Với nỗ lực tìm kiếm lối thoátkhỏi bãi lầy Afghanistan, chính quyền Mỹ đang lập kế hoạch trong thời gian sớmnhất sẽ tham gia đàm phán với phong trào Taliban.
Sau khi được thông qua trong mộtphiên họp kín của Hội đồng quân sự do Tổng thống Obama đứng đầu tại Nhà Trắng,quyết định trên được đánh giá bắt nguồn từ những kết quả đáng thất vọng trongchiến dịch quân sự hồi tháng 2 vừa qua của lực lượng quân đồng minh tại khu vựctây nam Afghanistan, khiến cho Washington mất hết hy vọng có thể tiêu diệt đượclực lượng Taliban.
Tuy nhiên, theo ý kiến của giớiquan sát, cơ hội để có thể đạt được thỏa thuận là không nhiều, do phe Talibanluôn kiên quyết đòi khôi phục lại những đạo luật Sharia hà khắc.
Phiên họp bí mật
Thông tin về một phiên họp bí mậttại Nhà Trắng về tình hình Afghanistan và Pakistan (diễn ra hôm 12/3) đã chínhthức được tiết lộ trên trang web của Tổng thống Mỹ. Phiên họp dưới sự chủ trìcủa Tổng thống Barack Obama với sự tham gia của một loạt quan chức cao cấp -tướng James Jones (Cố vấn An ninh quốc gia), Ngoại trưởng Hillary Clinton và phócủa bà là Jack Lew, Đô đốc Michael Mullen (Chủ tịch Bộ Tổng tham mưu liên quân),Richard Holbrooke (đại diện đặc biệt của Tổng thống về Afghanistan) và KarlEikenberry (Đại sứ Mỹ tại Kabul) - có nội dung chủ yếu là bàn bạc về khả năngđàm phán với lực lượng Taliban tại Afghanistan.
Khả năng Nhà Trắng sẽ buộc phảingồi vào bàn đàm phán với Taliban đã được nhắc tới nhiều trong thời gian qua,sau kết quả đáng thất vọng của chiến dịch quân sự tại thị trấn Marja ở phía tâynam Afghanistan.
Với mật danh là "Moshtarak", đâyđược coi là chiến dịch quân sự có quy mô lớn nhất của lực lượng liên quân kể từnăm 2001 - có sự tham gia của 15 ngàn binh sĩ trong Lực lượng Hỗ trợ an ninhquốc tế (ISAF). Bất chấp việc giới lãnh đạo Lầu Năm Góc tuyên bố thắng lợi - kèmtheo hình ảnh Bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates đi dạo trên một đường phố củathị trấn "mới được giải phóng" trong sự hộ tống của lính thủy đánh bộ Mỹ - nhậnđịnh chung của các chuyên gia quân sự đều cho rằng đây là một chiến dịch thấtbại.
 |
| Quân đội Mỹ tại Afghanistan có đem lại bình yên cho người dân? |
"Tại Marja vẫn lặp lạimột kịch bản thông thường nhất mà quân đội chúng ta đã gặp tạiAfghanistan: quân Taliban đơn giản chỉ rời bỏ các khu vực có chiến sựhay ẩn náu trong tầng lớp cư dân địa phương - nhà phân tích quân sựDavid Fanger nhận xét - Các đơn vị quân đội đã giành được một chiếnthắng mang ý nghĩa chiến thuật khi chiếm được một vài khu dân cư. Còn vềmặt chiến lược thì chúng ta đã thua: kết quả của chiến dịch này chỉ làthêm vài ngàn người chạy tị nạn, sự chống đối liên tục của các nhóm quânTaliban được phân tán chuyên tấn công vào những vị trí đã chuẩn bịtrước".
Chiến lược mới cho Afghanistan
Chiến dịch quân sự tại Marja đượccoi là thử thách nghiêm túc đầu tiên đối với "chính sách Afghanistan" được côngbố hồi tháng 12/2009 của Tổng thống Obama. Khi đó, ông chủ Nhà Trắng đã đề xuấttăng thêm 30 ngàn quân, nâng tổng số quân Mỹ đồn trú tại khu vực này lên tới 100ngàn. Washington cũng lên kế hoạch vào mùa xuân và hè năm nay sẽ tiến hành hàngloạt những chiến dịch quy mô tại "vành đai Taliban" ở miền Nam Afghanistan, và"Moshtarak" chính là chiến dịch đầu tiên trong kế hoạch này.
