Vượt gần 100 cây số đường rừngvà đèo, chúng tôi đến xã Sông Kôn. Giữa đại ngàn xanh này, có một bản người CơTu vẫn còn giữ cho mình một hủ tục với bao giai thoại mang tính huyền ảo - "bắtvợ ngọn".
Những phụ nữ thôn Bút Tưa thường sống âm thầm và lệ thuộc vào chồng.
Âm thầm chảy qua nhiều thế hệ như con suối trong rừng, tập tục có thêm vợ "ngọn"(vợ bé) của đàn ông Cơ Tu ở thôn Bút Tưa (xã Sông Kôn, huyện Đông Giang, QuảngNam) đến nay vẫn chưa dứt bỏ được...
 |
| Những phụ nữ thôn Bút Tưa thường sống âm thầm và lệ thuộc vào chồng |
Coi vợ là tài sản!
Cơn mưa chiều giăng thâm u lên khu rừng trước thôn Bút Tưa, gợi lại trong lònggià làng A Lăng Văng một thời quá vãng: "Người Cơ Tu mình lấy vợ "ngọn" từđời cha ông rồi, cái bụng thích vợ... ngon, vợ tốt là bắt, bất kể đã có mấy vợ".Ngày xưa cha của già có tới 3 vợ và điều đó là niềm hãnh diện của gia đình.
Muốn bắt vợ "ngọn" không dễ,phải thương "nó" (cô gái), phải được vợ "gốc" đồng ý, phải giàu có mới "mua"thêm được vợ mới".
Từ bao đời nay, trong gia đìnhngười Cơ Tu, vợ "ngọn", vợ "gốc" sống hòa thuận với nhau, chung một bếp lửa.Trưởng thôn Bút Tưa A Lăng Thy góp chuyện: "Ông nội rồi đến cha tôi đều có vợ"ngọn", các bà sống với nhau êm thấm, không hề có tiếng nói qua, nói lại".
|
Vì vậy, giàu có thì muốn baonhiêu vợ "ngọn" cũng được. Dân bản sẵn sàng cho con gái làm vợ "ngọn" để đượccủa hồi môn. Ngày trước có người đến 8 vợ, "đàn ông hai vợ là thường" - giàlàng nhớ lại.
Men theo con đường trong bản, chúng tôi tìm gặp đôi vợ chồng lớn tuổi nhất BútTưa. Ông A Lăng T (sinh năm 1910) không thông thạo tiếng Kinh, chúng tôi phảinhờ thôn trưởng phiên dịch.
Ông A Lăng T cho biết: Ngày xưa, ông nội tôi giàu lắm, ông bắt được 4 vợ. Chatôi cũng có 4 vợ. Còn tôi, con trai tôi và cháu nội tôi thì... chỉ có 2 vợ thôi!Nhà nào có máu nhiều vợ thì đời con, đời cháu cũng được thừa hưởng cái máu đó!
 |
Nhiều người có vẻ khiêm tốn, coiviệc mình có nhiều vợ không phải là điều đáng khoe khoang mà là... số phận."Cưới vợ "ngọn" cũng không sướng gì, lại tốn kém, chẳng qua do số thôi" - Trưởngthôn A Lăng Thy nói.
Tuy nhiên càng về khuya, khi những vò rượu thay phiên nhau đến rồi đi, lý do xácthực nhất cho chuyện cưới nhiều vợ này mới được người đàn ông Cơ Tu bộc lộ.
“Chúng tôi càng có nhiều vợ càng nhàn tấm thân. Chúng tôi bỏ vàng, bỏ chiêngché, trâu, bò ra "mua" vợ, tức là chúng tôi có thêm lao động cho mình, cho rẫymình. Vợ là tài sản của chúng tôi" - khuôn mặt đỏ lựng vì rượu, A Lăng Quang- chàng trai 2 vợ của Bút Tưa - hùng hồn.
Không kết hôn, không khai sinh
Bút Tưa như chúng tôi chứng kiến vào sáng hôm sau, khang trang nhờ con đườngchính trong bản đã được bê tông. Tuy nhiên bên trong sự khá giả thấy rõ đó vẫncòn những tiếng thở dài của người phụ nữ. Vợ "gốc" của A Lăng Lân, chị A LăngThị Đ (SN 1988) ngồi buồn bã bên cửa chính đợi chồng. Chị nói, chồng hôm nay làmvề sớm, đi đá banh với thanh niên rồi.
 |
| Thôn Bút Tưa đã có điện, nhưng hủ tục bắt vợ “ngọn” chưa bỏ được. |
Ngôi nhà trống trải không có gìhơn ngoài chiếc ti vi. Một lúc vợ "ngọn" của chồng chị, cô A Lăng A đi làm về.Hai người là chị em ruột với nhau. Vợ "gốc" tâm sự chậm rãi: "Mình tin tưởngem gái mình, có biết nó thương chồng mình đâu. Buồn lắm nhưng không ngăn cảnđược. Chồng có tiền thì chồng có quyền đi "mua" vợ khác, dù người đó là ai."
Sau một ngày dẫn đường và phiêndịch cho chúng tôi, Trưởng thôn A Lăng Thy ngậm ngùi: "Mình biết là khôngtốt, làm vậy là khổ cho người phụ nữ và cuộc sống gia đình sẽ thêm khó khănnhưng biết làm sao, tập tục lâu nay vậy mà...".
 |
| Đôi vợ chồng sống thọ nhất thôn Bút Tưa - nhân chứng cho hủ tục "bắt vợ ngọn" lâu đời của người Cơ Tu. |
Anh cưới vợ "ngọn" cách đây 3tháng và cuộc sống càng thêm chật vật khi phải nuôi cùng lúc 2 người vợ cùng 2con đang ăn học.
Anh cho biết, đất này chỉ làmđược hai mùa lúa nương nên không đủ ăn, đàn ông đàn bà làm đủ thứ việc để mưusinh, từ chặt nứa, lấy măng, bứt mây… Mình mất quá nhiều tiền cho đám cưới. Bâygiờ lâm vào nợ nần. Đã vậy, năm vừa rồi trời làm khô hạn, lúa trên nương mấtmùa. Vợ "gốc", vợ "ngọn" buồn lắm" - trưởng thôn nói trong ân hận.
Những người phụ nữ về làm phận vợ "ngọn" hầu hết đều không có giấy đăng ký kếthôn. Không có chính quyền nào thừa nhận nhưng chuyện cưới thêm vẫn ào ạt diễnra.
Trưởng thôn Bút Tưa thừa nhận: "Mình biết là pháp luật không cho phép. Chỉ vìlỡ thương nhau nên phải lấy thêm về. Chính quyền có biết nhưng chúng tôi cướirồi, bà con đã đồng ý nên chính quyền bỏ qua cho".
"Cha truyền con nối" - đàn ông Bút Tưa nói về chuyện lấy nhiều vợ của mình. Họvẫn duy trì hủ tục thiếu nhân đạo đối với phụ nữ, bất chấp nhiều đứa trẻ ra đờikhông có giấy khai sinh, bất chấp chính quyền xã Sông Kôn tốn nhiều công sức vậnđộng, thuyết phục bãi bỏ.
|
Theo Hoàng Đạo
Dân Việt
