Chăm chút bàn thờ là cách để con cháu bày tỏlòng yêu kính và tưởng nhớ đế ông bà tổ tiên, vì thế, mỗi độ năm hết, Tết đếncông việc này được mọi người chú ý trước tiên.
Thờ phụng tổ tiên là một trách nhiệm có tínhcách luân lý đối với người Việt Nam, nó thể hiện cho nhu cầu được phát lộ tìnhcảm và niềm tin huyết thống trong môi trường gia đình.
Giữ bàn thờ sạch bày tỏ lòng hiếu kính
Bàn thờ là nơi ngự vị của các bậc tiền nhântrong gia đình, vì thế nó thường được đặt ở vị trí trung tâm và cao nhất trongnhà. Điều này không chỉ để tránh sự va chạm mà còn tránh gió, bụi bặm và côntrùng. Việc lau dọn sạch sẽ bàn thờ là công việc trước tiên và được thực hiệnmột cách cẩn thận, tỉ mỉ.
 |
Công việc chăm chút bàn thờ là cách để concháu bày tỏ lòng yêu kính và tưởng nhớ đế ông bà tổ tiên
Chổi quét hoặc khăn lau bàn thờ thường đượcdùng riêng, và rất hạn chế sự chung đụng. Nước lau bàn thờ thường được dùng từnguồn nước sạch sẽ, có người còn dùng nước mưa thậm chí nước nấu từ lá trầu, lábồ đề để lau.
Trong tâm thức người Việt, người đã khuất vàngười còn sống luôn có một mối quan hệ mật thiết với nhau. Không gian thờ tự làkhông gian thiêng liêng trong gia đình, là nơi lưu giữ nhiều ẩn ức tình cảm giữacác thế hệ, chính vì thế việc giữ gìn bàn thờ luôn sạch sẽ, mát mẻ không chỉ thểhiện sự chăm sóc và tôn kính của con cháu đối với ông bà tổ tiên mà còn là sựchăm sóc đến cái tôi tâm linh ở mỗi con người.
Không phải đợi lúc năm hết tết đến, nhân dịpgiỗ chạp hay vào những ngày sóc vọng, người ta mới dọn dẹp và chăm chút bàn thờ.Tuy nhiên, phải vào những ngày cận Tết, chúng ta mới thấy hết được không khí bậnbịu, tất bật của việc dọn dẹp và chuẩn bị sắm sửa đồ thờ. Từ việc đánh sáng lạibộ tư đồng, lau chùi khung ảnh, thay cát bát hương (nhang)... đều thể hiện chonhu cầu giao hòa, gắn kết mật thiết giữa thế giới hữu tình và thế giới tâm linhthiêng liêng.
Công việc quét tước nhà cửa thường là việc củaphụ nữ trong nhà vì nó đòi tính cẩn thận, tỉ mỉ. Song việc bày bàn thờ ngày Tếtlại được ưu ái dành cho quý ông, đơn giản vì việc ấy nặng nhọc hơn. Hơn thế,người đàn ông là chủ gia đình, phải đại diện chăm lo nơi cư ngụ của tổ tiên đểtỏ lòng hiếu kính.
Phụ nữ trong nhà thì lo việc bếp núc, nấunướng và dọn dẹp gian bếp. Đó là cách nhìn từ văn hóa truyền thống xưa kia. Ngàynay, nhất là nơi đô thị, chúng ta không còn biệt rạch ròi việc này như trước.Việc bày biện hay thắp hương (nhang) trên bàn thờ không phân biệt nam nữ, tuổitác như ở thôn quê. Tuy nhiên, để giữ nếp xưa, mọi nhà vẫn mời người lớn tuổinhất họ hay nhất nhà ra khấn và thắp hương cho ông bà tổ tiên trong những ngàyquan trọng như: tất niên, đêm giao thừa, mừng năm mới, cúng tiễn...
Chu đáo bày biện, lễ cúng
Trong gia đình Việt Nam ngoài việc chọn lựa vịtrí trung tâm và cao ráo để đặt bàn thờ, người Việt còn chú ý xem hướng của ngôinhà và tuổi của gia chủ để thấy nên đặt bàn thờ quay mặt về hướng nào là tốtnhất. Việc dọn dẹp hay bày biện bàn thờ vào ngày thường có thể qua loa, sơ sàivì lý do bận bịu làm ăn, thu vén tiền bạc... Song vào những ngày Tết, công việcnày được yêu cầu có sự chu đáo nhất định.
 |
Trên bàn thờ tổ tiên, ở chính giữa đặt báthương (tượng trưng cho tinh tú) và trên bát hương có cây trụ để cắm hương vòng(tượng trưng cho trục vũ trụ), hai bát hương khác đặt ở bên trái và bên phải tạonên tư thế tam tài; ở hai góc ngoài bao giờ cũng có hai cây đèn dầu (hoặc nến)tượng trưng cho mặt trời bên trái và mặt trăng ở bên phải. Khi cần giao tiếp vớitổ tiên (có lúc thỉnh cầu, có lúc sám hối... người ta thường đốt nến (đèn dầu)và thắp hương. Mọi nguyện cầu theo các vòng khói hương chuyển đến ông bà tổtiên.
