'Đại khủng hoảng' thịt lợn và cuộc giải cứu chưa từng có

Giá thịt lợn "chạm đáy", thịt lợn giảm kỷ lục trong 10 năm, giải cứu thịt lợn,... là những cụm từ được nhắc đến nhiều nhất trong khoảng thời gian từ tháng 10/2016 đến nay, khi đề cập đến cuộc đại khủng hoảng của ngành chăn nuôi lợn.

Hết giảm kỷ lục đến tăng giá sốc

Số liệu thống kê mới nhất từ Bộ NN-PTNT cho thấy, trong tháng 8/2017, giá thịt lợn hơi có xu hướng giảm do nguồn cung trên thị trường vẫn rất dồi dào, trong khi đó xuất khẩu theo đường chính ngạch và tiểu ngạch đều chưa có dấu hiệu khả quan. Theo đó, giá lợn hơi tại nhiều tỉnh ở vùng Đông Nam Bộ và ĐBSCL và một số tỉnh phía Bắc giảm 2.000-5.000 đồng/kg xuống còn 30.000-32.000 đồng/kg.

Thế nhưng, điều đáng buồn là đây không phải là lần biến động giá duy nhất. Bởi, gần một năm lại đây, ngành chăn nuôi lợn liên tục gặp "bão giá". Hết giảm kỷ lục lại đến tăng giá sốc khiến người chăn nuôi đứng ngồi không yên.

Cụ thể, cơn "bão giá lợn" bắt đầu từ tháng 10/2016. Vào thời điểm ấy, thay vì tăng giá theo quy luật thị trường do cận kề Tết Nguyên đán, giá thịt lợn lại bắt đầu chu kỳ giảm giá. Càng cận Tết, giá thịt lợn hơi càng giảm, ở nhiều nơi như Vĩnh Phúc, Nam Định, Quảng Trị, Đồng Nai,... chỉ còn 25.000-30.000 đồng/kg, người chăn nuôi bắt đầu rơi vào cảnh thua lỗ nặng.

Giá thịt lợn hơi xuất chuồng trong thời gian vừa giảm kỷ lục

Song, "cơn bão giá" bắt đầu tăng cấp độ từ sau Tết, khiến chăn nuôi lợn rơi vào cuộc đại khủng hoảng do nguồn cung dư thừa. Nhất là vào đầu tháng 4, khi "cơn bão giá" quét qua tất cả các tỉnh thành của Việt Nam, kéo giá lợn giảm ở mức kỷ lục chỉ còn 15.000-17.000 đồng/kg. Lợn giống giảm giá theo, nhiều nơi còn "mua 1 tặng 1".

Mặc dù giá lợn đã giảm xuống mưc kỷ lục trong vòng 10 năm qua, nhưng đầu ra vẫn ách tắc, lợn đến ngày xuất chuồng không ai hỏi mua. Người chăn nuôi vét sạch tiền trong nhà, cắm sổ đỏ cũng không đủ tiền mua cám cho lợn ăn. Nhiều hộ chăn nuôi trắng tay hoặc lâm cảnh nợ nần. Con số này lên tới 1.500 tỷ đồng , khi người dân bán tổng số 1,6 triệu con lợn từ 10/2016 đến cuối 4/2017.

Cũng may, sau một thời gian giảm xuyên đáy, giá lợn đầu tháng 5 bắt đầu nhích nhẹ rồi vọt tăng lên 35.000 đồng/kg. Người chăn nuôi cả nước thở phào nhẹ nhõm khi lợn xuất chuồng đã hoà gốc, không còn chịu cảnh thua lỗ.

Sang đến tháng 7, "cơn bão tăng giá" thực sự đổ bộ. Lúc này, giá lợn tại các địa phương tăng từng ngày từng giờ. Tại các tỉnh như Hưng Yên, Thái Bình, Hà Nam,... giá lợn lên 42.000 đồng/kg, có nơi tăng lên 45.000 đồng/kg.

Đỉnh điểm của "cơn bão tăng giá" lần này là 47.000 đồng/kg lợn hơi hồi giữa tháng 7, người chăn nuôi lại lãi đậm. Tuy nhiên, đà tăng giá nhanh chóng chấm dưt bởi tới cuối tháng đó, giá thịt lợn lại quay đầu giảm.

