Trong nhiều hội nghị lớn của khối cáctập đoàn, tổng công ty nhà nước, lãnh đạo Chính phủ, các bộ luôn yêu cầu cácDNNN đóng vai trò chủ đạo phải đảm bảo bình ổn giá thị trường. Đây được coi lànhiệm vụ chính trị và kỳ vọng khi nhà nước ra quyết định thành lập, nêu rõ trongđiều lệ của nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước.
Thực tế, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã không làm tròn vai tròbình ổn giá, có ý kiến cho rằng, cần phải xem xét lại việc “giao nhiệm vụ” chocác tổ chức này. Không thể vừa đảm bảo sản xuất kinh doanh hiệu quả, vừa làmthay cơ quan quản lý trong việc bình ổn giá.
Khó làm hay bất lực?
Tổng công ty Thép Việt Nam (VSC), vào tháng 3,tháng 4/2010, trong khi giá thép tăng cao, lãnh đạo tổng công ty này đã khôngthể thực hiện nhiệm vụ bình ổn giá, trái lại còn để cho nhiều công ty thành viêntăng giá nhanh và liên tục so với nhiều đơn vị, doanh nghiệp tư nhân khác trênthị trường. Theo thống kê của Cục Quản lý giá thì một số đơn vị của VSC còn tănggiá hơn 20 lần trong năm, thuộc nhóm các doanh nghiệp tăng giá thép nhiều lầnnhất.
Khi thị trường gạo trong nước bỗng dưng lên cơnsốt, các Tổng công ty Lương thực I và II đã rất chậm chạp trong việc cung ứnggạo ra thị trường.
Thậm chí, đến khi được yêu cầu can thiệp, lại mang gạo dự trữkém chất lượng, nhiều nơi bị mốcmọt ra bán, càng làm cho tình hình xấu thêm. Trong khi đó, theo đánh giá củaUBND TPHCM, chính một số doanh nghiệp khác như hệ thống siêu thị Saigon Co.op,khi đó chưa hề được tiếp cận nguồn vốn do thành phố này hỗ trợ để tham gia bìnhổn giá, đã tích cực tung hàng ra, ổn định thị trường lương thực.
Với trường hợp của Tổng công ty Xăng dầu ViệtNam (Petrolimex) và nhiều doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu đầu mối khác, đầu nămnay, trong mấy ngày sau Tết, khi giá cả nhiều loại hàng hóa, dịch vụ đang tăngcao thì các doanh nghiệp được coi là “nòng cốt” này lại tăng giá xăng dầu ở mứccao, càng làm cho thị trường nóng hơn, bị Chính phủ phê bình là: thiếu ý thức,nhạy cảm khi điều chỉnh giá tăng không đúng lúc.
Cơ chế "đa mục tiêu" có phù hợp?
Kết quả kiểm tra của Thanh tra Bộ Tài chính tạiTổng Công ty Gas của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam vừa qua cũng cho thấy, mặc dù cókhả năng chi phối thị trường nhờ lượng gas cung cấp chiếm tới 30% thị phần nhưngdoanh nghiệp này lại chỉ bán vòng vèo qua các đầu mối trung gian nên giá gas đếntay người tiêu dùng vẫn cao như giá nhập khẩu.
 |
| Với Petrolimex, nhiệm vụ tham gia bình ổn giá xăng dầu trên thị trường trong nước cũng đã trở lên quá khó khăn |
Tương tự, cũng như giá phân đạm Phú Mỹ, dù cóđộc quyền sản xuất, cung ứng sản phẩm này trong nước, Tập đoàn Dầu khí cũngkhông chỉ đạo được công ty con của mình tham gia bình ổn giá phân bón khi cầnthiết. Ở đây, nhà nước không thể ra mệnh lệnh cho doanh nghiệp phải bán hàng giárẻ ra thị trường vì chính sách giá cả của Công ty cổ phần Đạm Phú Mỹ cũng phảitheo quyết định của đại hội cổ đông của công ty.
Nhưng ngay chính nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước thực tế cũng không mặn màgì với vai trò tham gia bình ổn giá mà mình được giao.
