Thế giới Hồi giáo ‘phát ngán với đòn gió’ của Tổng thống Obama?

Bài phát biểu ấn tượng

Tài thuyết trình của ông Obama một lần nữađược vận dụng với hy vọng tiến gần hơn nữa với thế giới Hồi giáo. Bằngnhững câu từ hoa mỹ, ông chủ Nhà Trắng trình bày quan điểm của Mỹ vềnhững sự kiện đang diễn ra ở Trung Đông và Bắc Phi cũng như chính sáchcủa Washington về khu vực này.

Trong bài phát biểu này, Tổng thống Obamacho rằng, trong nhiều thập kỷ qua, nước Mỹ theo đuổi một loạt lợi íchcốt lõi tại đây như chống khủng bố và chấm dứt phổ biến vũ khí hạt nhân,đảm bảo lưu thông tự do hàng hóa và an ninh khu vực, ủng hộ đảm bảo anninh cho Israel và theo đuổi nền hòa bình Arab-Israel.

Tuy nhiên, ông thừa nhận đó là một chiếnlược “chỉ dựa trên những theo đuổi lợi ích hạn hẹp” và việc Mỹ khôngthay đổi được cách tiếp cận này đang đe dọa làm sự chia rẽ giữa Mỹ vàthế giới Hồi giáo ngày càng sâu sắc hơn. Theo Tổng thống Obama, tươnglai của Mỹ giờ đây phụ thuộc vào khu vực Trung Đông.
 
Trong cả bài phát biểu, ông Obama hoan nghênh “sự thay đổi phithường” tại Trung Đông - Bắc Phi, song nhấn mạnh “có quá nhiều quốc giađáp ứng bằng vũ lực đối với những lời kêu gọi thay đổi”.

Theo Tổng thống Mỹ, trường hợp “đáp ứng bằngvũ lực đối với những lời kêu gọi thay đổi” điển hình nhất là Libya, “nơinhà lãnh đạo Moammar Gadhafi phát động một cuộc chiến tranh chống lạichính người dân trong nước”.

Ông Obama khẳng định, việc nhà lãnh đạoLibya Gaddafi rời bỏ quyền lực “là điều không tránh khỏi” khi những cuộckhông kích của NATO và những chế tài quốc tế dồn dập ập đến nhằm “cứuthoát hàng nghìn sinh mạng của những người chống đối ông Gaddafi”.

Nguyên thủ Mỹ cũng không quên đề cập đếntình hình Syria. “Syria cũng chọn con đường giết chóc và bắt giữ hàngloạt. Tổng thống Syria Bashar al-Assad giờ hãy chuyển sang chế độ dânchủ hoặc phải nhường chỗ cho người khác”, ông Obama nhấn mạnh.

Tổng thống Mỹ còn kêu gọi Syria để cho nhữngquan sát viên nhân quyền đến những thành phố hiện là các địa điểm nóngvà cho phép họ tham dự vào những cuộc đối thoại nghiêm chỉnh để tiến đếnchuyển tiếp dân chủ, nếu không, Tổng thống Assad tiếp tục bị thách thứctrong nước và bị cô lập tại nước ngoài.

Bên cạnh đó, Tổng thống Obama đưa ra nhữngsáng kiến để hỗ trợ cho công cuộc hiện đại hóa kinh tế, cải tổ và ổnđịnh tại hai nước này. Nhà Trắng loan báo ban đầu sẽ hoãn nợ một tỷ USDđể giảm bớt áp lực nợ nần và thêm một tỷ USD nữa để bảo đảm tín dụng chohai nước này.

Người đứng đầu cường quốc số 1 thế giới cũngcho rằng, một nền hòa bình lâu dài giữa Israel và Palestine là điều khẩnthiết hơn bao gì hết. Ông kêu gọi việc thành lập hai quốc gia, ủng hộmột đòi hỏi chính đáng của người Palestine là biên giới quốc gia tươnglai Palestine phải căn cứ vào đường ranh giới năm 1967 - ranh giới cósẵn trước khi cuộc chiến 6 ngày xảy ra trong đó Israel chiếm những vùngđất của người Palestine.

