Mua bán sổ BHXH: Người lao động chấp nhận bị ép giá để rút sổ BHXH một lần

Hoạt động này cũng vô tình tạo điều kiện thuận lợi để không ít nhóm người, nhóm đối tượng có thể trục lợi bất chính thông qua việc thu gom, mua bán sổ BHXH và ép giá người lao động.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính chung cả năm 2021, số người thất nghiệp ở độ tuổi lao động là hơn 1,4 triệu người, chiếm 3,22%. Trong khi đó theo quy định, sau một năm nghỉ việc, người lao động không phát sinh đóng BHXH sẽ đủ điều kiện làm thủ tục nhận trợ cấp một lần. Do vậy, đến nay là thời điểm tròn 1 năm những lao động mất việc làm từ năm 2021 đủ điều kiện hưởng chế độ, không ít trường hợp trong số đó đã thực hiện thủ tục rút BHXH một lần.

Thực tế trong thời gian qua, tại trụ sở BHXH các địa phương ở Hà Nội và đặc biệt là TP Hồ Chí Minh không khó để bắt gặp hình ảnh người lao động xếp hàng, nằm, ngồi vạ vật hay mắc võng từ rạng sáng... để chờ rút BHXH 1 lần.

Lợi dụng tình hình này, một số đối tượng đã sử dụng tài khoản Facebook để thu gom, mua bán sổ BHXH của công nhân lao động.

Bằng thủ tục đơn giản, người bán chỉ cần đến cơ quan công chứng làm giấy ủy quyền cho người mua nhận BHXH một lần sẽ được nhận tiền ngay. Tuy nhiên, số tiền người lao động nhận từ người mua sổ BHXH sẽ thấp hơn nhiều so với số tiền thực lĩnh từ cơ quan BHXH.

Những ngày cuối năm năm 2022, lần theo các đầu mối bên trong các hội nhóm thu gom, mua bán sổ BHXH trên mạng xã hội, phóng viên đã liên hệ và kết nối được đến hàng loạt “đầu nậu” thu mua loại sổ này.

Đơn cử như nhóm Facebook có tên gọi “Cầm sổ và thanh lý BHXH” với gần 7000 thành viên, mỗi ngày, nhóm này đăng tải hàng chục bài đăng kêu gọi người lao động bán BHXH hay thậm chí sổ BHXH được chính chủ rao bán.

Là hành vi bị cấm nên việc tiếp xúc với những “đầu nậu” là vô cùng khó khăn. Nếu muốn liên hệ làm việc, người có nhu cầu phải chụp ảnh sổ BHXH muốn bán để kiểm tra thông tin. Sau khi đạt các yêu cầu của bên mua thì giao dịch mới có thể được diễn ra.

Sau nhiều lần liên hệ và phải mang đúng sổ BHXH thuộc trường hợp đã nghỉ việc được 1 thời gian, phóng viên mới hẹn gặp được một người đàn ông chuyên gom mua sổ BHXH tên T (trú tại quận Cầu Giấy, Hà Nội). T cho biết, việc mua bán sổ BHXH thu nhập khá tốt. Hồ hởi khoe vừa ăn “lãi đậm” bởi ép giá một người lao động nghèo bán sổ, người này khẳng định, việc xử lý mỗi sổ chỉ mất khoảng 20 phút đồng hồ.

Hiểu được nhu cầu của người bán, chủ yếu là công nhân, lao động nghèo, thiếu tiền chỉ còn cách bán sổ để trang trải cuộc sống, T thường tập trung tìm kiếm “khách hàng” tại các khu công nghiệp. Bên cạnh đó, T. cũng tổ chức cộng tác viên để tìm người, ăn chia số tiền ít ỏi của các “nạn nhân”.

“Cộng tác của mình cũng nhiều, có cả ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, chủ yếu là tìm nguồn khách hàng và đăng bài trên các hội nhóm. Nhiều khách hàng của mình cần tiền gấp như con ốm, ở nhà lâu không có tiền tiêu cũng tìm đến mình. Nói chung người ta không để ý đến chiết khấu lắm, chỉ cần có tiền để trang trải”, T nói.

