Uyên Linh - ‘Én nhỏ của dòng nhạc Việt’

Cuộc thi Vietnam Idol 2010 đãkhép lại và cũng để lại dấu ấn của một sự kiện sinh hoạt văn hoá khá nổi bật,gây nhiều tranh cãi trên các diễn đàn truyền thông và mạng xã hội. Chúng tôi đãcó cuộc trao đổi về sự kiện này với nhà ngoại giao, nhà báo Nguyễn Xuân Thắng,Tổng Thư ký Hiệp hội UNESCO Thế giới, Chủ tịch Liên hiệp các Hội UNESCO ViệtNam.

>>
>>
>>

Vietnam Idol 2010 rút ra đượcđiều gì từ hiệu ứng truyền thông?

Nhà ngoại giao, nhà báo Nguyễn Xuân Thắng, Tổng Thư ký Hiệp hội UNESCO Thế giới, Chủ tịch Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam

- Thưa Ông, với tư cách làngười lãnh đạo của một của một tổ chức văn hoá và cơ quan truyền thông, Ông nhìnnhận như thế nào về hiện tượng khá sôi nổi diễn ra xung quanh cuộc thi VietnamIdol 2010?

-  Những gì diến ra vớiVietnam Idol 2010 đã làm cho hoạt động này không chỉ dừng lại như một sinh hoạtvăn hoá vốn có mà trở thành một hiện tượng truyền thông. Quả thực, thấy khắp nơinhiều người bàn tán về sự kiện này, không chỉ thanh niên mà cả nhiều người lớntuổi cũng tham gia ý kiến. Sự kiện ấy thực sự biến thành một hiện tượng truyềnthông nóng bỏng như thể lửa đổ thêm dầu kể từ thời điểm báo chí công bố nhữnglời bình phẩm thẳng thắn của một số anh chị em nghệ sĩ về khía cạnh hạn chế củangười vừa đăng quang Việt Nam Idol năm nay: Uyên Linh.  

- Vậy theo Ông đâu là nguyênnhân của sự bùng phát truyền thông này, tích cực hay tiêu cực?

- Bản thân tôi cũng giống nhiềungười Việt Nam khác, tuy quan tâm đến đời sống văn hoá của đất nước, rất yêu âmnhạc, nhưng trong những năm gần đây thường bị rơi vào trạng thái thờ ơ bởi thựctrạng âm nhạc tại Việt Nam. Thay vào đó là sự trăn trở, lo âu về thị hiếu âmnhạc của thanh thiếu niên, của đại chúng trước sự lên ngôi dường như không thểcưỡng lại của dòng âm nhạc thị trường. Để có thái độ khách quan hơn về VietnamIdol 2010, tôi đã cố gắng tìm đọc tư liệu, bài viết, phỏng vấn, đánh giá liênquan đến kết quả cuộc thi, nghe lại các bài hát của các em thí sinh được lọt vàocác vòng trong, cố gắng xem và tìm hiểu biểu hiện của các em, đặc biệt của UyênLinh để qua đó có thể hiểu rõ hơn vì sao công chúng lại dành cho em nhiều tìnhcảm nồng nhiệt đến như vậy.

Nhờ các công cụ tìm kiếm trêninternet tôi kinh ngạc nhận ra rằng Vietnam Idol 2010 và Uyên Linh đã thực sựtrở thành hiện tượng truyền thông nóng hổi nhất, vượt lên trên tất cả các sựkiện kinh tế, văn hoá và xã hội trong thời gian qua ở Việt Nam, trên cả sự kiệnđược cho là ‘nóng’ nhất trước đó là tiến sĩ Ngô Bảo Châu nhận giải thưởng toánhọc Fields cách đây 5 tháng. Thật đáng ngạc nhiên, chỉ trong hơn hai tuần mà haivideo clip hit của Uyên Linh là ‘Cảm ơn tình yêu’ và ‘Chỉ là giấc mơ’ đạt ngưỡng1,2 và 1,5 triệu lượt người xem với 12 nghìn ý kiến phản hồi cho cả hai clips.Đây là hiện tượng rất hiếm thấy ở Việt Nam và cũng là ước mơ của những người làmtruyền thông thế giới.  

