Tử tù Nguyễn Đức Nghĩa bỗng hóa nhà thơ

Nguyễn Đức Nghĩa

Cánh cửa nhà giam mở ra, Nguyễn Đức Nghĩa – sátthủ có bộ mặt của một gã thư sinh đã từng dấylên bao hồi phẫn nộ khi tàn nhẫn cướp đi mạngsống của người mình yêu líu ríu bước đến ngồitrước mặt tôi. Đôi mắt quầng đỏ, bàn tay cứ đanvào nhau… Suốt buổi trò chuyện ngày hôm đó, đãbao lần Nghĩa khóc khi nhắc đến những người thâncủa mình, khi đọc cho chúng tôi những vần thơ màhắn viết ra bằng móng tay mình trên những mẩugiấy nhỏ xin được từ cán bộ trại giam...

Trước khi gặp Nghĩa, chúng tôi không thể hìnhdung được một sát thủ máu lạnh như hắn, mộtngười có thể dửng dưng chấm dứt sự sống củangười mình yêu bằng những mũi dao oan nghiệt lạicó một thú tiêu khiển đầy thi vị như thế trongtrại giam: Làm thơ. Mà theo như những gì Nghĩakể thì chẳng phải khi tấm thân đã bị giam cầmsau song sắt, khi sự dằn vặt về tội ác của mìnhcứ mỗi đêm lại tìm về… thì tài năng thơ ca trongy mới tự dưng bột phát mà từ khi còn là một cậuhọc sinh với khuôn mặt thư sinh, được điểm xuyếtthêm chiếc kính cận đầy vẻ học thức thì Nghĩa đãlà một “thi sĩ” có hạng trong trường. Nghĩa cũngkhông ngần ngại tiết lộ “chính tài năng thơ cađó đã nhiều lần được tôi sử dụng như một thứ vũkhí đầy hữu hiệu bên cạnh vẻ ngoài của mình đểchinh phục các cô gái mà tôi để ý”.

Nghĩa tâm sự, nhưng rồi khi vào Đại học, phảiđối mặt với cuộc sống xa nhà đầy những toantính, vụ lợi khác, cái năng khiếu thi sĩ “trờicho” ấy tự dưng lặn sâu vào trong tâm hồn. Nghĩakhông nhớ bài thơ cuối cùng mình đã làm có nộidung gì nữa. Nghĩa phân bua: “Để rồi đến khitrong thời gian đếm ngược sự sống này, thơ canhư một điểm tựa mới mà tôi có thể bấu víu vàođể cân bằng cho những gì mình phải đối mặt”.

Rồi như bao nhà thơ đích thực khác, luôn muốnđược chia sẻ “đứa con tinh thần” của mình chomọi người, Nghĩa bắt đầu đọc những bài thơ màtheo y là “tôi tâm đắc nhất”. Bài thơ mà nhưNghĩa tự nhận là “chất chứa bao nhiêu trăn trở,bao nhiêu dằn vặt”. Trong bài thơ, nghĩ đến mùađông sắp sửa đến, Nghĩa chột dạ: “Mùa đông sắpđến rồi/Mùa đông này anh sẽ phải ra đi… Nắngtắt, lá rơi và anh cũng chết rồi”. Tiên lượngđược số phận của mình nhưng tự thân Nghĩa đã dọnđường cho tâm lý đón nhận cái chết như một hìnhphạt mà như có lần y đã nói “không gì có thểthay thế được”, bởi thế nên Nghĩa lại tự nhìnlại mình, một cái nhìn đầy oán hận bản thân:“Anh chỉ là một kẻ lang thang, hư hỏng/Langthang trên cuộc đời chưa tròn 30 năm”. Tiếng thơphát ra từ miệng Nghĩa đứt quãng, chầm chậm… kèmtheo đó là những giọt nước mắt lặng lẽ đọng lạisau cặp kính.

Bản án lương tâm

Ngoài việc làm thơ, thú tiêu khiển tiếp theo màNghĩa rất thích đó là đọc báo. Những tờ báo,cuốn sách hiếm hoi được cán bộ trại giam đưa vàođược Nghĩa coi như “báu vật”. Quả thật, chỉ khiđược tận hưởng một sự thừa mứa về thời gian, dùđó là thời gian tù ngục đi chăng nữa thì lúc đóNghĩa mới đọc kỹ, đọc sâu và nghĩ ngợi hơn nhữnggì mình đọc được từ những dòng chữ hiện lên. Quađó, Nghĩa biết được dư luận đang căm phẫn nhưthế nào về hành động của y. Chính bản thân Nghĩanhiều khi nghĩ lại vẫn rùng mình khi tự phán xétnhững tội lỗi mình đã gây ra. “Ở đây, tôi suynghĩ nhiều lắm, nên tối nào cũng sau 12h đêm mớingủ”. Nghĩa nói, đôi tay để hờ lên cặp kính đãbắt đầu mờ đi vì nước mắt.

