Nhắc đến họa sĩ Lê Bá Đảng,nhiều người thường nhớ ngay đến những bức tranh ngựa với phong cách vô cùngphóng khoáng và độc đáo. Thế nhưng, trên thực tế, Lê Bá Đảng lại vào nghề bằngtranh mèo (!). Còn hơn cả thế, chính tranh mèo đã để lại những dấu ấn quantrọng, sâu sắc đầy xúc động trong sự nghiệp của ông.
Họa sĩ Lê Bá Đảng kể lại, ôngchưa hề cầm cọ trong tay trước khi sang Pháp. Do hoàn cảnh tình cờ, trong nhữngnăm trai trẻ lưu lạc quê người, ông vào học Trường Cao đẳng Mỹ thuật Toulouse.Đến năm 1949, ông lên Paris. Mặc dầu đã tốt nghiệp mỹ thuật, nhưng ông chưa hềnghĩ mình sẽ thành họa sĩ. Ông làm nhiều công việc để kiếm sống, chủ yếu là vẽquảng cáo. Tại đây, ông gặp một phụ nữ có cha là người Việt, tên Myshu, cũng vừatốt nghiệp mỹ thuật ở thành phố cảng Le Havre, mới đến Paris. Họ chung sống cùngnhau ở căn phòng nhỏ đường Montagne Ste-Genevière. Kết quả mối tình này là mộtđứa con trai bệnh tật ra đời (nay đã mất), khiến cuộc sống cả hai nghệ sĩ cànghết sức khó khăn.
Trong những ngày tháng hàn vi ấy,một lần Lê Bá Đảng tình cờ lạc bước đến một góc phố rất nhỏ, rất ngắn, đi từ phốHuchette ra sông Seine. Hai bên đường không có nhà, chỉ là bức tường của haingôi nhà trông ra sông, được người ta dành cho cái tên khá hay ho: Phố Con Mèocâu cá (Rue du Chat-qui-peche). Nhìn thấy dòng người qua lại tấp nập, Lê Bá Đảngbỗng nảy ra ý vẽ tranh bán cho du khách. Vậy là ông bắt tay vẽ một loạt tranhmèo. Đầu tiên, ông Evert, người chủ tiệm bán vật lưu niệm ở Phố Con Mèo chỉ miễncưỡng nhận cho ông gởi nhờ trưng bày trong tủ kính bán hàng. Không ngờ, ngaytrong ngày hôm đó, vừa về tới nhà, ông nghe chuông điện thoại réo vang. Ông chủEvert cho hay, mấy bức tranh trong tủ đã bán hết rồi và yêu cầu mang thêm gấpnhững tranh khác. Trong vòng một tháng, 160 bức tranh mèo của Lê Bá Đảng đượcbán sạch. Ông vẽ con mèo trên tranh, trên bát, trên dĩa, trên vải, may thànhquần áo.
 |
| Họa sỹ Lê Bá Đảng |
Từ đó, Lê Bá Đảng chính thức bướcvào con đường nghệ thuật bằng cuộc triển lãm đầu tiên tổ chức tại hiệu sáchGlobe, phố des Carmes. Để rồi không lâu sau, với hàng trăm cuộc triển lãm diễnra ở các galerie Paris, cannes, La Napoule, Dusseldorf... và các thành phố lưosntrên toàn thế giới, tên tuổi Lê Bá Đảng được biết đến như một trong những họa sĩhàng đầu của nghệ thuật thế giới hiện đại.
Họa sĩ Lê Bá Đảng nói: "Riêng vẽmèo là tôi vẽ để bán buôn và đã nuôi vợ đẻ con, ăn no mặc ấm, nhà cửa sang trọngnhư ai. Ai bảo mèo là con vật bình thường, xó bếp? Ai dám nói dân quê chỉ biếtđi cày, không biết vẽ tranh? Tôi vẽ mèo là để trả lời hai câu hỏi "thường tình"đó". Nhà phê bình Thụy Khuê nhận định: "Trong hành trình sáng tác, Lê Bá Đảng đãđi từ con mèo, con ngựa, con trâu đến... con người, và ở mỗi "con", ông đều cốgắng đào sâu đến nguồn ngọn, cội rễ của chúng".
Trong một lần đến thăm gia đìnhhọa sĩ Lê Bá Đảng tại Cannes, sau khi biết được câu chuyện đầy xúc động về tranhLê Bá Đảng ở Phố Con Mèo, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã lưu ý ở một bài viết:"Người ta dùng chữ "không gian Lê Bá Đảng" để gọi riêng thế giới của ông. Trênthế giới đó luôn luôn xuất hiện một hình chữ nhật nhỏ bên trong có ba hìnhngười.. Tôi nghĩ rằng, giữa cuộc đời thênh thang bây giờ, Lê Bá Đảng đã khôngquên cái không gian chắt chiu của một gia đình sống nhờ Con Mèo Câu Cá. Đấy cũnglà cái hồn yêu dấu vô vàn mà họa sĩ muốn gửi vào thế giới của ông, bởi một trongba thành viên của "tổ chim" - người con trai duy nhất của ông - đã từ bỏ cõiđời". Lần đó, nhà văn cũng rẽ vào thăm Phố Con Mèo Câu Cá, ông nhận ra, nưoi đâychỉ là một con hẻm không người ở, không có số nhà. Không còn ai ở đấy, nhữngcông chúa nước Ý đứng thay người gỗ trong hiệu may, những quận công nước Bảo điăn cướp, những nam tử hào hoa nhà Nga hoàng đi làm điếm đực. Hình như cả thếgiới ma quỷ ấy dã thành bụi trong những nghĩa trang Paris. Thế nhưng, điều đánggiá của cuộc sống là từ cái hẻm Phố Con Mèo Câu Cá lam lũ này đã ghi vào sổ điểmdanh của nhân loại hai tên người, đó là: Yolland Foldes (nhà văn nữ gốc Rumani -tác giả tiểu thuyết nổi tiếng Phố Mèo Câu Cá) và Lê Bá Đảng.
Theo Trần Trung Sáng
Tuổi Trẻ