Trong hội nghị giao ban trực tuyến về bình ổngiá do Chính phủ tổ chức mới đây, ông Lê Phú Hưng, Phó Tổng giám đốc Tổng côngty Thép Việt Nam cho biết, từ năm 2005 - 2008, do tham gia nhiệm vụ bình ổn giá,mỗi năm tổng công ty này bị giảm lãi hàng trăm tỷ đồng do phải giữ giá thép thấphơn giá thị trường và mua dự trữ lượng phôi thép nguyên liệu quá lớn.
Đến nay,dường như Tổng công ty Thép đã không có thể làm được vai trò bình ổn giá thépvới lý do, nhiều doanh nghiệp trong tổng công ty này đã cổ phần hóa và việc kinhdoanh, sản xuất trong đó có vấn đề dự trữ, quyết định giá bán thế nào sẽ phải dođại hội cổ đông quyết định với mục tiêu phải có lãi.
Với Petrolimex, trong báo cáo mới đây, lãnh đạoPetrolimex nói rằng, do sự tham gia thị trường không đồng đều của một số đầu mốikhác trong giai đoạn bình ổn, dẫn đến sản lượng bán nội địa của Petrolimex tănggiảm bất thường: tăng bán khi kinh doanh lỗ - giảm bán khi kinh doanh lãi. Do đó,trên thực tế, rất khó hình thành nguồn bù đắp giai đoạn lỗ.
Cũng theo báo cáo của Petrolimex, lợi thế cạnhtranh trước đây là nhờ có mạng lưới phân phối, bán lẻ thuộc sở hữu củaPetrolimex, nhưng hiện nay, số cửa hàng của Petrolimex (hiện có khoảng 2.000 cửahàng), chỉ chiếm khoảng 15% về số lượng và chiếm khoảng 30% về sản lượng bán. Dođó, Petrolimex rất khó để có thể tiếp tục giữ vai trò chi phối thị trường.
Khuyến nghị từ chuyên gia
Một số chuyên gia nghiên cứu kinh tế như tiến sĩNguyễn Quang A, tiến sĩ Lê Đăng Doanh… nhìn nhận, không chỉ không thể thực hiệnvai trò bình ổn giá mà chính nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước còn trở thànhmột trong số các tác nhân gây ra lạm phát.
Nói vậy là vì, trong nhiều năm các tổ chức nàyđã đầu tư cho nhiều chương trình lớn nhưng sử dụng vốn kém hiệu quả, khiến chotiền vốn ngân sách được tung ra nhiều nhưng không tạo ra nhiều sản phẩm cho xãhội, tạo sức ép cho nền kinh tế...
Thậm chí, chính nhiều tập đoàn, tổng công ty nhưTập đoàn Điện lực, Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam… trong khi chưa thực hiệnnhững cải cách nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí thì liên tục, năm nàocũng đề nghị được tăng giá. Mà ai cũng thấy, mỗi lần các doanh nghiệp này tănggiá than, tăng giá xăng, tăng giá điện… là thị trường lại bị cuốn theo một cơnlốc tăng giá mới.
Nhìn nhận từ góc độ của các DNNN, tiến sĩ NguyễnĐình Cung, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương lý giải,việc giao cho các tập đoàn, tổng công ty nhà nước vai trò bình ổn giá là khó cóthể đem lại kết quả như ý muốn.
Theo ông Cung phân tích, nhiệm vụ số một của cácDNNN chỉ nên là tập trung sản xuất, kinh doanh đảm bảo hiệu quả, có lợi nhuận,nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo công ăn việc làm. Đó cũng là nhiệm vụ chínhtrị duy nhất mà các tập đoàn, tổng công ty nên gánh. Còn những khuyết tật củathị trường như giá cả, lạm phát thì cần phải xử lý bằng những chính sách kháccủa nhà nước, do các cơ quan Chính phủ như Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), CụcQuản lý thị trường (Bộ Công Thương) thực hiện.
Càng khoác cho các DNNN nhiều vai trò thì chínhcác doanh nghiệp đó lại có cơ sở để nói rằng: vì tôi phải tập trung làm việc này(như bình ổn giá) nên không thể làm được nhiệm vụ kia (đảm bảo kinh doanh có lãi)…ôngCung khẳng định.
Theo Nguyên Hà
DĐDN
