Theotìm hiểu của PV, nói là giặt khô nhưng thực ra quần áo mà ta giao cho tiệm giặtđược nhúng vào một dung dịch hóa chất mà có trời mới biết hoá chất đó là gì?

Một đồng nghiệp củachúng tôi mang áo đi giặt là ở tiệm giặt là khô. Lúc mang áo đi giặt thì lànhlặn, nguyên chiếc (áo mới mua, đem đi giặt lần đầu tiên). Khi lấy từ tiệm giặtlà về thì áo bị rách, bẩn. Theo chủ cửa hàng giặt là thì vết rách đó là do dùnghoá chất. Sau một hồi đôi co, chủ hiệu giặt là đồng ý nhận lại áo và đền tiền.Tất nhiên, số tiền bồi thường không bằng trị giá của chiếc áo mà họ đã làm rách.Việc này liên quan đến câu chuyện hoá học chính xác của một anh bạn tiến sỹ có 7năm tu nghiệp ở châu Âu.

Chuyện của chuyên gia

Trong một lần "trà dư tửu hậu" với anh bạn kỹ sư hoátên An Nguyên Long, chuyên gia về hoá học tu nghiệp ở Đức 7 năm (hiện công táctại Viện Hoá học), khi tôi buột miệng nói: "Chưa đến hè mà nóng quá! Tôi phảitổng kết quần áo rét ở tiệm giặt để tiễn mùa đông". Ngay lập tức Long quaysang phía tôi cười cười: "Cậu chơi sang thế? Cứ giặt là mang ra tiệm sao? Tôithì lúc nào cũng có phương châm tự túc là hạnh phúc. Cậu đừng tưởng chơi sangthế là tốt, giặt khô tiềm ẩn nhiều nguy cơ có hại đến sức khoẻ đấy".
 

Nghe Long nói vậy, tôi chẳng hiểu mô tê gì. Tôi gặnghỏi, Long nửa kín nửa hở: "Bí mật"!. Nhâm nhi thêm vài chén, khi chạm vào “chỗngứa”, anh bạn kỹ sư hoá tuôn ra một tràng về thói quen đem quần áo ra tiệm giặtkhô của tôi. Long cho rằng, thói quen ấy là một cách chơi sang tốn tiền mà rướchoạ vào thân. Long bảo, chỉ những người trong ngành mới biết chất để dùng trongcác xưởng giặt khô là chất gì.

Chỉ những người trong ngành mới biết chất để dùng trong các xưởng giặt khô là chất gì. (Ảnh một tiệm giặt là khô ở Hà Nội)

Nó nguy hại đến mức nào? Đó là chất PERC(perchloroethylene), một chất độc thần kinh, chất sinh ung thư. Dưới con mắt củamột nhà chuyên môn, Long phân tích: "Khi quần áo được giặt trong dung dịch cókhả năng hòa tan chất bẩn PERC, những người tiếp xúc trực tiếp với chất này cũngkhông hề hay biết về mức độ độc hại của nó. Có nhiều trường hợp, tiếp xúc vớiPERC sẽ gây tiêu cực lên hệ thần kinh, xuất hiện những triệu chứng hoa mắt chóngmặt, đau đầu và có cảm giác buồn nôn. Đặc biệt, những trường hợp hít phải chấtnày theo thời gian sẽ gây tổn thương gan, thận và làm tăng nguy cơ ung thư".Những người tiếp xúc thường xuyên dễ bị mất trí nhớ, lú lẫn. Long dẫn chứng, nếuđến những cửa hàng giặt khô, phía sau hậu trường, nơi những người dùng chất nàyđể giặt quần áo thì không khí ở đó dày đặc khí hòa tan PERC. Long cũng khẳngđịnh, nếu thường xuyên mặc quần áo giặt khô cũng có thể dẫn tới các nguy cơ dịứng da, gây kích thích lên mắt, mũi, họng.

Kỹ sư Long kể rằng, trước đây khi còn ở bên Đức, anhcó nghe trường hợp một công nhân làm ở xưởng giặt phải nhập viện khi hít phảikhí PERC. Hậu quả là chất này đã tác động mạnh tới hệ thần kinh của nữ công nhânnày. Ban đầu, chị hoa mắt, chóng mặt, mỏi mệt, đau đầu, vã mồ hôi và sau đókhông thể phối hợp hoạt động và mất ý thức.

Trong câu chuyện, Long đã kể cho chúng tôi nghe rấtnhiều về mức độ nguy hại của chất này. Long bảo, ở Mỹ người ta cấm tuyệt đốiviệc sử dụng chất PERC trong các xưởng, tiệm giặt khô. Còn ở các nước châu âu,các tiệm giặt khô phải đảm bảo yêu cầu là trên biển hiệu phải ghi rõ nhữngkhuyến cáo không nên lạm dụng việc giặt khô, trừ trường hợp không thể giặt tay,máy giặt tại gia đình.