 Đứng trước hiện tượng bùngphát thông tin từ các diễn đàn xã hội, là một người làm công tác báo chí, chúngtôi không khỏi suy nghĩ về nguyên nhân đằng sau đó. Liệu có phải đây hiện tượngmà có người gọi là "phản truyền thông" do phản ứng ngược chiều dữ dội của dưluận sau khi các phương tiện thông tin đại chúng tung ra những ý kiến trái chiềuvới đánh giá của công chúng? Hay đây chỉ là là sự ‘a dua’ của đại chúng mà đa sốlà ‘thiếu hiểu biết’ về chuyên môn, hoặc đơn giản ‘chỉ là phản ứng dây chuyềncủa các mạng xã hội’ như nhạc sĩ Lê Minh Sơn và một số người kết luận?

Thanh Lam đã nhận xét rất bổ íchcho Uyên Linh

Lựa chọn theo xác suất một sốtrang tin và báo điện tử Việt Nam tôi đã cố gắng đọc, phân tích liên quan đến các bài báo nhận xét nhược điểm của Uyên Linh (,giadinh, thethaovanhoa… ), cho thấy có khoảng 4% phản hồi ủng hộ đánh giá củaNSUT Thanh Lam và, khoảng 2% ý kiến phản ứng lại thái độ yêu mến thái quá của đại chúngdành cho Uyên Linh, chê công chúng Việt Nam là ‘a rua, thiếu hiểu biết’. Trên90% phản hồi còn lại tập trung vào các nội dung sau:

- Khẳng định tình cảm nồng nhiệt,sự cổ vũ to lớn và niềm tự hào dành cho thần tượng âm nhạc Việt Nam, cho rằngUyên Linh đã thức tỉnh sự quan tâm của họ đối với âm nhạc, đã kéo họ trở lại vớiâm nhạc Việt Nam;

- Phản ứng gay gắt về cách ứng xửhẹp hòi của một số nghệ sĩ đàn anh đàn chị đối với đàn em tài năng mới bước vàonghề. Phê phán tính tự cao tự đại của một số nghệ sĩ cậy trình độ chuyên mônđược đào tạo bài bản nhưng nghệ thuật của họ thì không tới được trái tim củacông chúng.

- Bày tỏ sự chán chường, bất mãnđối với dòng âm nhạc thị trường hiện nay và tẩy chay những tìm tòi mang tínhhình thức, phô trương hào nhoáng, những biểu hiện lập dị bế tắc của một số nghệsĩ trong lĩnh vực ca hát, đồng thời khẳng định những gì mà Uyên Linh đã thể hiệntrong cuộc thi vừa qua mới là thứ mà công chúng đang rất cần, đang rất khaokhát: Đó là sự chân thật, chân thành và giản dị trong nghệ thuật.

Một số phản hồi được trình bàycông phu, nghiêm túc, có ý kiến dài gần 1000 từ, tương đương một bài báo, thểhiện sự quan tâm và nhệt tình của công chúng đối với chủ đề này. Nhiều ý kiếnthể hiện trình độ học vấn, tinh thần xây dựng, thái độ trách nhiệm, kiến thứcvăn hoá và xã hội sâu sắc.

Để làm rõ hơn nhận xét này tôixin nêu lại kết quả cuộc bỏ phiếu. Trong tổng số99.329 lượt người tham gia bỏ phiếu tính đến ngày 10/01/2011 thì có 95.122 phiếu(95,76%) đánh giá Uyên Linh được chọn làm Vietnam Idol 2010 là ‘hoàn toàn xứngđáng’,  3.552 phiếu (3,58%) là ‘ủng hộ Mai Hương’ và 655 phiếu (0,66%) là ‘ýkiến khác’. Những kết quả trên đây là minh chứng khẳng định thêm một lần nữaUyên Linh hoàn toàn xứng đáng với danh hiệu của ‘Thần tượng Âm nhạc Việt Nam’,khẳng định sự sáng suốt của Ban Giám khảo của cuộc thi này.

