Lạc bước vào xứ sở hoa đào trên cao nguyên Đồng Văn ngày xuân

Màu đào lấp lánh trong nắng xuân trong veo, phía sau nó là nền núi lam chỗ xa mờ, chỗ thẫm lại. Đồng Văn (Hà Giang) như xứ sở của thần tiên.

Cách đây hai năm đó là năm 2014, tôi quay lại Đồng Văn. Lần thứ mười mấy rồi không nhớ nữa. Cuộc sống thực và huyền thoại cứ trộn lẫn vào nhau đi  mãi cùng thời gian…

Thiên đường trên núi

Lần đầu tôi lên Đồng Văn cách đây trên 40 năm, nhưng chỉ lần này mới đúng vào mùa hoa đào, ngày 21 tháng Giêng sau tết âm lịch. Chuyến này đi cùng một cơ quan báo chí để nghiệm thu hai căn nhà tình nghĩa làm cho Giàng Mí Lúa và Thào Mí Gìa (hai hộ nghèo nhất mà huyện giới thiệu). Đây là dự án từ thiện của báo cùng tôi tổ chức triển lãm bán tranh xây nên.

Chuyến này đi đúng dịp Tết,  lần đầu tiên tôi thấy Đồng Văn, Hà Giang đào nhiều đến thế.  Dừng lại bên một gốc đào cổ thụ tôi nhận ra ngay giống đào ăn quả, hoa trên cành dày dịt như ong bám tổ. Khi nở bung thì hoa gần như che hết cành. Bông  nào cũng mập, cánh nào cũng tươi. Màu đào lấp lánh trong nắng xuân trong veo, phía sau nó là nền núi lam chỗ xa mờ, chỗ thẫm lại. Đồng Văn như xứ sở của thần tiên.

Xuân về trên cao nguyên đá Đồng Văn, Hà Giang.   T.H

Tôi nói với Phó chủ tịch huyện phụ trách văn xã Lý Trung Kiên rằng, nếu được là người lãnh đạo Đồng Văn thì tôi sẽ cho trồng đào suốt 14 cây số  bên đường Hạnh Phúc Mã Pí Lèng sang Mèo Vạc, mà không cần xi măng xây chỗ này, vén chỗ kia làm trạm đứng ngắm cho du lịch làm gì. Làm thế vừa tốn tiền vừa phá vẻ đẹp tự nhiên của không gian núi. Tôi muốn chỉ có đào chạy suốt bên đường thì khi mùa xuân đến ấn tượng về không gian nơi đây sẽ vô cùng đặc biệt mà không nơi nào có.

Việc đó không khó và không tốn kém. Có thể cây đào đã quá quen trở nên bình thường đến mức người sở tại không thấy gì đặc biệt, còn đào rất hợp với khí hậu và thổ nhưỡng Hà Giang. Cây đào hạt trồng ba năm cành đã mập mạp và chi chít hoa từ gốc. Không có nơi nào đào lớn nhanh như thế.

Tôi vào hai ba nhà dân. Ngày Tết mà trong nhà không có cành đào. Sùng Mí Chía, một già bản người Mông bảo: Để trên cây, ngắm được lâu hơn lại còn được ăn quả. Chặt cành về cắm trong nhà thấy đau gốc cây lắm. Vâng, người xứ sở trân trọng cây đào, coi đào như người như người anh em của mình...

Đồng Văn của Hà Giang đúng là xứ hoa đào, ra về mà sắc hồng cứ bám mãi trong đầu, nhớ mãi mùa xuân trên núi.

Tình người đẹp hơn tiểu thuyết

Một năm sau, tháng 7.2015 tôi lại lên núi.

Vẫn là Đồng Văn nhưng không vào mùa hoa và cũng không phải lên thị trấn hay qua Mã Pì Lèng. Lần này lên Vần Chải (bản Mây). 

Xảo Há là một bản nhỏ sâu hút trong núi thuộc đất Vần Chải, hôm nay cắt băng khánh thành một lớp học hai buồng lắp ghép kiểu Nhật Bản. Số là sau khi cắt băng khánh thành ra về, tôi được ngồi sau xe máy của một cậu thanh niên. Khi hỏi về anh hùng Sùng Dúng Lù thì mới biết cậu là cháu đích tôn của ông Lù. Sùng Dúng Lù đã mất từ năm 1998.

Còn ngôi nhà đẹp trước lớp học hun hút giữa rừng sâu lại hoá là nhà cháu trai Vàng Vạn Ly, một đầu lĩnh phỉ nổi tiếng ở Đồng Văn trong cuộc nổi dậy năm 1957, nhân vật đối đầu với Sùng Dúng Lù. Năm ấy, thua cuộc, Vàng Vạn Ly dắt ba con trai vào hang núi cố thủ. Mấy tháng trời cứ đêm đêm bà Máy, vợ Vàng Van Ly xé rừng đi tiếp tế cái ăn cho chồng. Sùng Dúng Lù đã đến vận động để thuyết phục bà đưa mình vào hang nói cái lý gọi Vàng Vạn Ly trở về bản, và chính quyền hứa tha không bắt tội.

Cuối cùng Sùng Dúng Lù đã tay không đi vào hang thuyết phục được Vàng Vạn Ly về với bản. Sau đó hai người thành bạn và bất ngờ hơn nữa là con trai Sùng Dúng Lù là Sùng Súa Mua đã lấy con gái Vàng Vạn Ly là Vàng Thị May, sống hạnh phúc đến bây giờ. Một cuộc hoà giải tuyệt đẹp có một không hai trên đất nước mình.

Hôm nay ở Xảo Há, cháu trưởng Sùng Dúng Lù làm bí thư chi bộ thì cháu nội Vàng Vạn Ly làm trưởng bản. Một kết cục không gì hoàn hảo hơn.