Lễ vật dâng cúng thường bao gồm vài bộ quầnáo, giấy tiền vàng mã cho các cụ, một vài cái chung (ly nhỏ, thấp) và một bìnhtrà; đĩa hoa quả lớn đặt ở trung tâm bàn thờ, một bình hoa lớn và một bình rượungon. Xung quanh, ta có bày thêm bánh mứt cho cân đối và đẹp mắt.
Hoa để thờ cũng có nhiều loại, ví dụ hoa tươihay hoa làm bằng giấy bạc (một bạc, một vàng biểu tượng cho một âm một dương, âmdương giao hòa) để có thể dùng được lâu. Đối với hoa tươi, người Việt Nam thườngsử dụng hoa cúc, hoa huệ, hoa lay ơn, hoa mai, hoa đào trong cúng gia tiên ngàyTết...
Khoảng sáng 30 Tết, việc bày biện bàn thờ Tếtphải được hoàn tất. Tuỳ theo điều kiện kinh tế hay văn hóa từng miền mà trên bànthờ có thêm cặp dưa hấu xanh, gói thuốc lá, cặp bánh chưng hay bánh tét...
Việc thắp sáng cho bàn thờ ngày Tết cũng đượcbắt đầu từ ngày 30. Có nhà sử dụng loại hương vòng, hay hương que loại lớn, cháyliên tục trong nhiều ngày với nhiều ý nghĩa biểu trưng như các vì tinh tú đangtỏa sáng, sự chăm lo ân cần của con cháu...
Hương khói còn tạo nên một không khí ấm cúngnơi gian thờ, gắn kết tình cảm và ước nguyện hạnh phúc của mọi người trong mộtgia đình. Hương dùng cho những ngày Tết cũng thường là các loại hương có mùithơm đặc biệt ví dụ như hương bài, hương trầm, hương nhài... là những loại hươngcó mùi thơm hết sức đặc trưng cho nhân dân ba miền ở Bắc - Trung - Nam.
Mâm ngũ quả ngày Tết
Việc bày mâm ngũ quả xuất phát từ lý thuyết vềngũ hành: thuỷ - hỏa - mộc - kim - thổ những yếu tố tạo nên vũ trụ và sự vậnhành của nó. Thông thường ngũ quả gồm 5 loại quả có các màu khác nhau như chuốixanh, bưởi vàng, hồng đỏ, lê trắng, quýt da cam tượng trưng cho mong ước: Phú(giàu có) - quý (sang trọng) - thọ (sống lâu) - khang (khỏe mạnh) - ninh (bìnhyên).
Mỗi một miền lại có một quan niệm riêng về ýnghĩa mâm ngũ quả. Người Nam bộ có cách đọc chại âm hay đơn tiết hóa một số từ,ví dụ chỉ tên trái mãng cầu thì gọi đơn tiết hóa là Cầu (mãng cầu: thoả mãntrong sự cầu xin) - Sung (sung: chỉ sự sung túc, sung mãn) - Vừa (đọc chệch âmlà dừa: quả dừa) - Đủ (đơn tiết hóa của đu đủ và xài (là cách đọc chệch của âmxoài).
Trong khi đó, người miền Bắc hướng đến ý nghĩabiểu trưng nhiều hơn, quả phật thủ hay nải chuối như bàn tay che chở của đứcphật cho tất cả mọi người; quả bưởi, dưa hấu thể hiện cho sự đầy đặn, trọn vẹncăng đầy sức sống; màu sắc thắm tươi của quýt, hồng tượng trưng cho sự may mắn,phồn thịnh cát tường.
|
|
Cuối cùng, những sản vật đẹp mắt nhất, tinhtuý nhất, được dâng bày với những tình cảm hiếu kính, trang trọng và thiết thânnhất. Bàn thờ tết không chỉ là nơi mà mọi người bày tỏ tình cảm gia đình, huyếtthống mà đó còn là nơi chúng ta gửi gắm những lời chúc may mắn và một năm mới ankhang, thịnh vượng hơn.
Theo 