Theo “đầu nậu” này, sổ BHXH được càng nhiều tiền thì chiết khấu lại càng lớn. Ví dụ sổ từ 4 - 5 năm, T sẽ báo giá khoảng 20 triệu đồng, có trường hợp chỉ báo 17 - 18 triệu đồng người bán cũng phải đồng ý.

Cũng theo lời của T, dù ăn chênh lệch tới gần 50% số tiền BHXH của khách hàng, nhưng vẫn là chỗ làm ăn tử tế. Bởi có rất nhiều trường hợp lợi dụng người bán sổ kém hiểu biết, sau khi yêu cầu người bán sổ gửi sổ đi, sẽ ép giá xuống nhiều lần.

Khi phóng viên thắc mắc vì sao xử lý nhiều sổ cùng một lúc bằng cách ủy quyền và sở hữu mạng lưới cộng tác viên rộng rãi nhưng không bị các cơ quan BHXH phát giác, T thẳng thắn chia sẻ, lý do là bởi đã có móc nối trước với chính các cán bộ trong cơ quan BHXH, nên việc mua bán sổ BHXH, rồi nhận tiền bằng hình thức ủy quyền đối với T. diễn ra vô cùng thuận lợi.

Thị trường giao dịch, mua bán sổ BHXH ngầm không chỉ có T là trường hợp duy nhất. Sau nhiều lần liên hệ bằng các hồ sơ khác nhau trên nhóm mua bán BHXH, chúng tôi tiếp tục được hẹn gặp đến một đầu mối địa chỉ uy tín, chuyên mua sổ BHXH trước hạn khác.

Trao đổi qua điện thoại, người phụ nữ tự giới thiệu đang điều phối hệ thống thu mua sổ BHXH toàn quốc, tuy nhiên từ chối lộ diện. Sau khi phóng viên chứng minh được mình đã nghỉ việc và sở hữu 1 cuốn sổ BHXH đầy “tiềm năng”, người phụ nữ này đã nhanh chóng sắp xếp và hướng dẫn chúng tôi mang sổ BHXH của mình đến để làm thủ tục với một đầu mối xử lý (có tên M.T) đã được bố trí sẵn tại địa chỉ số 30 Trung Liệt, quận Đống Đa, Hà Nội.

Có mặt đúng giờ hẹn tại địa điểm như chỉ dẫn, phóng viên được dặn ngồi đợi đến lượt bởi cùng lúc này, người mua sổ còn đang bận xử lý cho 1 khách khác.

Sau hơn 30 phút chờ đợi, người mua sổ bảo hiểm đã xuất hiện cùng với một nhóm khách hàng. Tại đây, quá trình ngã giá, giao dịch sổ được diễn ra ngay trước mắt phóng viên.

Trong cuộc giao dịch này, người bán sổ là một phụ nữ tên H, do bị công ty cho nghỉ việc bất ngờ, thiếu tiền trang trải nên đành đi rút BHXH 1 lần. Người này chia sẻ, theo quy định, còn thiếu 2 tháng nữa mới đến ngày được nhận BHXH 1 lần nhưng gia đình có việc, cần tiền gấp nên tìm đến đây để bán sổ.

Giải thích về sự chênh lệch lớn giữa số tiền người lao động thực nhận sau khi bán sổ và số tiền BHXH chi trả, M.T cho biết, tất cả làm theo lệnh của “sếp” và mình chỉ là người làm thuê.

Sau khi kiểm tra thủ tục, trả giá, người mua sổ BHXH sẽ đưa người bán đến các địa điểm để ủy quyền và hoàn tất quá trình thanh toán. Theo M.T, trước khi làm việc với cơ quan BHXH, các thủ tục sẽ được thực hiện tại Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ tại 165 Giảng Võ và thanh toán ở ngân hàng NCB tại 93 Thái Hà.

