Trỗi dậy hoà bình kiểu Trung Quốc?

Trung Quốc, trong thế kỷ 21, thích tự khắc hoạ mình như một “quyềnlực mềm”, một quốc gia “trỗi dậy hoà bình” và không đe doạ thế giới. TờPhilstar, Philippines đã đăng tải bài bình luận của tác giả Ana MariePamintuan.

Bứcchân dung tự khắc hoạ này trở nên ngày càng bị nghi ngờ mỗi khi Trung Quốccó các hành động quân sự ở Biển Đông, gia tăng tranh cãi với các nước lánggiềng với các tuyên bố chủ quyền rộng lớn ở vùng biển.

Không ngừng phô trương sức mạnh quân sự, Trung Quốc đã đi ngược lại với tuyên bố “trỗi dậy hoà bình". Ảnh: THX

Tuần trước, Bắc Kinh đã trấn an thế giới rằng, họ không có ý định sửdụng vũ lực trong khi không ngừng “khoanh vùng” tuyên bố chủ quyền.Những gì mà các nước khác trông thấy là (tuy không phải thể hiện vũ lực)chuyện lén lút xâm nhập, với các cơ sở được xây dựng và những cột trụđược lắp đặt ở vùng tranh chấp mà Trung Quốc cho rằng không ai nhìnthấy, và các hành động đôi khi được sự hỗ trợ bởi sức mạnh quân sự.

Nhữnggì đã xảy ra để duy trì hiện trạng theo Bộ Quy tắc Hành xử ở Biển Đông?

Một sốnhà báo Trung Quốc và các nhà quan sát người nước ngoài ở Trung Quốc nói vớitôi rằng, mục tiêu ngoại giao và quân sự của Bắc Kinh không phải lúc nàocũng đồng bộ.

Vớicách tiếp cận thay đổi trong giới lãnh đạo Trung Quốc, quân đội nước nàykhông ngừng phô trương sức mạnh. Trong dịp kỷ niệm 60 năm ngày quốc khánh,quan chức Bắc Kinh nhấn mạnh rằng, họ không chú tâm tới việc trở thành mộtsiêu cường và rằng, khả năng quân sự nước này còn tụt hậu so với người Mỹ.Họ nhấn mạnh rằng, Trung Quốc vẫn là nước đang phát triển với hàng triệungười nghèo và sự chênh lệch ngày càng lớn giữa thu nhập nông thôn và thànhthị. Vì thế, họ cần đầu tư các nguồn lực vào phát triển kinh tế và giảmnghèo.

Bất kểsự nâng cấp quân sự nào, họ nói, chỉ là để đảm bảo khả năng quốc phòng tươngxứng với những yêu cầu (vào thời điểm đó) của nền kinh tế lớn thứ ba thếgiới.

Giờđây, Trung Quốc đã trở thành nền kinh tế thứ hai thế giới, và đang nỗ lựcphát triển máy bay J-20 với khả năng tàng hình và chuẩn bị triển khai tàusân bay đầu tiên trong năm nay. Mua từ Ukraine và được tân trang, con tàunày không phải là USS Carl Vinson. Nhưng một tàu sân bya sẽ gia tăng đáng kểsự hiện diện của hải quân Trung Quốc ở sân sau của họ.

So vớicác đại dương lớn trên thế giới, Biển Đông khá nhỏ, nhưng hành xử của TrungQuốc trong khu vực này được các quốc gia bên ngoài châu Á theo dõi sát saovà luôn đặt ra câu hỏi, liệu cường quốc kinh tế này có thể trở thành mộtthành viên có trách nhiệm trong cộng đồng các quốc gia.

Nhữnghành động của Trung Quốc đang khiến các nước trong khu vực củng cố liên minhvới Mỹ. Trong chuyến thăm Singapore gần đây, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ sắp mãnnhiệm Robert Gates đã hứa rằng, chính phủ của ông sẽ bảo vệ các tuyến đườngbiển trong khu vực, triển khai vũ khí và thiết bị giám sát công nghệ cao, vànói chung là mở rộng sự hiện diện quân sự của Mỹ để bảo vệ các đồng minhchâu Á kể cả trong không gian mạng. Một đội tàu tuần duyên (LCS) mới sẽ sớmđược triển khai trong khu vực.

