Đây chính là điều thuận lợi cho việc dùng thuốcbừa bãi, làm gia tăng tình trạng "trơ thuốc", kháng thuốc và các phản ứng có hạicủa thuốc. Cần lưu ý, thuốc chỉ đạt hiệu quả, phát huy tác dụng nếu chúng tabiết cách sử dụng đúng, còn nếu không thì lại gây hậu quả ngược lại.
Các loại thuốc dùng trong daliễu
Thuốc dùng ngoài da thường gồm 2thành phần chính là hoạt chất có tác dụng điều trị và tá dược có tác dụng vậnchuyển hoạt chất, đưa hoạt chất thấm qua da. Người ta có thể chia ra một số dạngthuốc ngoài da chủ yếu như sau:
Thuốc dạng dung dịch (lotions):Là thuốc dạng lỏng, hoạt chất được pha trong tá dược thường là các dung môi lỏngthành một chất lỏng đồng đều, không vón, không kết tủa. Thuốc dạng dung dịchthường có tác dụng trên bề mặt nông, tác dụng nhanh, làm khô da, dịu da, chốngviêm, giảm phù nề, giảm xung huyết, thường điều trị các tổn thương da trong giaiđoạn cấp tính, chảy nước.
Ví dụ: dung dịch jarish làm khô, dịu tổn thương ướt;dung dịch milian để làm khô và diệt khuẩn... Lưu ý không dùng dạng thuốc này chocác tổn thương da khô, dày da, mạn tính vì không hiệu quả. Có những loại thuốcchỉ dùng riêng cho tổn thương da, có loại thì dùng cho niêm mạc, móng... do vậycần sử dụng đúng mới đạt hiệu quả mong muốn.
 |
| Cần thận trọng với các thuốc mỡ chứa corticoid |
Thuốc dạng bột (powder): Thuốcdạng bột sử dụng tá dược chủ yếu là bột thảo mộc hoặc bột khoáng chất, ví dụ:bột than, bột talc, bột kaolin... thuốc dạng bột có tác dụng làm mát da, giảmviêm, hút nước làm khô da, chống xung huyết. Thuốc bột thường dùng cho các tổnthương da viêm tấy, cấp tính, đang chảy nước.
Thuốc mỡ (ointment): Là dạngthuốc dùng ngoài da phổ biến nhất. Tá dược là vaselin, lanolin, tỷ lệ bột hoạtchất nhỏ hơn 30% trong thành phần. Thuốc mỡ làm cho thuốc hoạt chất ngấm sâu hơnvào da, làm mềm da nhưng lại gây bít da, hạn chế bài tiết qua da...
Thuốc dạng hồ (pates): Dạng thuốccó hoạt chất dạng bột chiếm tỷ lệ từ 30 - 50% thành phần. Tá dược là vaselin,lanolin. Thuốc hồ có tác dụng giảm viêm, giảm xung huyết, làm khô da và khônghạn chế sự bài tiết ở da như thuốc mỡ. Thường dùng dạng thuốc này cho các tổnthương bán cấp.
Thuốc dạng kem (cream): Là loạithuốc mỡ có thêm glycerin và nước, độ ngấm thuốc vào da vừa phải. Thuốc dạng kemcó tác dụng mát da, bảo vệ da, thường dùng giai đoạn tổn thương bán cấp. Ngoàira còn một số dạng thuốc bôi ngoài da khác như: thuốc dạng dầu, thuốc để ngâmtắm, thuốc để đắp, tẩm... cũng thường được dùng trong da liễu.
Một số vấn đề cần lưu ý khi sửdụng thuốc bôi
Ngoài các lưu ý với từng loạithuốc bôi ở trên, cần phải lưu ý một số điểm sau:
- Thuốc bôi dùng ngoài da phảiphù hợp không những với bệnh mà còn phải phù hợp với vị trí tổn thương, tuổi,giới, nghề nghiệp của bệnh nhân, hợp với thời tiết, mùa trong năm.
- Cần chú ý với các loại thuốcbôi kết hợp nhiều thành phần ví dụ như: các thuốc có 3 thành phần: corticoid(tác dụng chống viêm); kháng sinh (diệt khuẩn); thuốc kháng nấm (diệt nấm). Khidùng các loại thuốc này để điều trị bệnh do một loại căn nguyên có thể dẫn đếntác dụng không cần thiết của các loại hoạt chất khác, thậm chí còn là tác dụngcó hại.
- Không trộn lẫn lộn các loạithuốc vào nhau vì có thể xảy ra hiện tượng đông vón, mất tác dụng hoặc phản ứnggiữa các thành phần của thuốc.
- Đối với thuốc mỡ khi dùng cần lưu ý:
+ Không được bôi thuốc trên diệnrộng vì có thể gây ra hạn chế bài tiết mồ hôi, gây xung huyết, thậm chí có thểsốt. Nên chia ra mỗi vùng cơ thể bôi vào một thời điểm thích hợp, ví dụ: bôivùng bụng buổi sáng, vùng đùi buổi chiều, vùng tay chân buổi tối...
+ Không dùng thuốc dạng mỡ điềutrị các tổn thương đang ở giai đoạn cấp tính, chảy nước vì càng làm cho tổnthương nặng thêm, chảy nước nhiều hơn.
+ Các loại thuốc bôi có tác dụngtại chỗ và có thể có tác dụng toàn thân như: mỡ corticoid mạnh thì phải rất thậntrọng. Không bôi lên vùng da mỏng như ở mặt, cổ... vì gây teo da, giãn mạch,Không bôi nhiều hơn 2 lần trong 1 ngày, không nên bôi kéo dài hơn 1 tuần nếukhông có chỉ định của bác sĩ, không dùng cách bôi và băng bịt kín lại vì hoạtchất sẽ ngấm quá nhiều vào cơ thể gây tác dụng phụ toàn thân.
Như vậy, cũng giống như các loạithuốc khác, thuốc bôi sẽ có hiệu quả khi dùng đúng cách, đúng bệnh, đúng liềulượng. Thận trọng khi dùng thuốc, dùng theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoalà nguyên tắc để tránh tác dụng phụ và các phản ứng có hại của thuốc.
Theo ThS. Vũ Tuấn Anh
SK&ĐS