Kết quả thăm dò trên Tintuconline.com.vn. Ảnh chụp màn hình

Với sự tham gia đông đảo côngchúng lên đến hàng chục nghìn người bỏ phiếu và bày tỏ quan điểm khá rõ ràngtrên các phương tiện truyền thông công cộng, chúng ta sẽ thật có lỗi nếu kếtluận là đại chúng Việt Nam chỉ  biết ‘a rua’ hoặc ‘thiếu trình độ chuyên môn’khi họ bày tỏ thái độ và quan điểm của mình về các vấn đề văn hoá, xã hội.

Hiện tượng "bùng nổ" thông tinnày làm cho Vietnam Idol không còn là một cuộc thi ca hát thông thường, khôngcòn là hiệu ứng ‘phản ứng dây chuyền’ do công chúng quá yêu mến Uyên Linh. Hiệuứng đó đã xuất phát từ những nguyên nhân sâu xa hơn động cơ ca hát, cao hơn nhucầu giải trí và đã vượt lên trên một số tiêu chí văn hoá thuần tuý. Hiệu ứng đóthể hiện tính tự giác, ý thức công dân và trình độ dân trí của đại chúng ở ViệtNam đang ngày càng cao khi họ phải đứng trước những tiêu chí cần phải lựa chọn,thể hiện sự chán chường và bất mãn của đại chúng đối với dòng nghệ thuật thươngmại đang tự do phát triển và mất phương hướng hiện nay, đặt trách nhiệm chonhững người quản lý văn hoá cũng như các nghệ sĩ đang hoạt động trên lĩnh vựcnghệ thuật ca hát - trong đó Uyên Linh đang đóng vai như một gạch nối giữa hiệntrạng với tương lai của dòng ca khúc Việt Nam.

- Chúng tôi biết Ông là mộtngười yêu nghệ thuật,  thời kỳ tu học KHKT ở nước ngoài Ông đã từng được nhàtrường phát hiện khả năng ca hát và cho học thêm thanh nhạc trong suốt 5 năm tạimột nhạc viện khá tên tuổi. Với kinh nghiệm đó Ông đánh giá thế nào về vai tròthanh nhạc và kiến thức chuyên môn đối với một ca sĩ đoạt giải trong lĩnh vựcnhạc nhẹ như Vietnam Idol hoặc Sao Mai Điểm Hẹn?

Chắc chị muốn đề cập đến nhữnglời nhắc nhở và đánh giá của NSUT Thanh Lam về? Phải đọc kỹ toànbộ ý kiến của Thanh Lam, phải bình tĩnh và công tâm mà nhận xét thì thấy các ýkiến đó có lý trên nhiều khía cạnh, thậm chí rất bổ ích cho các em ca sĩ trẻ mớibước vào nghề.

Thanh Lam đã có những nhận xét rất bổ ích cho Uyên Linh

Vấn đề là những đánh giá mangtính xây dựng đó đã bị công khai hoá không cần thiết vào một thời điểm không phùhợp nên đã trở thành tác dụng châm ngòi cho một một cuộc bùng nổ truyền thôngđáng gọi là ‘để đời’ – mà trách nhiệm chủ yếu là thuộc về nhà báo và các cơ quantruyền thông. Nhưng xét về một khía cạnh nào đó và công bằng mà nói thì chịThanh Lam đã có công gõ một hồi chuông khá bạo tay vào Vietnam Idol 2010 để làmcho nó vang dội hơn, và dù là tác dụng ngược chiều, nhưng cũng là một thứ xúctác đủ mạnh để cuốn hút thêm sự quan tâm, để thức tỉnh thêm trách nhiệm của hàngvạn người đối với đời sống âm nhạc đương đại của chúng ta, đồng thời góp phầnđưa Uyên Linh lên vị trí ‘nóng’ hơn trên các phương tiện truyền thông năm nay ởViệt Nam.

