là bệnh rấtthường gặp và đáng chú ý bởi ảnh hưởng không chỉ lên cá nhân người bệnh mà cònảnh hưởng đến kinh tế gia đình và xã hội. Tuy nhiên do người bệnh thiếu thôngtin, một số thầy thuốc nhận diện không đúng các biểu hiện bệnh lý, lạm dụng tháiquá các kỹ thuật chẩn đoán… đã đưa đến trong thực tế có nhiều trường hợp tiềnmất tật mang vì bệnh một đằng, chữa một nẻo.
Bệnh không của riêng tuổi già
Đau thắt lưng là bệnh rất hay gặpở mọi lứa tuổi. Ở tuổi trẻ hơn 20, cần chú ý những bệnh lý thực thể hay gặpnhiều như lao cột sống, tật bẩm sinh cột sống… Ở tuổi lao động (hay gặp ở khoảngtuổi giữa 20 – 40) đau thắt lưng thường là do tư thế sai, do ỷ sức mạnh hay buộcphải làm nặng mà quên chú ý tư thế tốt để tránh phí sức và ảnh hưởng lên cộtsống thắt lưng. Với tuổi trung niên hay khi bắt đầu tuổi “gió heo may chớm về”,đau thắt lưng biểu hiện bởi những bệnh lý khác nhau từ nhẹ đến nặng, khi đĩa đệmbắt đầu mất nước dần dần hằng năm, những biểu hiện bệnh lý thoái hoá đĩa đệmcũng tăng từ từ. Ở ngưỡng tuổi từ trên 60, càng lớn tuổi chuyện đau thắt lưngcàng dễ xảy ra do tiến trình lão hoá tự nhiên của cơ thể. Ở những nước tiên tiếnnhư Nhật Bản, châu Âu hay Bắc Mỹ… khi tuổi thọ càng cao, ảnh hưởng đau thắt lưngcàng nhiều do bệnh lý thoái hoá như thoái hoá đĩa đệm thắt lưng, hẹp ống sốngthắt lưng...
 |
| (Ảnh minh họa) |
Đau thắt lưng còn thường gặpở mọi lứa tuổi thường ngồi làm việc văn phòng hay lao động khác (như thợmay…) trong tư thế ngồi liên tục nhiều giờ; thiếu vận động, thể dục, thểthao. Bệnh cũng là dấu hiệu xấu liên quan đến tình trạng loãng xương của phụnữ sau mãn kinh (trung bình khoảng 47 tuổi ở nước ta) và khi tuổi quá 70 chocả hai phái lão ông và lão bà. Gãy xương sống âm thầm do loãng xương đã đượcghi nhận hiện diện nơi một số phụ nữ bị loãng xương, chỉ được phát hiện khichụp hình thấy các đốt sống bị gãy lún. Nguy cơ tiếp tục gãy xương mới ởnhững trường hợp này cũng rất cao.
|
Đau lưng khác đauthắt lưng
Khi nói đau thắt lưng, chúng tahiểu là đau vùng cột sống ngang thắt lưng với nguồn gốc gây đau trên dưới thắtlưng quần. Chúng ta hay nói đau lưng cho vùng này nhưng thật ra đau lưng là từdùng cho đau vùng cột sống cao hơn, từ cột sống ngực cao (dưới cột sống cổ)xuống vùng nối lưng thắt lưng (nằm cao hơn thắt lưng quần độ hơn một gan bàntay). Phần lớn bệnh đau thắt lưng hay xảy ra hơn là đau lưng.