Hiện giá thịt lợn hơi xuất chuồng chỉ vào khoảng 30.000-32.000 đồng/kg lợn hơi.

Giá rẻ, không có người mua thịt lợn được bày bán khắp các vỉa hè

Cuộc "giải cứu lợn" lịch sử

Sau "cơn bão giảm giá", nguyên nhân khách quan và chủ quan đã được chỉ ra. Bộ NN-PTNT cũng đưa ra hàng loạt giải pháp như: giảm chi phí đầu vào; hỗ trợ tài chính, tín dụng; hạn chế nhập khẩu các sản phẩm thịt lợn,... và yêu cầu các địa phương cần kiểm soát việc tăng đàn, tái đàn.

Song, lúc bấy giờ, chiến dịch kêu gọi "giải cứu lợn" thông qua việc tăng tiêu thụ mặt hàng này được quan tâm nhất. Bộ NN-PTNT liên tục tổ chức các cuộc họp khẩn, gửi công văn "cầu cứu" Thủ tướng, gửi công văn hoả tốc kêu gọi các ban ngành, đoàn thể, người tiêu dùng cả nước ưu tiên ăn thịt lợn để giúp đỡ người chăn nuôi vượt qua giai đoạn khó khăn.

Thậm chí, những ngày cuối cùng của tháng 4, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Xuân Cường còn đích thân đi tới tận cơ sở để kêu gọi doanh nghiệp ủng hộ người chăn nuôi bằng cách tăng cường khẩu phần thịt lợn trong bữa ăn của cán bộ công nhân viên.

Hưởng ứng lời kêu gọi, các bộ ngành, đoàn thể, địa phương đồng loạt vào cuộc. Nhiều điểm bán thịt lợn bình ổn được mở ra giúp người tiêu dùng được ăn thịt giá rẻ, còn người chăn nuôi cũng có thể bớt thua lỗ.

Trên khắp cả nước, lò mổ được lập khắp nơi, cứ vài nhà chung nhau đụng một con lợn, thịt lợn mua ủng bộ bà con chăn nuôi được chế biến thành đủ các món, cấp đông đầy tủ lạnh.

Tại Hội nghị đánh giá kết quả triển khai các biện pháp ổn định thị trường và phát triển chăn nuôi lợn, diễn ra ngày 29/8, đại diện một tập đoàn nước ngoài ở Việt Nam cho biết đã tăng lượng thịt lợn trong khẩu phần ăn của hàng trăm công nhân; một tuần có 2 ngày các món ăn được chế biến hoàn toàn từ thịt lợn. Ngoài ra, tập đoàn còn nhắn tin tới tất cả các cán bộ công nhân viên của tập đoàn ưu tiên mua thịt lợn và sử dụng thịt lợn.

Đề cập tới vấn đề trên, ông Nguyễn Xuân Dương, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ NN-PTNT), nhận định, thực hiện "giải cứu lợn", rất nhiều các sáng kiến được đưa ra như đụng lợn, rồi người thân mua thịt lợn tặng cho người thân, tăng cường giết mổ cấp đông.

Ngoài ra, các hộ chăn nuôi còn thực hiện tốt khâu giảm đàn lợn nái, với 500.000 đầu lợn chỉ trong vòng 3 tháng. Con số này vô cùng ý nghĩa vì nếu không, nguồn cung thịt ra thị trường vẫn cực kỳ lớn.

Ông Dương cho rằng, cuộc giải cứu lợn đạt được nhiều kết quả tích cực, giúp ngành chăn nuôi tránh được một cuộc khủng hoảng lớn, gây bất ổn tới nền kinh tế. Hiện chăn nuôi lợn chiếm hơn 70% thị phần của ngành, chưa kể kéo theo cả loạt ngành nghề khác như chế biến thức ăn, thuốc thú y và hệ thống ngân hàng.

Theo nhiều chuyên gia trong ngành, dù cuộc giải cứu lợn được cả xã hội quan tâm hưởng ứng, song đó chỉ là giải pháp tình thế. Về lâu dài, Bộ NN-PTNT, cụ thể là Cục Chăn nuôi, cần đưa ra dự báo được cung cầu, khai thông thị trường xuất khẩu. Trong đó, việc liên kết theo chuỗi giá trị là giải pháp quan trọng