Nói đến đây Long bảo: "Nếu bận rộn quá, cậu mangquần áo ra tiệm giặt cũng được nhưng phải có nghệ thuật đối phó với những sự cốmà tồn dư chất PERC gây ra. Khi mang quần áo ngoài tiệm về, không nên cho ngayvào tủ mà nên tháo bỏ túi nilông và phơi ở ngoài cho chất đó bay hơi. Lý thuyếtlà như vậy nhưng tôi cũng không dám chắc là cách làm này đã khử hết độc".

Chất "kịch" độc đốivới thần kinh?

Trước những lời cảnh báo của Long, chúng tôi vẫn bántín bán nghi, nếu chất độc hại như vậy thì sao lại không hề có cảnh báo gì. Đểkiểm chứng thông tin, tôi đã lướt web tìm hiểu về chất này. Trên một trang webcó thông tin: PERC là một hợp chất hữu cơ nhân tạo dễ bay hơi (VOC) có khả nănggây nguy hiểm cho sức khỏe con người và là mối đe doạ đối với môi trường. Từ năm2007, California là bang đầu tiên ở Mỹ thực hiện lệnh cấm dùng chất PERC tronggiặt khô. Chính quyền bang cũng kêu gọi người dân giặt giũ theo phương pháptruyền thống (dùng nước và xà phòng) và chọn mua các trang phục có thể giặtthường như kaki, cotton, len.

Hơi nhiễm PERC còn lại ở quần áo sau khi lấy ở tiệm giặt khô trong khoảng thời gian dài có thể dẫn đến suy yếu chức năng gan, thận và bị ung thư. (Ảnh minh hoạ)

Theo thông tin mà PV tìm hiểu trên các trang web,riêng tại Mỹ, có tới 80%  trong số hơn 35.000 tiệm giặt có sử dụng chất PERC làmdung môi trong quá trình giặt khô. Nếu tiếp xúc với lượng rất nhỏ chất PERC conngười ta có thể xuất hiện các triệu chứng chóng mặt đầu, buồn ngủ, buồn nôn,phỏng da hay có vấn đề về hô hấp. Hơi nhiễm PERC trong khoảng thời gian dài cóthể dẫn đến suy yếu chức năng gan, thận và bị ung thư. Chất PERC có thể xâm nhậpvào cơ thể qua các con đường như tiêu hoá, tiếp xúc với da và nhất là qua đườnghô hấp, đồng thời cũng có thể truyền từ mẹ sang con. Cục Bảo vệ môi trường Mỹ(EPA) đã phát hiện ra quần áo được giặt khô có chất PERC có thể lan toả độc hạira khắp căn nhà, tập trung nhiều ở nơi cất giữ quần áo. Tổ chức Y tế thế giới(WHO) đã xếp chất PERC (hóa chất dùng trong giặt khô) vào danh sách các chất cókhả năng gây ung thư.

Lần tìm những trang web, thông tin về mức độ nguyhại của chất PERC được bóc tách, phân tích khiến tôi choáng. Các xưởng giặt thôsơ, họ có thể sử dụng các hóa chất độc hại và cắt bớt công đoạn để tiết kiệm chiphí nên gây ra nhiều mùi khó chịu hoặc dị ứng cho người sử dụng. Xem ra, lờikhuyên của anh bạn kỹ sư của tôi là có cơ sở. Tôi chợt nghĩ, phải mục sở thị cáctiệm giặt khô xem thực hư thế nào.

Và, thực tế là...

Tại Hà Nội, nhu cầu giặt khô của người dân ngày cànglớn. Có cung ắt có cầu, các dịch vụ giặt khô nở rộ và không dễ dàng để PV tiếpcận được hậu trường của các tiệm giặt. Là khách quen của một cửa hàng giặt khôtrên phố Trương Định (Hoàng Mai, HN) tôi ngỏ ý được xem khu hậu trường. Với bấtkỳ lý do gì, chủ nhân của tiệm giặt này đều lắc đầu quầy quậy. Bà chủ bông đùa:"Có gì đâu mà xem. Vào đó, chú bécgiê cắn cho bây giờ". Lân la ở tiệmgiặt không lâu, chúng tôi bắt gặp nhiều người mang chăn bông, ga gối đến tiệmgiặt. Đống chăn xếp cạnh tường cứ cao dần, ngang đầu người. Thi thoảng chúng tôilại thấy 2 công nhân làm việc trong tiệm giặt lại ôm một đống đồ đã ghi tênkhách hàng để vào giặt. Năn nỉ, ỉ ôi đủ kiểu, bà chủ hiệu nhất quyết không chovào phía hậu khu giặt là. Chị Lan, nhà gần đó mách nhỏ: "Tiệm giặt này thuê 5thợ làm, hầu như người nhà không phải đụng tay vào. Tôi nghe nói giặt có sử dụnghóa chất đấy! Chẳng thế mà, có người mang khăn phủ bàn có dính dầu mỡ. Khi giặtxong, họ thấy chiếc khăn sạch sẽ hơn. Họ hoạt động cũng là giấu giếm, nếu chocác chị vào thì có mà mất miếng cơm manh áo à?".

