"Vạch mặt" bột siêu nặng trong vàng

Hợp chất dạng bột màu xám đentrong các mẫu vàng bị cho là làm giả ở các tiệm vàng thời gian gần đây được nhậnđịnh không phải là volfram. Theo các chuyên gia Viện Khoa học & Công nghệ ViệtNam (VAST) thủ đoạn làm giả vàng này tinh vi hơn.

Hợp chất dạng bột nặng chịch màuxám đen thu được từ các mẫu vàng bị cho là làm giả ở các tiệm vàng nước ta thờigian gần đây được nhận định không phải là wolfram như nhiều tờ báo thông tin và,như vậy, cách phát hiện hợp chất này sẽ khác hẳn so với volfram và còn khó hơn,theo các chuyên gia Viện Khoa học & Công nghệ Việt Nam (VAST).

TS Vũ Đức Lợi, Trưởng phòng Phântích, Viện Hóa học thuộc VAST, nhận định nếu hợp chất dạng bột kia thu từ vàngmà là vofram thì có nghĩa volfram được trộn với vàng chứ không thể để trong lõicủa thỏi vàng được. Đặt trong lõi khối vàng thì chỉ có thể là volfram dạng cục.Và khi đó, đúng là không có cách nào phát hiện ra cục volfram ở giữa thỏi vàngnếu không thực hiện động tác phá mẫu như phân kim (hoà tan trong dung dịch hóahọc) hoặc khò (cho vàng nóng chảy trong lửa).

Các biện pháp không phá mẫu nhưphổ huỳnh quang tia X theo tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7055:2002 hay cân tỷ trọngđúng là đều không không giúp phát hiện lõi volfram trong cục vàng.

Lý do là, kỹ thuật phổ huỳnhquang tia X hiện nay chỉ cho phép xác định trên bề mặt của vàng thương phẩm vớichiều dày khoảng 50 micro mét mà không cho phép tìm hiểu quá sâu cấu trúc vật lýcủa mẫu kể từ bề mặt. Còn phương pháp tỷ trọng cũng hầu như vô hiệu vì khốilượng riêng của volfram và vàng gần như nhau (19,30gram/cm³ đối với volfram và19,32gram/cm³ đối với vàng).

TS Vũ Đức Lợi chứng minh bột volfram không thể trộn với vàng vì chỉ với hàm lượng 10% volfram thôi, vàng đã đen xì như vừa được thực hiện tại Viện Hóa học. Trong khi đó, bột siêu nặng bị trộn với tỷ lệ lên đến 30% mà vẫn không bị phát hiện (Ảnh: QD)

Chủ các cửa hàng vàng mà chúngtôi hỏi đều khẳng định thủ đoạn nhét volfram vào lõi vàng hầu chắc không cònthấy xuất hiện khoảng 5-10 năm lại đây nữa trên thị trường Việt Nam.

“Thủ đoạn ấy là quá thô thiển vìbây giờ, khi mua vàng trôi nổi, hầu hết người ta đều mua vàng ở dạng tấm dẹthoặc yêu cầu làm dẹt để dễ kiểm tra”, anh Sơn chủ một tiệm vàng ở đường TrầnNguyên Hãn, TP Hải Phòng, nói.

Còn anh Hoàng Thành Sơn, chủ tiệmvàng ở 101 Hàng Gà, Hà Nội, khẳng định ít nhất 10 năm qua anh chưa phát hiệntrường hợp nào nhét lõi volfram trong vàng. Tiệm vàng của anh Sơn ở Hàng Gà cònlà một trong những trung tâm kiểm định vàng đông khách nhất ở Hà Nội nói riêngvà khu vực miền Bắc nói chung.

TIN LIÊN QUAN

Nếu không cho vào lõi, chất bộtkia chỉ còn cách trộn lẫn với vàng? TS Lợi cho rằng, trường hợp trộn lẫn vớivàng thì không khó để phát hiện thậm chí bằng mắt thường và volfram luôn có xuhướng nổi trên bề mặt do có khối lượng riêng thấp hơn vàng. Còn khi khò, các bộtvolfram ấy sẽ tòi ra ngay do nhiệt độ nóng cháy của nó rất khác với lớn hơn rấtnhiều nhiệt độ nóng chảy của vàng.