NếuTrung Quốc muốn thực thi sức mạnh mềm, thì họ không thể xem như nước chèn épláng giềng.

Hãy ví  dụ  với “Chuyến bay nội địa định hình bản đồ” của China SouthernAirlines, hãng hàng không lớn nhất Trung Quốc và việc Bắc Kinh công bố bảnđồ tuyên bố chủ quyền với hầu hết Biển Đông. Tấm bản đồ ấy lượn sát đường bờbiển các nước láng giềng của Trung Quốc trong khu vực, để lại cho mỗi nướcấy một dải lãnh hải chật hẹp.

Mộtnhà ngoại giao từ nước quan tâm tới khu vực nói với tôi rằng, Trung Quốc sẽkhông đưa ra tuyên bố chính thức với các đảo ở Biển Đông. Họ không giống vớicác quốc gia tuyên bố chủ quyền khác đã đệ trình lên LHQ văn bản tuyên bốchủ quyền. Quan chức Trung Quốc nói rằng, họ không cần phải làm việc này bởiđây luôn là lãnh thổ của họ.

NếuBắc Kinh viện dẫn chuyện lịch sử xa xưa từng kết nối Trung Quốc với đa phầncòn lại của châu Á, họ cũng có thể tuyên bố Philippines là m ột phần lãnhthổ Trung Quốc. Tuy nhiên, các nhà thám hiểm người Bồ Đào Nha và Tây Ban Nhađã đánh bại người Trung Quốc trong việc “khoanh vùng” tuyên bố chủ quyền.

Tuyênbố chủ quyền với các đảo san hô, bãi đá ngầm ở Biển Đông cũng cần đặt ra cụthể. Giống như nhà ngoại giao nước ngoài đã chỉ cho tôi biết, một bãi đángầm nhỏ bé được công nhận là một phần lãnh thổ của đất nước sở hữu vùng đặcquyền kinh tế 200 hải lý như thế nào. Chuyện gì xảy ra khi xâm phạm vào vùngđặc quyền kinh tế (EEZ) của nước khác?

Cácquy định về vùng đặc quyền kinh tế được đưa ra trong Công ước LHQ về LuậtBiển (UNCLOS). Trung Quốc là bên đã ký kết, và việc tuyên bố chủ quyền vớitoàn bộ chuỗi đảo Trường Sa có thể đem lại cho họ vùng EEZ bao quanh toàn bộBiển Đông.

Mỹ đãkhông phê chuẩn UNCLOS, vì dường như sợ rằng nó có thể ảnh hưởng đến tự dohàng hải của họ ở vùng biển quốc tế. Nhưng Đại sứ Mỹ Harry Thomas Jr. chobiết, Ngoại trưởng Hillary Clinton đã yêu cầu Thượng viện Mỹ phê chuẩnUNCLOS trong năm nay.

Cácnhà ngoại giao nói với tôi rằng, rõ ràng phải nhấn mạnh, lãnh hải của mộtnước chỉ mở rộng tối đa 12 hải lý từ đường cơ sở.

VàUNCLOS quy định:"Vùng đặc quyền kinh tế rộng 200 hải lý tính từ đường cơ sở. Trong vùng này,quốc gia ven biển có quyền thuộc chủ quyền về thăm dò, khai thác, bảo tồn vàquản lý các tài nguyên thiên nhiên, sinh vật hoặc không sinh vật, của vùngnước bên trên đáy biển và lòng đất dưới đáy biển, cũng như về những hoạtđộng khác nhằm thăm dò và khai thác vùng này vì mục đích kinh tế…”

Khicác bên tuyên bố chủ quyền khác như Philippines phản đối những hành động củaTrung Quốc ở khu vực tranh chấp, phản ứng ban đầu của Trung Quốc dường nhưlà thách thức.

Đâykhông phải là phản ứng thích hợp từ một quyền lực mềm, và nó cũng không thểhiện “sự trỗi dậy hoà bình” của một nước.