Trong quá trình triển khai nhữngchiến dịch kiểu này, Lầu Năm Góc dự định đánh bật các tay súng Taliban ra khỏinhững điểm dân cư do họ kiểm soát, xóa bỏ nguồn thu nhập từ buôn bán ma túy vàcả những nguồn cung cấp hậu cần. Theo dự tính của giới lãnh đạo Mỹ, người dânđịa phương dần dần sẽ tách khỏi Taliban, ủng hộ các lực lượng liên quan và cácquan chức được cử đến từ Kabul. Cuối cùng, Mỹ sẽ thiết lập được mối quan hệ vớicác bộ lạc địa phương, đặc biệt là những bộ lạc có ảnh hưởng và truyền thống lâuđời nhất.
Quá trình này cũng được Nhà Trắngdự định thúc đẩy về mặt vật chất. Ngay sau khi hoàn tất chiến dịch quân sự tạiMarja, tại đây đã xuất hiện các nhân viên của Bộ Ngoại giao Mỹ, cũng như từ pháiđoàn dân sự của NATO tại Afghanistan. Nhiệm vụ của họ là phổ biến rộng rãi thôngtin về chương trình hỗ trợ kinh tế cho người dân Marja và các khu làng lân cận:khôi phục các trường học, lắp đặt các tấm pin mặt trời trên mái nhà, sửa chữađường sá và mở rộng diện tích gieo trồng v.v... trong đó sẽ sử dụng nhân công làngười địa phương.
Mặt khác, các nhà chức trách Mỹvà ISAF cũng bắt đầu chi trả tiền bồi thường cho các nạn nhân: gia đình một dânthường bị thiệt mạng vì giao tranh được trả 2.500 USD, người bị thương được1.500 USD. Xe ôtô bị hư hỏng được trả từ 500 đến 2.500 USD, tổn thất vì mùa màngđược trả 500 USD. Đối với người dân Afghanistan, đây chắc chắn là một số tiềnkhông hề nhỏ.
Một xu hướng khác trong chiếnlược mới của Mỹ và các đối tác trong ISAF tại Afghanistan chính là lôi kéo cácphần tử Taliban ôn hòa quay trở về với chính phủ. Để thúc đẩy cho tiến trìnhnày, Tổng thống Hamid Karzai trong một hội nghị hồi tháng 1 vừa qua tại Londonđã đề xuất thành lập một quỹ hỗ trợ quốc tế, và ý tưởng này đã nhận được sự ủnghộ nhiệt tình.
"Chúng tôi muốn có sự chia rẽtrong hàng ngũ quân phiến loạn bằng cách sử dụng đồng thời cả các biện pháp quânsự và chính trị. Phần lớn những tay súng Taliban đều không phải là những kẻcuồng tín bất trị. Họ thường bị lôi kéo tham gia chiến đấu với mức lương 10 USDmỗi ngày" - một nhà ngoại giao phương Tây tham gia việc soạn thảo ý tưởng trêngiải thích. Cũng cần biết thêm là chỉ mới một tháng trước, Ngoại trưởng HillaryClinton đã nhắc tới nhu cầu cung cấp tài chính cho chương trình "đưa các taysúng Taliban trở về với đời sống dân thường" trong khi trình bày dự thảo ngânsách của Bộ Ngoại giao Mỹ cho năm 2011.
Những nỗ lực đầu tiên
Chính quyền Obama đã đặt rấtnhiều kỳ vọng vào chiến lược mới này. Thành công của nó có thể cho phép Obamabắt đầu rút quân Mỹ về nước trong năm 2011, đồng nghĩa với một khởi đầu tuyệtvời cho chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ hai. Tuy nhiên kết quả của chiến dịch tạiMarja lại đang đe dọa những kế hoạch này. Đó là lý do khiến Washington càng nungnấu thêm quyết tâm phải nhanh chóng đàm phán với Taliban, thậm chí không chỉ vớicác phần tử ôn hòa. "Giờ đây không ai còn tranh cãi liệu có nên đàm phán haykhông với Taliban. Vấn đề chỉ là khi nào sẽ chính thức thực hiện kế hoạch này".