Hỏi Nghĩa, trong trại giam ăn nghỉ thế nào,Nghĩa bảo, cán bộ trại giam cũng đối đãi vớiNghĩa tốt lắm. Nghĩa cũng ăn được, chỉ có giấcngủ là chập chờn vì mỗi lần nhắm mắt, những ámảnh tội lỗi cứ lần mò về vảng vất bên hắn. Nhưngdù được ăn ngon đến bao nhiêu đi nữa thì nỗikhao khát được ăn một bữa cơm mẹ nấu như ngàyxưa và được ngồi quây quần bên mâm cơm gia đìnhvới Nghĩa giờ quả thật là một giấc mơ xa xỉ,“còn xa xỉ hơn cả việc được ân lượng cho một lầnđược sống”. Bởi đơn giản, bố Nghĩa giờ không cònnữa, ông đã chết vì tai nạn giao thông trong mộtlần trên đường từ nhà đến thăm con trong trạigiam. Cúi đầu xuống bàn, Nghĩa ân hận: “Tôi đãgián tiếp gây nên cái chết của bố tôi. Đó khôngchỉ là mất mát đối với gia đình mà còn là bản ánlương tâm dành cho tôi. Tôi là đứa con tội lỗiđã phá tan tất cả, cả sự thanh thản tuổi già củacha mẹ”.

Điều an ủi và mong chờ duy nhất của Nghĩa bâygiờ có lẽ là ngày thứ 6 mỗi tháng khi bà Chuân(mẹ Nghĩa) được phép lên thăm con. Lần nào cũngthế, bà đều nói những câu giống nhau, những câumà bà lặp đi lặp lại không biết bao nhiêu lầnvới đứa con tội đồ của mình. Nghĩa nhớ như innhững lời mẹ dặn: “Dù còn sống một ngày hay mộtphút cũng phải sống cho tử tế, phải giữ gìn sứckhỏe, không suy nghĩ tiêu cực và biết hy vọng”.Hơn ai hết, Nghĩa hiểu được rằng hy vọng đó ngàycàng mỏng đi, tựa như chút ánh nắng hiếm hoi lọtqua khe cửa nhà giam mỗi sáng sớm nhưng Nghĩavẫn gật gù, vẫn hứa với mẹ sẽ sống tốt và hyvọng. Đó có lẽ là điều duy nhất mà Nghĩa có thểlàm để tỏ lòng hiếu nghĩa với đấng sinh thànhcòn lại trên cõi nhân gian.

Nước mắt kẻ tội tội

Để ra một khoảng lặng sau khi nói về mẹ, Nghĩalại kể về tuổi thơ của mình, tuổi thơ được sốngtrong sự yêu thương và dạy bảo nghiêm cẩn củacha mẹ, tuổi thơ đã vun đắp cho hắn một tươnglai có phần sáng lạn khi bước chân vào giảngđường của trường Đại học Ngoại thương, một ngôitrường danh tiếng của cả nước. Bố Nghĩa cũng làmột người nghiêm khắc trong việc dạy bảo concái, chính mẹ Nghĩa cũng xác thực điều này vớichúng tôi. Ông căn cơ từng thời gian chơi và họctập của con cái, những hôm Nghĩa về muộn ông vẫnđể cửa chờ con về rồi mới đi ngủ. Nghĩa đã lớnlên như thế, trong tình yêu thương, sự dạy dỗ vàmột môi trường tốt để lớn lên và làm người tửtế. Nhưng chính trong những giờ phút cuồng dạinhất đời mình, Nghĩa đã dập bỏ tất cả tuổi thơcủa mình và những hào quang trong suốt thời giantrước đó. Bởi bây giờ, nhắc đến cái tên NguyễnĐức Nghĩa, người ta sẽ nhớ ngay đến một tên sátthủ máu lạnh mà thôi.

Nhìn ra bên ngoài khung cửa, dường như đã nhậnthấy những bước chuyển của thời gian, Nghĩa hỏi:“Qua Trung thu rồi chị nhỉ?”. Đợi cái gật đầuxác nhận của chúng tôi, Nghĩa nói tiếp: “Em yêutrẻ con lắm, khi còn ở nhà em vẫn thường chơitrốn tìm, chơi ú òa với cháu em. Ngày em bị bắt,cháu cũng mới được 9 tháng tuổi”. Nói đến đây,Nghĩa chợt dừng lại, dường như cái nỗi đau xótvà tủi hận bản thân lại trào lên và nghẹn đắngtrong y. Kể từ khi bị bắt, Nghĩa không còn đượcgặp cháu nữa, Nghĩa chỉ hình dung về đứa cháugọi mình bằng cậu qua những lời chị kể, thế màNghĩa khoe với chúng tôi như đã được tự tay bếcháu vào lòng, được chơi với cháu: “Cháu bây giờbiết nói rồi, bi bô cả ngày, rồi còn tập hát,tập múa cho mẹ xem nữa. Mỗi khi học được bài múamới lại hứng chí lộn vòng vòng rồi ngã quay ra”.