Thậm chí, bằng thiết bị phổ huỳnhquang tia X chuyên để hỗ trợ xác định tuổi vàng cũng như kim loại quý, cũng dễdàng phát hiện volfram nếu nó được trộn vào vàng ở dạng bột. do hầu hết các máyhuỳnh quang tia X ở Việt Nam hiện nay đều có chương trình phân tích volframtrong các mẫu vàng thương phẩm

Làm giả tinh vi

Tại Viện Khoa học Vật Liệu thuộcVAST, các nhà khoa học trực tiếp chế tạo và bảo trì các thiết bị giám định vàngvà kim loại quý bằng phương pháp phổ huỳnh quang tia X đều xác nhận chưa thấymẫu bột siêu nặng nào được các khách hàng là các tiệm vàng gửi về cho thấy làbột volfram.

KS Trần Minh Văn, Viện Công nghệVũ trụ thuộc VAST, cũng xác nhận: “Nếu bột trộn vào vàng là volfram, máy củachúng tôi chắc chắn phát hiện ra”. KS Văn là thành viên của nhóm chế tạo thiếtbị, chuyên phụ trách phần điện tử của thiết bị.

Vậy nếu không phải là volfram,thứ bột ấy là gì và vì sao gọi lài siêu nặng? Tại Viện Khoa học Vật liệu (IMS)và Viện Hóa học, các nhà khoa học chỉ ra từng thành phần cụ thể trong đó.

TS Lê Quang Huy, trưởng nhóm chếtạo thiết bị, cho biết, thời gian qua, các anh liên tiếp nhận được các hợp chấtdạng bột nom giống hệt nhau từ các chủ tiệm vàng, nơi mua máy phổ huỳnh quangtia X của IMS để kiểm định chất lượng vàng. Đem phân tích thứ bột đó thì thấythành phàn của chúng chẳng khác gì nhau.

Đó là hỗn hợp của ba nguyên tố cótỉ trọng rất cao. Chúng gồm Os (Osmium) - số thứ tự trong bảng tuần hoàn nguyêntố là 76; Ir (Iridium) - số thứ tự 77; và Ru (Ruthenium) - số thứ tự 44. Trừ Rucó tỷ trọng nhỏ hơn vàng, hai kim loại kia còn nặng hơn vàng rất nhiều. Hỗn hợpcủa ba kim loại này tạo nên thứ bột gọi là siêu nặng, và có nhiệt độ nóng chảycũng cao hơn vàng

Loại bột siêu nặng này không tạohợp kim với vàng và không tan trong hầu hết các loại acid, kể cả dung dịch cườngtoan (vốn hòa tan vàng một cách dễ dàng). Vì thế, khi phân kim vàng, loại bộtnày sẽ vẫn còn nguyên vẹn và lắng đọng ở đáy bình.

Tính nguy hiểm của loại bột này ởchỗ, vì có tỉ trọng và nhiệt độ nóng chảy rất cao nên, khi cho vào vàng nóngchảy, chúng không tạo hợp kim với vàng. Thay vào đó, chúng bị chìm vào phíatrong vàng. Mặt khác, khi lẫn trong vàng, chúng không làm cho cục vàng bị vỡ khicắt hay cán như khi trộn các nguyên tố khác, như chì chẳng hạn.

Thay vào đó, sản phẩm bị trộn vẫnrất dẻo và màu sắc hầu như không thay đổi. Kết quả, vàng bị trộn bột siêu nặngnày rất khó phát hiện bằng mắt. Vì tỉ trọng của loại bột này ngang với vàng nênbằng phương pháp đo tỉ trọng (cân nước), cũng không thể phát hiện được

“Một số nơi đã gặp phải loại vànglừa đảo này với thành phần khối lượng bột được trộn vào khoảng 30%. Thông thường,bọn lừa đảo để sản phẩm ở dạng cục và cả ở dạng các sản phẩm đúc như nhẫn hoặcdây chuyền”, TS Huy nhận định. Kích thước hạt của loại bột siêu nặng vào khoảngvài chục micro mét, khá mịn. Chúng thường được trộn vào vàng khi nấu chảy (cóthể hình dung như các viên sỏi trong vữa bê tông).

Theo Quốc Dũng
Tiền phong