Trong bài phát biểu của mình, Tổng thốngObama còn hứa tiếp tục kiên trì lập trường rằng, “người dân Iran cần lấylại được những quyền lợi của họ và có một Chính phủ không bóp nghẹtnhững nguyện vọng của người dân”.

... nhưng vô nghĩa

Trái với những mong đợi của Mỹ, thế giới Hồigiáo có những phản ứng không mấy tích cực sau bài phát biểu của ôngObama. Theo CS Monitor, đa số người dân Hồi giáo cho rằng, những lời lẽcủa Tổng thống Obama không “gột sạch” được thực tế rằng, Mỹ không thíchhợp để nhúng tay vào cuộc cách mạng “mùa xuân Arab”.

Ngoài ra, bài phát biểu cũng không thể lấpliếm đi xung đột sâu sắc giữa lợi ích an ninh trước mắt của Mỹ với khátvọng lâu dài về tự do và dân chủ tại Trung Đông.

“Ông Obama lồng ghép quá nhiều vấn đề trongbài phát biểu của mình để rồi nó lại chẳng có chút nghĩa lý gì với ngườidân ở thế giới Arab”, Mansour el-Kikhia, nhà phân tích khoa học chínhtrị tại Libya nhận định.

Theo ông, điều có ý nghĩa nhất mà cả thếgiới đang chờ đợi từ ông Obama là làm rõ về vai trò thực sự của Mỹ trongcuộc cách mạng tại Trung Đông lại không được đề cập.

Không chỉ vậy, khi đưa ra sự lựa chọn nướcđôi cho Tổng thống Syria Bashar al-Assad hoặc cải cách để tiến tới chếđộ dân chủ hoặc nhường chỗ cho người khác, ông thừa hiểu nhà lãnh đạotại Damascus chắc chắn sẽ không làm cả hai.

“Ông Obama vẫn cố để cho người đồng nhiệmBashar al-Assad một lối thoái. Ông ấy nên gây sức ép buộc Tổng thốngAssad từ chức ngay lập tức đơn giản bởi vì ông Assad không thể có sự lựachọn nào khác. Ngoài ra, lời kêu gọi đối thoại giữa những người biểutình với chính quyền thật là ngây thơ và chắc chắn phản tác dụng”, nhàphân tích Mansour el-Kikhia quả quyết.

Trong khi đó, tại Ai Cập, nơi Mỹ từng ủng hộmạnh mẽ Tổng thống Hosni Mubarak trong suốt 30 năm, rất ít người “nhòmngó” đến bài phát biểu của ông Obama. Nếu có nghe thì họ cũng không mấylàm hài lòng.

“Ông ấy phát biểu cứ như là ủng hộ làn sóngcách mạng này ngay từ những ngày đầu. Thật không may cho ông ấy bởichúng tôi thừa hiểu, chính quyền Obama chỉ một lòng một dạ với Mubarak.Tuyên bố sát cánh với những người dân Arab trong cuộc cách mạng này thậtlà lố bịch”, Emad Gad, chuyên gia tại Viện nghiên cứu chính trị tạiCairo nhấn mạnh.

Tưởng chừng như bài phát biểu của ông Obamacòn có một “điểm cộng” là những tuyên bố gây bất lợi cho đồng minh trongvấn đề xung đột Israel – Palestine nhưng cuối cùng cũng bị phản ứng kịchliệt.

Nhà phân tích Emad Gad cho rằng, quan điểmcủa ông Obama về cuộc xung đột giữa Israel với thế giới Arab không có gìmới mẻ. Thực chất quan điểm cho rằng, biên giới quốc gia tương laiPalestine phải căn cứ vào đường ranh giới năm 1967 từng được cựu Tổngthống Bill Clinton đề cập đến từ đầu những năm 1990 và cựu Tổng thốngGeorge W. Bush sau đó cũng không ít lần nhắc tới.

Năm ngoái, Ngoại trưởng Hillary Clinton cũngcho rằng, giải pháp duy nhất cho cuộc xung đột này là đáp ứng những đòihỏi của Palestine về việc xây dựng một nhà nước độc lập dựa trên đườngranh giới năm 1967, đổi lại là một cuộc trao đổi đất đai và chấp nhậnyêu cầu của Israel về những đường biên giới được đảm bảo an ninh.

