Luật ở xứ vàng
Trước khi lên đường vào xã PhướcThành, chúng tôi thông báo thẳng cho ông Hoàng Hoa - Chánh VP UBND huyện PhướcSơn, rằng PV sẽ vào bãi vàng. Cẩn thận không thừa, nơi rừng thiêng nước độc,không tấc sắt phòng thân, lại sa thân vào bãi vàng, nơi toàn thứ dữ. Cẩn thậnhơn, tới trụ sở UBND xã Phước Thành, tôi nhờ ông Chủ tịch xã Hồ Văn Phen viếtcho cái giấy giới thiệu. Lại chưa chắc ăn, tôi rủ thêm anh Hồ Văn Thoại - Phótrưởng Công an xã cùng đoàn chúng tôi vào bãi vàng.
 |
| Một đại bản doanh ở bãi vàng xã Phước Thành. Ảnh: Nam Cường. |
Vượt qua những quãng đường khổải, vào tới cổng bãi vàng của Cty Trường Sơn thì gặp ngay rào chắn là tấm lướiB40. Hai bên là trụ sắt cao sừng sững và mấy tay bảo vệ lầm lỳ: Không tiếp,không cho nhà báo vào. Giấy giới thiệu của huyện, xã bị lắc đầu, tới lượt thẻnhà báo cũng cấm vào, thậm chí Phó trưởng Công an xã Phước Thành yêu cầu đượcvào kiểm tra, đồng thời đưa nhà báo đi thực tế, cũng nhận được câu trả lời gọnlỏn, kèm bản mặt hăm dọa: Công an thì cũng thế, không tiếp là không tiếp. Trừphi mấy ông có giấy giới thiệu của sếp tui. Ráng ra xin cái giấy vào có chữ kýcủa sếp tui đã nhé. Chúng tôi không đôi co với bảo vệ - hay nói đúng hơn là caibãi bởi chúng tôi biết sẽ có con đường khác vào bãi, dù khó khăn và nguy hiểmgấp bội phần.
“Mang lấy phận nghèo đã cực,nhưng dính kiếp phu vàng cơ khổ trăm lần” - anh Chinh, người lái xe ôm đưachúng tôi đến đây bộc bạch khi chia tay, để một mình chúng tôi tìm đường vàothẳng các bãi vàng, với lời chúc không mấy tin tưởng: Khó lắm, vào chưa chắcquay phim, chụp hình được. Địa bàn bãi vàng của Cty Trường Sơn là những quả đồithoạt mới nhìn qua vẫn còn xanh mướt, nhưng đi sâu vào mới thấy đường hầm nhamnhở, lán trại ngổn ngang bên dòng suối.
Nhóm thợ trẻ tuổi đang trồi sụtdưới hầm ngước mắt nhìn tôi đầy cảnh giác. Mãi lâu sau mới có người lí nhí rằngquê tận Thanh Hóa, trẻ nhất tên Dũng (cũng chẳng biết thật hay giả), già nhấttrong nhóm 4 người tên Thành. Anh Thành năm nay đã 35, quê Hoằng Hóa (ThanhHóa), kể: Quần quật suốt ngày, chúng tôi làm như trâu mà có được bao nhiêu đâu,chủ ăn hết. Nói anh không tin, mấy thằng em đây làm cả năm nay rồi mà đã nhìnthấy tiền bao giờ đâu. Chúng làm chưa đủ trả nợ cho chủ”.
 |
| Anh Nhân ở bãi vàng Phước Thức làm suốt ngày đêm. Ảnh: Nguyễn Thành. |
Theo anh Thành, cuối năm ngoái,chủ Cty vàng ra tận Thanh Hóa tuyển lao động toàn dân nghèo, muốn ứng bao nhiêutiền chủ bãi đưa bấy nhiêu, thậm chí còn gấp đôi gấp ba, miễn sao ký được hợpđồng lao động. Khi anh em lên xe vào bãi, coi như trói đời ở đó. “Nhiều lần muốnbỏ quách về quê mà lực bất tòng tâm. Ra bãi chỉ có một đường độc đạo, vào dễ rakhó. Tìm đường bỏ trốn còn khó hơn lên trời, tứ bề trùng trùng rừng núi, biếthướng nào mà lần, cai bãi bắt được coi như ốm đòn” - Dũng ngừng đào, nhọc nhằnnói.
Cũng chẳng phải không có chuyệnbỏ trốn, như năm 2008, một nhóm trẻ người Thái Nguyên đã liều mình vạch rừng lộisuối mấy ngày đêm ra tận thị trấn Khâm Đức. Dũng tỏ vẻ hiểu biết: “Đó là nhómtrẻ của Cty Kim Thành Lộc, làm ở thôn 1B, gần đường nên dễ trốn. Bây giờ muốntrốn phải qua cổng, có rào sắt B40, trốn cách nào?”. Có hằng hà thứ luật ở mọibãi vàng trên Phước Sơn, nhưng phớt lờ cấm cửa công an, nhà báo thì đây là lầnđầu tiên tôi được biết. Còn luật cấm bãi, hành lao động… thì đó là chuyện thườngngày ở bãi.