Tại Hà Nội, nhu cầu giặt khô của người dân ngày càng lớn. Nhưng phần lớn người dân chưa biết đến mức độ độc hại của hoá chất dùng để giặt khô.

Theo tìm hiểu của PV, nói là giặt khô nhưng thực raquần áo mà ta  giao cho tiệm giặt được nhúng vào một dung dịch hóa chất. Quytrình giặt khô gồm 3 bước một là ngâm với hóa chất lỏng trong nước thời gian là45 phút để tẩy các vết bẩn. Bước hai là vắt và sấy khô. Bước ba, nhân viên chỉlà hơi và cho ra sản phẩm cuối cùng. Tại nhiều xưởng giặt lớn, họ sử dụng máygiặt công nghiệp từ 50-100 kg. Một lần có thể vắt được khoảng 15 cái chăn (tươngứng với 60kg).Ở các xưởng thô sơ, họ có thể sử dụng các hóa chất độc hại và cắtbớt giai đoạn để tiết kiệm chi phí nên có thể gây ra nhiều mùi khó chịu hoặc dịứng cho người sử dụng.    

Không thể thu thậpđược thông tin thêm gì về những hóa chất được sử dụng trong việc giặt là tạitiệm giặt trên phố Trương Định, chúng tôi tìm tới cửa hàng hóa chất để hỏi muachất PERC. Tuy nhiên, một nhân viên bán hàng cho biết: "Cáccông ty giặt là thường mua ôxy già (H202) hoặc axit oxalic. Đây là hai loại đượckhuyến khích sử dụng, vừa dùng giặt tẩy và vừa dùng sát trùng, được sử dụngtrong ngành y tế. Tôi không biết PERC là chất gì." Thực chất, PERC có ảnhhưởng như thế nào đến sức khoẻ của con người? Ở Việt Nam, cơ quan nào quản lýchất này? Sử dụng có phải xin phép không? Tất cả đều là bí ẩn cần được giải mã.

Theo Cơ Quan An Sinh Nghề Nghiệp Hoa Kỳ (NIOSH), có khoảng 650,000 công nhân tiếp cận với hóa chất này ở nước Mỹ trong nghề giặt ủi khô. PERC có thể xâm nhập cơ thể qua đường hô hấp và qua lớp da. Số lượng hóa chất xâm nhập tùy theo thời gian ta tiếp cận với chúng; hóa chất có nhiều hoặc ít trong không khí, ta thở nhanh hay chậm, mạnh hoặc yếu trong không khí ô nhiễm PERC. Từ cơ thể, hầu hết hóa chất thải ra bằng đường hô hấp và một số nhỏ trong nước tiểu.  Viện Quốc Gia Hoa Kỳ về An Toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp đang nghiên cứu thêm về ảnh hưởng gây ung thư của PERC. PERC được xếp vào nhóm 2B, có nghĩa là có khả năng gây ung thư cho người. Nước uống có lẫn PERC đã được thấy trong ung thư máu, tụy tạng, cổ tử cung và bọng đái. PERC cũng có ảnh hưởng không tốt cho sự sinh đẻ và kinh nguyệt của phụ nữ. Nhiều nghiên cứu cho thấy phụ nữ làm trong tiệm giặt khô có nhiều nguy cơ bị hư thai. PERC cũng lan vào sữa mẹ. Ngoài ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe của nhân viên làm trong nhà giặt, PERC còn mang rủi ro cho dân chúng sống gần tiệm giặt cũng như môi trường xung quanh.

Khoa Khám bệnh, Viện Da liễu Quốc gia cho biết: Khoa chưa có những thống kê cụ thể, số liệu những bệnh nhân bị viêm da do sử dụng hóa chất giặt tẩy. Tuy nhiên, có thể tổng hợp thành hai dạng: Viêm da kích ứng và viêm da tiếp xúc. Trong viêm da tiếp xúc nguyên nhân có thể do dị ứng hoặc do cơ địa. Tỷ lệ sử dụng hóa chất ngày càng nhiều nên bệnh da liễu càng hay gặp là chuyện dễ hiểu. Bệnh nhân kiểu này đa số mắc bệnh á sừng, tập trung ở chân tay. Lứa tuổi chủ yếu là thanh thiếu niên. Các biểu hiện thường gặp như: mề đay, mẩn ngứa và chắc chắn luôn kèm theo ngứa. Chúng tôi chưa gặp trường hợp nào bị ung thư da do sử dụng chất giặt tẩy, tác nhân của bệnh ung thư da chủ yếu là do ánh sáng mặt trời
 

Theo