“Quyền lực mềm”là khả năng đạt được điều mình muốn bằng cách hấp dẫn thỏa thuận, trái với“quyền lực cứng” vốn chủ trương cưỡng đoạt. Định nghĩa này của Joseph Nye (ĐHHarvard) từ năm 1990 đã được nhân rộng vào năm 2004 như một “mốt” thời thượngtrong quan hệ quốc tế.

Trung Quốc nhậnrằng đó chính là một tư tưởng thuần túy Trung Quốc phát xuất từ Lão Tử (1), đểrồi kẻ khẩu hiệu “thế giới hài hòa” sau khi từng hô hào “xã hội hài hòa” trongnội bộ của mình.

Thế giớihài hòa nhé!

Báo chí Trung Quốcchép rằng Chủ tịch Hồ Cẩm Đào lần đầu tiên nêu thuyết này trong một bài diễn vănđọc ở Viện Quan hệ quốc tế Matxcơva ngày 28-5-2003: “Nhằm đạt đến hòa bình vữngbền và thịnh vượng toàn cầu, cộng đồng quốc tế nên cộng tác trọn vẹn với nhaubằng những nỗ lực không ngừng, nhằm xây dựng một thế giới hài hòa” (2).

Trung Quốc từ bỏ
Biếm họa trên tờ Hoàn Cầu Thời Báo của Trung Quốc đề nghị tham gia quản lý eo biển Malacca, hiện thuộc lãnh hải chung của ba nước Indonesia, Malaysia và Singapore

Hai năm sau,ngày 15-9-2005, nhân kỷ niệm 60 năm thành lập Liên Hiệp Quốc, ông Hồ Cẩm Đàodõng dạc đề xuất “bốn điểm xây dựng thế giới hài hòa”, trong đó nổi bật nhấtlà điểm 1: nâng tính đa phương nhằm đạt đến an ninh chung, trong đó LiênHiệp Quốc đóng vai trò không thể thay thế được, chỉ có thể được tăng mạnhchứ không thể bị suy yếu.

Ông Hồ Cẩm Đào nhấnmạnh: “Chúng tôi phản đối mọi hành vi xâm lấn chủ quyền nước khác, can thiệp vũlực vào công việc nội bộ nước khác, tự ý sử dụng hay đe dọa sử dụng sức mạnhquân sự”. Nhân Dân Nhật Báo bình rằng “tư tưởng xây dựng thế giới hài hòa làđiểm nhấn cốt lõi của quan điểm Hồ Cẩm Đào” (3).

Đó là giai đoạn mà“thế giới hài hòa” hiển hiện nhất, đến nỗi các học giả Mỹ phải e dè lo sợ ảnhhưởng của Trung Quốc sẽ qua mặt Mỹ tại Đông Nam Á. Tháng 1-2008, ba chuyên giavề châu Á gồm Thomas Lum, Wayne M. Morrison và Bruce Vaughn đã phải tả oán nhưsau:

“Việc Trung Quốctăng cường sử dụng quyền lực mềm ở Đông Nam Á, các động tác khuyến dụ phi - quânsự như văn hóa, ngoại giao, viện trợ, thương mại, đầu tư chính là những tháchthức mới cho chính sách đối ngoại của Mỹ. Bằng cách giảm cường độ các lợi íchxung đột và bằng cách cộng tác với các nước cùng các tổ chức khu vực về nhữngtranh chấp lãnh thổ và thương mại, Bắc Kinh đã làm giảm bớt được những lo ngạicủa Đông Nam Á về một mối đe dọa quân sự hay kinh tế là Trung Quốc.

Những gắn bó ngoạigiao của Trung Quốc, so với những cảm nhận về sự giảm sút quan tâm của Mỹ, đãđem lại cho Trung Quốc một sự nể vì lớn hơn trong khu vực. Sự trỗi lên của TrungQuốc như là một nước cung cấp viện trợ cỡ lớn và thị trường cho hàng hóa cácnước Đông Nam Á cũng đã làm tăng mạnh các quan hệ của Trung Quốc với các nướcnày. Nhiều nhà quan sát cho rằng ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc sẽ gâyphương hại đến thế lực và ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực” (4).

Ngã rẽ năm2008

2008 là năm củaOlympic Bắc Kinh, cao điểm ngoại giao và đánh bóng thanh danh. Càng dễ hiểu tạisao Trung Quốc lại “hài hòa” với Đông Nam Á và Đông Nam Á lại buôn may bán đắtvới Trung Quốc. Nếu nhìn thấy Olympic là lễ đăng quang của một quốc gia bước vàohàng ngũ phát triển, như Nhật Bản năm 1964 với Olympic Tokyo, Hàn Quốc năm 1988với Olympic Seoul, thì sẽ thấy Trung Quốc đã sốt ruột và trân trọng cơ hội nàyđến chừng nào. Thế nhưng, những diễn biến trước Olympic lại không như ý nhà cầmquyền Bắc Kinh.