Liên quan đến hiện tượng xuất hiện những nhóm người tổ chức thu gom mua bán sổ BHXH giá thấp của người lao động rồi làm thủ tục uỷ quyền ăn chênh lệch phần lớn số tiền bảo hiểm chi trả. Trao đổi với Lao Động, ông Phạm Minh Huân (nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội) cho biết, hiện nay pháp luật chưa có quy định rõ ràng về xử lý những trường hợp này. Bởi vậy, dù báo chí phản ánh, cơ quan bảo hiểm cũng nắm được có hiện tượng nêu trên nhưng vẫn loay hoay chưa tìm được cách xử lý.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội khẳng định, cần có những sửa đổi, bổ sung trong Luật BHXH, Luật Hình sự để ngăn chặn triệt để hiện tượng, tránh ảnh hưởng đến quyền lợi lâu dài của người lao động.

Nói về việc những đối tượng chuyên thu gom, mua sổ BHXH giá thấp của người lao động, rồi nhận tiền từ cơ quan bảo hiểm dưới hình thức uỷ quyền lãnh thay nhiều lần nhưng không bị phát giác, ông Huân cho biết, đấy là vi phạm nghiêm trọng, cần cơ quan công an điều tra làm rõ.

Theo Nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, để xảy ra tình trạng một số cá nhân, đối tượng dễ dàng thực hiện nhiều lần các thủ tục để rút sổ BHXH một lần thì rõ ràng các cá nhân làm việc tại cơ quan bảo hiểm đã sai. Còn về phần các tổ chức, cơ quan bảo hiểm cần phải xem xét, xử lý kỷ luật và cần phải nghiêm cấm các hoạt động đó.

Cũng trao đổi về vấn đề này, trên phương diện pháp lý, luật sư Lê Ngọc Hoàng - Trưởng văn phòng luật sư Long Tâm (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội) cho hay, sổ BHXH là một loại giấy tờ để ghi nhận quá trình tham gia BHXH của đích danh từng người lao động. Đây là căn cứ, cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH theo quy định. Tuy nhiên, đây không phải là một tài sản được đem ra giao dịch dân sự theo quy định, tại điều 105 Bộ Luật Dân sự năm 2015.

Căn cứ vào mức độ vi phạm, hoàn toàn có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự theo quy định. Cụ thể, vị luật sư cho biết, theo quy định tại điểm a, Khoản 1 Điều 40 – Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định về xử phạt hành chính, với hành vi vi phạm là kê khai gian trá về bảo hiểm sẽ bị xử phạt hành chính với mức tiền từ 1 – 2 triệu đồng.

“Ngoài ra, căn cứ vào mức độ vi phạm, xử lý hình sự theo Điều 214 Bộ luật Hình sự 2015 với mức phạt tiền có thể lên tới 100 triệu đồng, hoặc bị phạt tù từ 2 -10 năm tù”, luật sư Hoàng dẫn luật.

Thời gian gần đây, lợi dụng tình hình kinh tế khó khăn, nhiều người lao động mất việc cuối năm, nhu cầu rút BHXH một lần tăng cao ở nhiều nơi, cùng với đó hoạt động thu gom, mua bán sổ BHXH diễn ra ngày càng rầm rộ.

Bằng việc thu gom và giới thiệu dịch vụ mua bán sổ BHXH tại các nhóm kín trên không gian mạng, lợi dụng các mối quan hệ với cơ quan Bảo hiểm và các đơn vị giải quyết thủ tục liên quan, việc mua bán sổ BHXH ăn chênh lệch đang là thực trạng nhức nhối.

Đáng nói, khi người lao động bán sổ BHXH, hành động này đã khiến người lao động mất đi cơ hội tích lũy quá trình tham gia BHXH để được hưởng lương hưu hàng tháng khi hết tuổi lao động, dẫn đến việc người lao động sau khi tham gia vào thị trường lao động sẽ phải mua và đóng bảo hiểm lại từ đầu. Hoạt động này vừa gây thiệt thòi cho người lao động, tạo điều kiện thu lời bất chính cho không ít nhóm người, rất cần sự vào cuộc điều tra làm rõ của các cơ quan chức năng.

Pháp luật

Trộm trang sức đeo trên tượng thờ đền Đức ông Hoàng Cần

Theo Lao động