Tuy nhiên, cũng nên cân nhắc cónên đề cập đến phạm trù thanh nhạc hoặc trình độ chuyên môn chính quy khi gắnchúng với dòng ca khúc hoặc nhạc pop như Vietnam Idol hoặc SMĐH ? Tôi không phảilà nhà chuyên môn về thanh nhạc, nhưng theo tôi hiểu, với dòng âm nhạc cổ điểnthì thanh nhạc, ngoài các kỹ thuật căn bản chung, đó là quá trình luyện tập bàibản bắt buộc, thậm chí là gian khổ để hướng bộ thanh đới bẩm sinh của người casĩ cộng với kỹ thuật sử dụng thành đới và vòm họng vào đúng cữ giọng phù hợptheo những chuẩn mực mà ngành thanh nhạc chính thống quy định, ví dụ là bass,baritone, tenor, countertenor đối với nam, là contralto, mezzo-soprano, sopranodành cho nữ. Tuân thủ nguyên tắc đến mức bảo thủ kỹ thuật thanh nhạc, đó chínhlà sự bảo đảm cho thành công của các ca sĩ đi theo hệ thanh nhạc chính thống vàcổ điển. Do đó người nghe cũng phải có kiến thức và phải học nghe thì mới hiểu,mới thấy được cái hay, cái cao siêu bác học của thanh nhạc cổ điển.

Trong khi đó thì lĩnh vực hát cakhúc lại ngược lại, người nghệ sĩ luôn hướng đến sự tự do tìm tòi, thường xuyênđổi mới bản thân, đổi mới cách thể hiện, đổi mới kể cả giọng ca (nếu ca sĩ maymắn có được khả năng đó) để luôn tạo ra được cái mới và độc đáo nhằm đáp ứngđược nhu cầu, thị hiếu và trình độ muôn hình vạn trạng của công chúng. Bởi vậykhái niệm thanh nhạc đối với ca sĩ dòng nhạc pop cần được hiểu là rất tương đốivà phóng khoáng.

Diva huyền thoại của dòng nhạc pop thế giới nửa đầu thế kỷ XX - Edith Piaf

Trên thực tế dù ai đó có giọngđẹp bẩm sinh mà muốn trở thành một ca sĩ opera tài năng cũng không thể khôngtrải qua nhiều năm tháng được dạy dỗ, tập luyện theo một hệ thống thanh nhạcchính quy bài bản. Ngược lại, thật khó tìm ra được tên tuổi một ca sĩ nhạc popnào đã trở thành sao, divo hoặc diva mà chỉ nhờ vào hệ đào tạo chính quy. Một sốdiva huyền thoại của dòng nhạc pop thế giới nửa đầu thế kỷ XX như Edith Piaf,Marlene Dietrich, sau này có Mireille Mathieu, Lili Ivanova, Diana Ross nhưnhiều người biết… đều đến với duyên âm nhạc như một sự tình cờ được phát hiện,cũng có người ‘một nốt nhạc bẻ đôi không biết’ và sau đó mới được học hành dầncùng với sự đi lên của sự nghiệp ca hát. Rất nhiều ca sĩ dòng nhạc pop ở Âu, Mỹxuất thân từ đường phố. Bởi vậy, trường hợp của Uyên Linh và của biết bao nhiêuca sĩ Việt Nam đến với âm nhạc từ phong trào ca hát không chuyên trong điều kiệnchưa qua trường lớp chính quy cũng là chuyện rất thường tình và dễ hiểu, lẽ rakhông cần phải trầm trọng hoá điều này trên công luận.

Nhưng đối với người làm nghệthuật nói chung thì cái quan trọng nhất, quan trọng hơn cả ‘được đào tạo’ hay"trình độ chuyên môn" lại chính là những tố chất bẩm sinh liên quan đến năng lựccảm thụ, sự nhạy cảm và khả năng thể hiện… Thiếu những tố chất đó thì dù có họcđến bao nhiêu cũng không thể thành nghệ sĩ lớn, đặc biệt là đối với dòng nhạc tựdo như ca khúc và nhạc pop (ở đây không nói đến những thành công nhờ công nghệlăng xê trong ngành thương mại giải trí – những cái đó không gọi là văn hoá haynghệ thuật). Cái mà nhà báo Diễm Quỳnh nhận xét rằng ‘Uyên Linh có tài làm ngườikhác phát điên’, cái mà nhạc sĩ Quốc Trung nói đến và sau này được hàng trămkhán giả nhắc lại, rằng ‘Uyên Linh có khả năng chạm vào trái tim khán giả’ chínhlà nói về những tố chất quý giá đó. Học hành đào tạo là cần thiết nhưng khôngquyết định để tạo nên một nhân tài dòng ca khúc, mà đóng vai trò chắp thêm cánhcho họ. Chỉ có những tố chất căn bản và năng khiếu mới làm nên sự sang trọng,hoàn chỉnh cho các sản phẩm nghệ thuật. Cái đó chính là nội lực và đẳng cấp củamột nghệ sĩ, làm cho người nghệ sĩ nối kết được họ với công chúng, cho họ nănglực khuấy động nguồn cảm xúc ẩn chứa trong công chúng để tạo nên thành công.Những tố chất đó không thể học mà thành, không thể cố mà được, nó là món quà củaTạo Hoá và rất hiếm hoi. Bởi vậy, nếu phát hiện được điều đó chúng ta nên biếtnâng niu, trân trọng, khuyến khích, bồi dưỡng để nó phát triển.