Hơn nữa, mấu chốt quan trọng cho tiến trìnhnối lại các cuộc đàm phán hòa bình Trung Đông là buộc Israel chấm dứtcác hoạt động mở rộng khu định cư lại không được ông Obama nhắc đến.

Tổng thống Obama còn khiến người dânPalestine thất vọng hơn khi gạt bỏ những nỗ lực của họ tại Liên HiệpQuốc. “Hành động cô lập Israel tại Liên Hiệp Quốc chỉ mang tính chấttượng trưng và không thể giúp tạo ra một quốc gia độc lập”, ông Obamanhấn mạnh trong bài phát biểu của mình.

Dù khiến Thủ tướng Israel Netanyahu “sôisục” nhưng theo ông Aluf Benn, chuyên gia phân tích đối ngoại và an ninhquốc gia của tờ Haaretz, thực chất những tuyên bố của Tổng thống Mỹ lạiđang giúp ích rất nhiều cho ông Netanyahu.

“Nếu để ý thì ông Netanyahu có thể thấy,phát biểu của Tổng thống Mỹ đều là những lời lẽ lọt tai đối với mình.Ông Obama cam kết không đưa ra một thỏa thuận ép buộc Israel vàPalestine nhằm quay lại bàn đàm phán. Ông ấy cũng không lên án khu táiđịnh cư của Israel là bất hợp pháp hay yêu cầu đóng băng khu vực này”,nhà phân tích Aluf Benn bình luận.

Cộng đồng Hồi giáo muốn gì?

Lý giải cho thái độ phẫn nộ đối với nỗ lựchàn gắn quan hệ của ông Obama, Shadi Hamid, giám đốc nghiên cứu tạiTrung tâm Brookings Doha cho rằng, Tổng thống Mỹ đã không đánh trúng tâmlý của người Hồi giáo.

Theo ông, điều mà những tín đồ đạo Hồi muốnnghe là lời xin lỗi về lịch sử bao che cho các nhà độc tài mà người dânBắc Phi và Trung Đông đang tìm cách lật đổ.

“Bài phát biểu là cơ hội hiếm có để cho ôngObama nói lời xin lỗi với thế giới Arab. Rất tiếc, ông ấy đã bỏ lỡ nó.Giá như ông ấy nói ‘Chúng tôi, những người Mỹ đã phạm sai lầm, nhưngchúng tôi sẽ cố gắng sửa chữa lỗi lầm đó’”, chuyên gia Shadi Hamid nhấnmạnh.

Nếu không phải là một lời xin lỗi thì theonhiều tín đồ Hồi giáo, đặc biệt người dân tại Libya và Syria, tốt hơnhết ông Obama nên im lặng.

“Ông ấy lại phát biểu? Để làm gì? Chúng tôikhông muốn nghe bất cứ điều gì từ Tổng thống Mỹ nữa. Chúng tôi đã thoátkhỏi xiềng xích của Mubarak mà không cần đến sự trợ giúp của Mỹ và bâygiờ chúng tôi cũng không muốn có bất cứ sự can thiệp nào của Washingtontại Cairo”, Mahmoud Hamza, phóng viên của một tờ báo của Ai Cập quảquyết.

Không chỉ người dân Ai Cập mà tín đồ đạo Hồitại nhiều quốc gia khác cũng nhất trí rằng, điều ông Obama nên nói trongbài phát biểu của mình là cam kết Mỹ sẽ không “nhúng mũi vào việc củangười khác” nữa. 

“Tôi không muốn ông Obama nói gì hết với thếgiới Arab. Nếu có nói, ông ấy cũng chỉ nên khẳng định về việc Mỹ sẽ đểcác quốc gia Arab được yên ổn bởi sự nhúng tay của họ chỉ làm vấn đề trởnên trầm trọng”, một giáo viên tại Damascus nhấn mạnh.

“Gáo nước lạnh” mà cộng đồng người Hồi giáo“dội” vào Tổng thống Obama một lần nữa chứng tỏ, nỗ lực hàn gắn quan hệcủa ông chỉ nên được hiện thực hóa bằng hành động bởi những lời nói ngụybiện chỉ làm thế giới Arab thêm tức giận.

Theo Bích Diệp
 Đất Việt