Nói xong, nước mắt Nghĩa lại ứa ra trên đôi mắtđỏ ngầu. Đây là lần thứ 3 trong cuộc trò chuyệnngắn ngủi với chúng tôi, Nghĩa khóc. Chúng tôinghiệm lại mỗi khi nhắc đến người thân và hoàinhớ những gì trong trẻo, tươi đẹp của cuộc sốngtrước kia, Nghĩa đều khóc. Nước mắt của mộtchàng trai, dù là kẻ sát nhân máu lạnh đến chừngnào đi nữa cũng khiến cho khách tiếp chuyện cámcảnh.

Nỗi lòng người mẹ

“Con dại cái mang” trong dân gian vẫn thường cócâu tục ngữ như thế để nói về trách nhiệm củanhững đấng sinh thành trong những việc làm saitrái của con cái mình. Lại cũng có câu “Dưỡngbất giáo phụ chi quả”, có nghĩa là: nuôi dưỡngmà không giáo dục thành người hữu dụng thì đó làlỗi của cha mẹ. Bà Chuân và cả người cha xấu sốđoản mệnh của Nghĩa ắt hẳn hiểu được những ýnghĩa sâu xa tiềm ẩn trong những câu nói xưa.Bởi thế nên, khi biết được sự thật kinh hoàng màcon cái mình đã gây ra, bố mẹ Nghĩa đã tự khắcnhận về mình một phần tội lỗi và tìm đủ mọi cáchbù đắp cho những đớn đau mà gia đình người bịnạn gặp phải.

Sau cuộc gặp gỡ với Nghĩa, chúng tôi gọi điệncho bà Chuân. Người mẹ của sát thủ dường nhưkhông còn đủ sức gượng dậy sau những nỗi đauliên hồi giáng xuống tổ ấm nhỏ của bà. Con traitrở thành tử tù, chồng đột ngột ra đi trong mộttai nạn giao thông… từng ấy là quá đủ cho một sựchịu đựng của một người phụ nữ. Bà Chuân tâm sự,khi nghe tin chồng chết, bà đã từng có ý định đitheo chồng… Nhưng rồi khi nghĩ đến con mình,trái tim người mẹ lại níu kéo bà lại với cõinhân gian đầy đau khổ. Người đời không ai quácay nghiệt với bà, nhưng bà sợ mỗi lần bước chânra khỏi nhà, sợ ánh mắt của những người xungquanh nhìn về phía mình, sợ những lời bàn tán,những cái chỉ tay dù rằng đó là những lời thươngcảm đi chăng nữa.

Ngôi nhà của bà ở quận Kiến An (Hải Phòng) giờđã im ỉm cửa đóng then cài. Sau cái chết củachồng, bà Chuân cũng chuyển hẳn lên Hà Nội sốngcùng con gái mình, vừa đỡ phần cô quạnh, vừakhông phải gợi nhớ về ký ức gia đình trong ngôinhà có quá nhiều kỷ niệm ấy. Với một người mẹ,con cái mình dù hư hỏng thế nào đi chăng nữa thìđó vẫn là máu thịt của mình, không thể từ bỏ,không thể “hắt” đi. Bà Chuân cũng thế, hàng ngàybà vẫn cầu nguyện cho con mình được ân xá đểsống mà chuộc lại lỗi lầm của mình. Dù bà biếtrằng, ngoài kia dư luận sẽ lại dấy lên những hồicăm phẫn, bà cũng biết rằng Nghĩa có chết mấylần đi chăng nữa thì cũng chẳng thể rửa sạch tộilỗi của mình gây ra, nhưng nếu ai đó trách cứ bàthì như bà nói “là người mẹ tôi không thể nghĩkhác”.

Nói về Nghĩa, giọng bà Chuân chùng xuống. Bà kể,khi còn ở nhà, Nghĩa vốn là đứa con hay mủilòng, mau nước mắt. Mỗi lần gia đình, họ hàng cóviệc tang gia, Nghĩa là người khóc sụt sùi nhất.Khi vào Đại học, Nghĩa vẫn là một cậu bé sốngtình cảm, vẫn đòi ngủ chung với bố, vẫn muốn tựađầu lên đùi mẹ để xem tivi. “Nó còn không dámcắt tiết một con gà… thế mà…”, bà Chuân kết thúchồi tưởng về cậu con trai của mình như thế.

Cuộc trò chuyện giữa chúng tôi với bà luôn bịngắt quãng bởi những tiếng nghẹn ngào xen lẫnnước mắt. Cuối buổi, bà lại dặn chúng tôi: “Nếulần sau gặp lại Nghĩa, nhớ bảo em nó, dù sốngthêm được 1 ngày, 1 phút cũng phải sống cho tốtvà biết hy vọng”, câu nói mà chúng tôi tin rằngbà sẽ nhắc lại trong cuộc gặp gỡ gần nhất vớicậu con trai tội lỗi của mình.

Theo Thu Hồng
Pháp luật & Thời đại