Uyên Linh - ‘én nhỏ Việt Nam’

 - Ông đánh giá thế nào vềtrách nhiệm của nhà báo khi đứng trước những hiện tượng bùng phát thông tin nhưthế này?

- Tuy gọi là ‘bùng phát thôngtin’ nhưng cũng chỉ là một hiện tượng liên quan đến sinh hoạt văn hoá cộng đồng.Tuy nhiên, qua theo dõi tôi phát hiện một số người mặc dù có chức năng cầm bútnhưng đã cố tình làm cho tình hình trở nên nhạy cảm hơn, trầm trọng hơn. Đó làđiều mà nhà báo có lương tâm nên tránh. Ví dụ, việc bình phẩm ca sĩ Mỹ Linh lấnát Uyên Linh khi hai người hát chung trong đêm đăng quang Vietnam Idol, việcviết bài hoặc đưa tin theo chiều hướng suy diễn dựa trên những giả định thiếucăn cứ thu thập từ "nguồn dư luận" về Uyên Linh là những việc không nên làm. Đókhông phải là tự do báo chí, cũng không phải là mục đích và cách làm việc củanhà báo. Những việc làm đó không đóng góp được gì cho xã hội ngoài việc chia rẽ,gây thêm bức xúc cho công chúng, tạo thêm khó khăn cho sự phát triển, chiết giảmsự thành công và cái đẹp của đời sống. Tôi khâm phục, kính trọng cách ứng xửkhôn khéo, điềm tĩnh của nghệ sĩ Mỹ Linh và Uyên Linh trước những dư luận kiểunày.

 - Xin Ông cho biết thêm ýkiến riêng về thần tượng âm nhạc Việt Nam 2010 và những kỳ vọng của Ông đối vớiâm nhạc Việt Nam trong thời gian tới?

- Làm cho nhiều triệu trái timthức tỉnh vì âm nhạc, đưa họ trở về với niềm say mê ca khúc Việt Nam, để đượcnghe hàng nghìn người yêu nhạc bày tỏ nỗi khát khao, mong đợi về một nền âm nhạccó tầm văn hoá cao hơn – đó là những gì mà Uyên Linh đã làm được trong thời gianqua. Đây cũng là đóng góp ban đầu của Uyên Linh cho âm nhạc Việt Nam. Điều đócòn có ý nghĩa hơn cả giải thưởng Vietnam Idol mà em vừa giành được.

Sắp tới, chọn con đường phấn đấutheo tấm gương các nữ hoàng nhạc pop thế giới, nổi tiếng, phú quý giàu sang, haycống hiến cho nền âm nhạc và nghệ thuật nước nhà bằng con đường riêng của em –với một cô gái thông minh lại được học hành tử tế để có thể trở thành một chínhkhách như Uyên Linh, tôi tin rằng em có đủ bản lĩnh để tự quyết định. 

Tôi không có ý định ví em với‘chim sẻ nhỏ’ của nền ca khúc nước Pháp, Edith Piaf, nhưng tôi vẫn mong muốnđược gọi em là ‘én nhỏ Việt Nam’ báo hiệu một Mùa Xuân mới của dòng ca khúc ViệtNam đang cần đổi mới và phát triển.