Khi đau thắt lưng cấp tính, sựđiều trị không đúng đắn hay bỏ qua không điều trị sẽ đưa đến chứng đau thắt lưngmãn tính. Cần lưu ý rằng dù có hay không dùng thuốc, trị liệu đúng mức hay khôngthì chứng đau thắt lưng cấp tính sẽ hết sau một đến ba tuần. Vấn đề đặt ra làlàm thế nào để giúp bệnh nhân bị đau thắt lưng cấp tính không bị tái phát, khôngbị chuyển thành đau thắt lưng mãn tính. Việc cơn đau tái đi tái lại, thường theosau các cơn đau thắt lưng cấp tính, khi không chú ý điều trị và phòng ngừa đúngmức sau lần đau cấp tính đầu tiên. Cơn đau thắt lưng cấp tính ban đầu tái phátthưa thớt khoảng vài tháng một lần, sau đó nhiều dần cho đến khi đau thườngxuyên hoặc chuyển thành đau thắt lưng và đau lan xuống một chân, thường đượcbiết là đau thần kinh toạ. Đau thần kinh toạ là tiến trình sẽ đến của đau thắtlưng cấp tính, đau thắt lưng mãn tính và đau thắt lưng cấp tính tái đi tái lạicủa bệnh nhân “quên” không điều trị đúng mức từ đầu.
Không phải ai cũng cần phẫuthuật
Những hình ảnh thay đổi trênX-quang cắt lớp điện toán, cộng hưởng từ hay gai trên X-quang thường quy vốn dĩhay làm các bệnh nhân ít quan tâm đến kiến thức y học giật mình sợ hãi, nhất làkhi tiếp xúc lần đầu với vô số thuật ngữ y khoa “khủng” như: lồi nhân nhày,thoát vị đĩa đệm, lồi đĩa đệm, thoái hoá mấu khớp, chèn ép rễ thần kinh, chèn épmặt trước tuỷ sống…trong các kết quả đọc phim. Nhiều bệnh nhân trên lâm sàngkhông có dấu hiệu đáng quan ngại nhưng lại dễ xiêu lòng chịu đốt lade, sóng caotầng, mổ cố định dụng cụ… không cần thiết. Một số bệnh nhân bị thấp ngoài khớpảnh hưởng lên cột sống thắt lưng, sau phẫu thuật không hữu hiệu phải quay lạiđiều trị nội khoa mới giải quyết được vấn đề đau thắt lưng. Đây là những dạngbệnh nhân mà một người bạn của tôi, bác sĩ Robert Gunzburg, nguyên chủ tịch hộiquốc tế Nghiên cứu cột sống thắt lưng phát hiện ra từ năm 2005 và gọi là hộichứng “Victim of medical imaging technology” (Nạn nhân của hình ảnh học y khoa,viết tắt là Hội chứng Vomit). Nói cách khác, sự phát triển của kỹ thuật hình ảnhy khoa hiện đại rất cần người thầy thuốc vừa có khả năng lại phải vừa hiền phánđoán, kết hợp với lâm sàng để giúp bệnh nhân tránh bị điều trị oan uổng bằng cácbiện pháp phẫu thuật không cần thiết hay không đúng mức khiến tiền thì mất màtật vẫn mang.
Một vài thống kê đã cho thấy ởcác nước tiên tiến việc tốn phí điều trị các bệnh lý gây đau thắt lưng lên đếnhàng tỉ đôla. Vấn đề này sẽ lớn hơn nữa ở nước ta nếu không quan tâm điều tiếtcác cách chữa trị chưa đúng hay chỉ định phẫu thuật chưa phù hợp, kỹ thuật phẫuthuật chưa tốt. Không phải ca bệnh nào cũng phải được điều trị phẫu thuật. Nhiềubệnh nhân không có triệu chứng gì nặng cần mổ hay dù các bác sĩ đọc phim cộnghưởng từ thấy rất nhiều triệu chứng lồi đĩa đệm, thoát vị đĩa đệm, gai sống...cũng phải cẩn thận hết sức khi quyết định áp dụng những kỹ thuật điều trị khôngthường quy hay hiệu quả không cao như châm cứu, nắn bẻ xương sống, đốt lade, đốtsóng cao tầng, mổ ít xâm nhập qua lổ nhỏ… Việc điều trị nếu rơi vào tay thầythuốc giỏi, hiền thường giúp được cho bệnh nhân yên tâm, khỏi bệnh trong đa sốtrường hợp đau thắt lưng cấp tính hay mãn tính với biện pháp bảo tồn.
|
TheoPGS.TS Võ Văn Thành