Phận đời bên máng
Căn lều tạm bợ phía dưới bãi vàngcủa công ty TNHH Trường Sơn là nơi trú ngụ của ba mẹ con chị Nguyễn Thị Luyến(Cam Lộ, Quảng Trị). Trưa nắng hầm hập, tôi cảm tưởng căn lều luôn sẵn sàng trôitheo dòng nước đục ngầu bột đá và cyanua.
Chị Luyến vào bãi đến nay hơnchục năm, mang theo người con gái nay đã 18 tuổi, kết quả mối tình vụng dại.“Hồi còn có sức tui cõng chuyến, xong đẩy xe đá từ hầm lên máy xay. Hơn 10 nămnay tui đã qua 4 - 5 đời cai bãi. Họ thua lỗ, rút quân thì tui lại chuyển. Nóikhông ngoa, trên Phước Thành này, không chỗ nào là không có dấu chân của mẹ contui. Giờ đây, chị Luyến đảm nhận công việc nấu ăn, giặt giũ quần áo cho thợvàng, cai bãi.
 |
| Chị Luyến sống gần hết cuộc đời bên đứa con tật nguyền ở bãi vàng. |
Phận nữ ở bãi vàng, đầy những khổcực cùng những bất trắc khó lường. Năm 1995, một lần nữa chị Luyến mang bầu màchẳng biết ai là cha của đứa trẻ. Cháu bị bại liệt, thiểu năng trí tuệ. Năm naycháu 15 tuổi nhưng thân thể gầy gò ốm yếu. Cuộc sống của cháu mười mấy năm trờichỉ quây trong chiếc cũi sơ sài. “Cháu 15 tuổi rồi mà cứ ngây ngô. Mẹ con yêuquý đùm bọc nhau sống tạm bợ. Cũng vì cái nghèo, cái khó nên mới phải lưu lạcvào đây” – Ánh mắt chị Luyến vô định, xa xăm.
Chốn thâm sơn này như là nơi dồntụ những mảnh đời cơ cực. Như Kim Thảo đã 18 tuổi, theo mẹ lang bạt bãi vàng.Thảo mới kết hôn được dăm tháng, vì có mẹ làm ở bãi vàng nên nhà chồng hắt hủi,chán nản lại quay lên nương náu bên mẹ, nơi rừng thiêng nước độc. Ánh mắt Thảochất chứa ưu phiền lo lắng. Không biết rồi đây, giữa chốn rừng sâu, cũng tronglán trại tồi tàn này, số phận của đứa con mà Thảo đang mang kia sẽ ra sao?
Tại bãi vàng của Cty Phương Thức(thôn 3 Phước Thành), gần hai chục công nhân hì hục xay đá, đãi máng. Ông PhanVăn Nam - GĐ Cty cho hay, mới chỉ được cấp giấy phép thăm dò chứ chưa chính thứckhai thác. Hai người phụ nữ ngồi bên máng, khẩu trang che kín mặt, mãi lúc saumới tiết lộ quê Phú Yên và Bình Định.
Chị Nhi người thôn Xuân Quang(Đồng Xuân, Phú Yên), năm ngoái nhà cửa bị cuốn trôi trong cơn đại hồng thủykhủng khiếp, không nhà cửa, không chồng, con chết trong lũ, chị phải phiêu bạtkiếm ăn. Được chị Hương (Vân Canh, Bình Định) giới thiệu lên đây, những tưởng sẽthay đổi với thỏa thuận 2 triệu đồng/tháng. Nhưng 5 tháng nay, chị không hề nhìnthấy tiền. “Để kiếm tiền nuôi con ăn học, chị em chúng tôi tìm đến đây. Cứtưởng chăm chỉ làm ăn sẽ có thu nhập, ai ngờ công ty thua lỗ. Giờ gắng bám mongsao có tí tiền để về quê!” - chị Hương kể lể.
Anh Ung Thanh Nhân (37 tuổi) quêở Phú Yên là người thân với lãnh đạo công ty nên ở lại vừa làm việc vừa trôngcoi máy móc. Anh Nhân chia sẻ: “Vào đây làm việc được cả gần nửa năm trời.Ban đầu còn có lương thưởng. Giờ thì làm chỉ vì lỡ hứa rồi”.
Cần mẫn bên cỗ máy xát quặng,Phạm Văn Duy (21 tuổi) ở Lộc Lạc (Thanh Hóa) cùng hơn 10 anh em cùng quê vào bãivàng làm việc được gần 4 tháng nay. Cũng chung cảnh ngộ không lương. Chủ bãi chỉcho ứng chút ít đủ cầm hơi. Một số anh em cùng quê với Duy đã ra ngoài làm thuê,riêng với Duy đành ở lại với hi vọng kiếm đủ tiền để về quê. “Giờ chỉ muốn vềquê thôi anh ạ. Đã qua 5 bãi vàng, chủ bãi nào làm ăn cũng kêu thua lỗ, nợlương. Ăn uống thì kham khổ. Đường về quê ngày càng vời vợi xa” - Duy buồn bã.
Theo Nam Cường - NguyễnThành
Tiền Phong