Tờ Băng Điểm, mộtphụ trương hằng tuần của Thanh Niên Trung Quốc Nhật Báo, thuật lại: “Trong hơn20 năm, tác động của vụ Thiên An Môn đã tan và sự phát triển kinh tế nhanh chóngcủa Trung Quốc trở thành một trong những nền kinh tế lớn nhất đã là một điều kỳthú trên trường quốc tế. Sau thất bại trong cuộc tranh quyền đăng cai Olympic2000, Trung Quốc trở thành ứng cử viên sáng giá cho Olympic 2008 và đã giànhthắng lợi.

Đường đường TrungQuốc cũng là một quốc gia hơn 1 tỉ dân, một thành viên (thường trực) của HĐBALiên Hiệp Quốc và của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Trung Quốc đâu thể bịxem nhẹ hơn chế độ quân sự ở Hàn Quốc năm 1988 để không được trao quyền đăngcai”.

Cuộc rước đuốcOlympic bị đứt quãng ở Anh, Pháp và một số nước khác, có đôi lúc biến thành hỗnloạn. Chính phủ Trung Quốc đâu có ngờ sự thể lại diễn ra như thế. Nói cho ngay,tình hình nhân quyền ở Trung Quốc đã cải thiện nhiều so với năm 1989 và tốt hơnbao giờ hết, tính từ năm 1949 đến giờ. Đó là lý do tại sao Chính phủ Trung Quốccảm thấy đã bị đối xử quá bất công. “Sao chẳng ai nói gì đến những thành tựu củachúng tôi?” - chính phủ tự hỏi (5).

Bắc Kinh đã quayngoặt như thế nào, trang web quốc phòng Trung Quốc đã giải thích như sau: “Đặcbiệt sau Olympic Bắc Kinh, việc xác quyết chủ quyền bằng ngoại giao và quân sựcủa Trung Quốc đã được hỗ trợ đầy đủ bởi sức mạnh kinh tế của mình. Đối vớinhững nước phản đối việc chọn Bắc Kinh làm nơi đăng cai, như Pháp từng có kếhoạch tẩy chay Olympic, Trung Quốc đã trả đũa lại bằng những đe dọa kinh tế từngnước một, thế là tất cả đầu hàng.

Thành công củachiến thuật áp lực đó đã thuyết phục Trung Quốc về tính hiệu quả của nó và điềunày thể hiện trong nhiều động thái. Cuộc biểu dương lực lượng nhân 60 năm thànhlập Trung Quốc đã là một hội hè cho quân đội nhân dân Trung Quốc và là một mốiđe dọa giáng cho phương Tây” .

Tháng 12-2010, GiảKhánh Quốc - phó hiệu trưởng Trường nghiên cứu quốc tế, ĐH Bắc Kinh - bổ sung:“Một số nhà quan sát cảm nhận thấy trong năm qua đã có một sự thay đổi trongchính sách đối ngoại của Trung Quốc. Từ nhãn quan Trung Quốc, câu trả lời ngắngọn là vừa tiếp tục như trước, vừa thay đổi. Trung Quốc vẫn tiếp tục tin rằngquyền lực cứng đã chẳng có mấy thay đổi.

Là một nước đangphát triển với cả trăm năm chịu nhục trong lịch sử hiện đại của mình, Trung Quốcđã vỡ lẽ ra thế nào là tầm quan trọng sống còn của quyền lực cứng (của sức mạnhquân sự) trong việc bảo vệ chủ quyền của một nước, và do đó Trung Quốc đã cậtlực đạt đến sức mạnh đó qua phát triển kinh tế và hiện đại hóa quân sự” (7).

Không chỉbiển Đông

Những hành vi cậysức lấn phá của Trung Quốc trong thời gian qua, cả với Philippines lẫn Việt Nam,chẳng qua đến từ tập quán quyền lực cứng muôn thuở của Trung Quốc, nhất là saucả trăm năm bị ức chế như thừa nhận của GS Giả Khánh Quốc.

Không dừng ở biểnĐông 3,5 triệu km2, đến chủ nhật 12-6, Trung Quốc còn đòi thọc chânxuống đến tận eo biển Malacca: “Trong một thời gian dài, eo biển này do ba nướcIndonesia, Malaysia và Singapore cùng quản lý. Các nước này từ khước những nướckhác trực tiếp tham gia quản lý an ninh hành trình trong eo biển. Đến nay, cácnước không ven bờ eo biển chỉ có thể tham gia một cách gián tiếp như cung cấpngân quỹ, kỹ thuật, phương tiện vận tải... Trung Quốc cần đóng một vai trò tíchcực hơn trong việc quản lý eo biển Malacca”.

Y hệt trường hợplấn phá biển Đông, bỗng xuất hiện một nhà “nghiên cứu” Viện kinh tế & chính trịhọc thế giới, Viện hàn lâm Khoa học xã hội Trung Quốc đánh tiếng trong mục “ýkiến” tờ Hoàn Cầu Thời Báo, giở luật biển UNCLOS theo cách của mình: “Lập trườnghiện nay của các quốc gia ven eo biển này không được luật pháp quốc tế thừanhận!” (8).

Quyền lực mềm haycứng, cũng từ một bản chất!

 

Theo TuổiTrẻ