Cần nói thêm, bản thân chínhquyền Afghanistan cũng đang nỗ lực đàm phán với các đại diện Taliban, dù vẫnchưa thành công. Những cuộc đàm phán đầu tiên được tổ chức dưới sự trung giancủa nhà Vua Arập Xêút Abdullah ngay từ hè năm 2008 tại Mecca. Vài tuần trướcđây, đến lượt Chính phủ Maldives xác nhận, các cuộc đàm phán giữa chính quyềnAfghanistan với phe đối lập đã diễn ra trên lãnh thổ của họ từ tháng 1/2010.
Cho dù đại diện Holbrooke củaTổng thống Mỹ khi bình luận về kết quả cuộc gặp tại Maldives vẫn lớn tiếng rằng,"Mỹ không bao giờ ngồi vào bàn đàm phán với những kẻ không chịu cắt đứt mối quanhệ với Al-Qaeda", nhưng các chuyên gia đều tin chắc rằng, cuộc gặp trên đã đượcWashington bật đèn xanh.
Cũng theo đánh giá của họ, nhữngcuộc gặp kiểu này nếu không có sự tham gia trực tiếp của Mỹ sẽ chẳng có mấy ýnghĩa, do Taliban hiểu rất rõ rằng, ai chính là người đưa ra quyết định tạiAfghanistan. Trước khi đưa ra quyết định cuối cùng, hai bên vẫn đang có nhữngbước đi thăm dò. Cụ thể là Nhà Trắng đang muốn tìm hiểu, Taliban sẽ đưa ra nhữngyêu cầu nào, và phương án thỏa hiệp nào có thể khiến họ chấp thuận.
Nhiều dấu hiệu cho thấy,Washington đang dự định sẽ tự đứng ra đàm phán trực tiếp với Taliban. Khả năngđạt được bất kỳ một thỏa thuận nào sẽ không cho phe Cộng hòa có cơ hội biếnnhững thất bại tại Afghanistan thành chủ đề giành ưu thế, tương tự như ông Obamađã có được khi tận dụng những thất bại của chính quyền Bush tại Iraq.
Kế hoạch đàm phán của Washingtonhiện vẫn còn không ít những thế lực chống đối có ảnh hưởng, đặc biệt là tronggiới quân sự. Bản thân ông chủ Lầu Năm Góc Robert Gates mới đây đã tuyên bố sẽmở thêm những chiến dịch quân sự mới tại khu vực Kandahar giáp Pakistan, đồngthời cảnh báo Taliban "sẽ chẳng có chút cơ hội thành công trong cuộc chiến này".
Ý tưởng đàm phán có vẻ cũng nhậnđược sự lạnh nhạt từ phía CIA. Theo Hãng AP dựa trên nguồn tin từ các trợ lý củaTổng thống Karzai, mật vụ Mỹ mới đây đã bắt giữ một thủ lĩnh chiến trườngTaliban có tên Ali Gani Baradar, là người đang trực tiếp đàm phán tích cực vớiKabul. Sự kiện này đã khiến Tổng thống Karzai phải nổi giận, do nó đã phá vỡtiến trình đàm phán với Taliban.
Cuộc họp bí mật vừa qua tại NhàTrắng, cũng như cuộc đàm thoại trực tiếp giữa hai Tổng thống Obama và Karzai mớiđây chắc chắn là nhằm để khắc phục những bất đồng trên. Cần nói thêm, bản thânTổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon cũng bày tỏ sự đồng tình với ý định đàmphán của Washington. Trong một báo cáo trước Hội đồng Bảo an, ông Ban Ki-moon đãkhẳng định phái đoàn của LHQ tại Afghanistan sẵn sàng đóng vai trò trung giantrong "chương trình hòa giải", tuy nhiên những cuộc tiếp xúc giữa các bên thamchiến cần phải "thận trọng và mềm dẻo"
Quân đội Mỹ tại Afghanistan cóđem lại bình yên cho người dân?
Theo Hồng Sơn
