đỏ", (Great RedFleet) để mở rộng ảnh hưởng và quyền lực của Trung Quốc giống như "đại hạmđội trắng" (Gret White Fleet) của Tổng thống Theodore Roasevelt năm1907-1090. Ít nhất, tàu sân bay thể hiện sự có mặt ngày càng tăng của TrungQuốc trên Thái Bình Dương, do đó sẽ đòi hỏi sự thỏa hiệp của Mỹ và các nướckhác trong khu vực. Dù ít có khả năng bùng nổ xung đột, tàu sân bay TrungQuốc cũng sẽ gây tác động tâm lý cũng như chiến thuật, và sẽ gây phức tạpcho những tính toán chiến lược của các nước khác.

Những nguy cơ phát sinhkhi Trung Quốc có tàu sân bay

Năm 2008, một đô đốc hải quânTrung Quốc đề xuất với tư lệnh trưởng Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ việcphân chia Thái Bình Dương giữa hai nước khi Trung Quốc có tàu sân bay. Năm2009, Trung Quốc tuyên bố lập trường cứng rắn hơn về vấn đề quần đảo TrườngSa, khăng khăng đòi giải quyết tranh chấp lãnh thổ trên cơ sở song phương,không đưa ra tòa án quốc tế. Hai sự việc này cho thấy Trung Quốc ngày càngtự tin về mặt ngoại giao và quyết tâm tránh những gì có thể cản trở việcthực hiện những ý đồ chiến lược của họ.

Mỹ tỏ ra thận trọng trướcnhững ý đồ quân sự của Trung Quốc ở Thái Bình Dương và hiểu rõ tâm trạng loâu của các nước trong khu vực. Về mặt quân sự, đáng lo ngại nhất là việcTrung Quốc mua sắm những vũ khí ngăn chặn hoạt động đi lại và kiểm soát cácvùng biển. Về mặt chiến lược, nguy cơ đối với Mỹ là các nước trong khu vựccó thể từ thái độ trung lập trong quan hệ Mỹ - Trung chuyển sang "ngả hẳn"về phía Trung Quốc như lời nhà chiến lược Ôxtrâylia Hugh White "như ngườiAnh và người Trung Quốc đã nhận thấy một khi mất ưu thế kinh tế, thì ưu thếchiến lược cũng nhanh chóng mất theo".

Chính sách của Oasinhtơn sẽvẫn là một biến số quan trọng đối với khu vực. Các nước trong khu vực sẽtheo dõi sát phản ứng của Mỹ khi Trung Quốc có tàu sân bay. Họ sẽ hành độngmột cách tự tin nếu Mỹ vẫn giữ vững ưu thế kinh tế và bảo đảm an ninh. Họ cóthể trở nên do dự nếu Mỹ tỏ ra thiếu quyết tâm hoặc thiếu nhạy cảm trongquan hệ với Trung Quốc. Tình huống xấu nhất là phản ứng không rõ ràng của Mỹcó thể thúc đẩy Nhật tái vũ trang, hoặc chương trình hiện đại hóa hải quânhiện thời của các nước trong khu vực có thể thúc đẩy nhanh và trở thành mộtcuộc chạy đua vũ trang trên biển.

Trong năm 2007 hạm đội TháiBình Dương của Mỹ lần đầu tiên được tăng cường nhiều chiến hạm hơn so vớihạm đội Đại Tây Dương. Tuy đây là một phản ứng quân sự thận trọng trong tìnhhuống khẩn cấp, và nhằm trấn an các nước đồng minh, nhưng Trung Quốc có thểcoi đó là hành động gây hấn thể hiện chính sách kiềm chế của Mỹ, do đó càngcủng cố quyết tâm cạnh tranh của Bắc Kinh và có thể dẫn tới phản ứng chiếnlược thù địch-làm tăng thêm nguy cơ căng thẳng giữa Hải quân Trung Quốc vàHải quân Mỹ. Việc tìm kiếm giải pháp cân bằng thỏa đáng sẽ vẫn khó khăn.

Tuy có lẽ không có khả năngxảy ra hành động xâm lấn trắng trợn của Trung Quốc trong khoảng một thập kỷtới, nhưng tàu sân bay Trung Quốc hoạt động trên Biển Đông và Thái BìnhDương sẽ gặp tàu của Ôxtrâylia, Inđônêxia, Nhật, Malaixia, Xingapo, HànQuốc, Philíppin, Việt Nam và Mỹ. Các quốc gia này có những lợi ích mâu thuẫnnhau và luôn theo dõi hoạt động của nhau. Tàu sân bay Trung Quốc sẽ làm tăngthêm sự nghi ngờ và tình hình sẽ trở nên căng thẳng hơn.

Đã có nhiều cố gắng xây dựnglòng tin và phát triển những thỏa thuận song phương Trung-Mỹ nhưng không đạtđược mấy kết quả. Mọi cố gắng đều chưa tìm ra được biện pháp lâu dài hayhiệu quả để giải quyết những cuộc khủng hoảng giữa hai nước. Một số người longại rằng giữa Mỹ và Trung Quốc chưa có thỏa thuận về việc giải quyết "đụngđộ trên biển" để tháo ngòi nổ cho tình hình căng thẳng như giữa Mỹ và LiênXô từ năm 1972. Tình hình trên biển trong tương lai có thể trở nên căngthẳng do nhưng cuộc tranh chấp lâu đời, do Đảng Cộng sản Trung Quốc kíchđộng tình cảm dân tộc chủ nghĩa, hoặc do nhưng nguyên nhân tưởng chừng khôngquan trọng nào đó. Sự có mặt của tàu sân bay Trung Quốc có thể làm tăng mứcđộ nghiêm trọng (và sự lo ngại) và làm tăng nguy cơ leo thang một cách khôngcố ý.

Những hậu quả không cố ý dosự có mặt của tàu sân bay Trung Quốc gây ra là mối đe dọa lớn nhất đối vớisự hòa thuận của khu vực trong những thập kỷ tới. Nếu không có sự thỏa thuậnvề cơ chế giải quyết những vụ đụng độ trên biển thì không thể thực hiện đượcý tưởng "vùng biển hòa thuận" giữa hải quân có tàu sân bay của Trung Quốc vàhải quân các nước khác ở Biển Đông và Thái Bình Dương