“Cần hàng rẻ, tốt, bắt mắt”

Theo tôi, đến ba tác nhân có tính chất quyết định là: Nhà nước, doanh nghiệp vàngười tiêu dùng. Trong thể chế thị trường, người tiêu dùng có quyền quyết địnhchọn mua hàng gì, mẫu mã ra sao, giá cả thế nào; còn doanh nghiệp phải tìm cáchđáp ứng tốt nhất yêu cầu của họ. Tuy nhiên, khởi đầu mọi chuyện lại là Nhà nước.

Xác định lại cơ cấu thị trường

Khâu đầu tiên trong vai trò Nhà nước là chọn lựa mô hình phát triển, trong đó cóchuyện chọn thị trường ưu tiên. Gần 30 năm qua kể từ ngày phát động công cuộcđổi mới, Nhà nước ta đã dành ưu tiên cao cho lĩnh vực xuất khẩu.

Điều này cũng dễ hiểu vì tuy dân số, tức dung lượng thị trường trong nước, khálớn song thu nhập của các tầng lớp dân cư còn quá thấp nên muốn đẩy mạnh sảnxuất thì phải vươn ra thị trường thế giới.

Thể theo chủ trương đó, mọi chính sách vĩ mô về thuế suất, lãi suất, tỉ giá...đều dành ưu ái cho mục tiêu đẩy mạnh xuất khẩu. Trong hoàn cảnh ấy các doanhnghiệp lao vào lĩnh vực xuất khẩu, bỏ trống thị trường trong nước là lẽ đươngnhiên. Nay muốn khuyến khích dân ta ưu tiên dùng hàng của ta thì khâu đầu tiênlà xác định lại cơ cấu thị trường.

Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu vừa qua cho thấy thịtrường bên ngoài khá đỏng đảnh; sau cơn suy thoái, chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch giatăng ở mọi quốc gia, nhiều nước điều chỉnh thị trường, quay về thị trường trongnước.

Trong bối cảnh ấy cần điều chỉnh lại cơ cấu thị trường, giảm bớt sự lệ thuộc quánhiều vào thị trường bên ngoài, chú trọng hơn tới thị trường trong nước. Điều đókhông có nghĩa là chúng ta quay về chính sách đóng cửa, tự cung tự cấp, bàingoại...  mà chỉ là tìm ra một mối tương quan hợp lý giữa hai loại thị trường.

Nếu Nhà nước quyết định như vậy thì điều tất yếu là phải điều chỉnh các chínhsách thuế, lãi suất, tỉ giá, giá đất... cho phù hợp. Dường như những sự điềuchỉnh như vậy chưa rõ nét lắm. Đó là chưa kể những ách tắc về giao thông, thủtục, lệ phí, kể cả lệ phí cầu đường...còn gây nhiều khó khăn đối với hoạt độngnội thương.

Rỉ rả mới hiệu quả

Các doanh nghiệp đương nhiên đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong chủ trươngkhuyến khích người Việt Nam dùng hàng Việt Nam. Ai cũng biết trong thể chế thịtrường “cầu”, ở đây là người tiêu dùng, quyết định “cung”, nghĩa là người sảnxuất kinh doanh.

Để làm ra cái người ta cần thì khâu đầu tiên là phải nghiên cứu xem người ta cầngì. Tôi có cảm giác nhiều doanh nghiệp của ta chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầunày.

Không nên nghĩ rằng người tiêu dùng Việt Nam dễ tính, từ đó có thái độ đượcchăng hay chớ. Cách tiếp cận như vậy chỉ mất khách thôi, vả lại cuộc sống ngàycàng khá giả thì nhu cầu của họ cũng ngày càng cao.

Có hàng rồi thì khâu tiếp thị và phân phối có ý nghĩa quyết định. Ta thường quantâm tới những chiến dịch tiếp thị rầm rộ: những triển lãm, hội chợ hoành tráng,các đoàn xe quảng cáo, tiếp thị ồn ào.

Thú thật tôi không tin vào hiệu quả của cái kiểu “ra quân”, “chiến dịch”, “phongtrào”, “tháng nọ, tháng kia” là những phương cách có thể hợp với thời chiến vàvận động chính trị, còn trong buôn bán cái rỉ rả, kiên trì, liên tục mới có thểđem lại hiệu quả.

Ở châu Phi, những người tiếp thị Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ... gùi hàng trênvai đi sâu vào từng làng, từng bản, từng bộ lạc giới thiệu hàng hóa, làm thổ dânquen dần với hàng hóa của mình mới ăn tiền.

Để bảo hộ hàng trong nước, ở Nhật Bản người ta quy định đồ điện dùng trong nướcbao giờ cũng tốt hơn hàng xuất khẩu và chỉ có thể dùng được với điện thế 100V;hệ thống phân phối của họ rất tinh vi, hàng bên ngoài rất khó xâm nhập.

Trong khi đó hệ thống phân phối ở ta quá sơ sài, tự phát, một số doanh nghiệpthậm chí cố níu giữ độc quyền; đó là chưa kể tình trạng “quân ta đánh quân mình"khá phổ biến.

Than vãn chẳng ích gì!

Còn nhân vật quan trọng nhất là người tiêu dùng ở ta thì sao? Tất nhiên khôngthể vơ đũa cả nắm vì 86 triệu người dân là 86 triệu người tiêu dùng với nhữngnhu cầu và khả năng rất khác nhau.

Hiện nay phổ biến ý kiến cho rằng người Việt ta sính ngoại, chơi ngông, làm ít,tiêu xài sang. Có lẽ điều này chỉ đúng với một bộ phận dân đô thị mới phất lênmà thôi, còn đại đa số người tiêu dùng chỉ cần hàng rẻ, tốt, bắt mắt.

Muốn người tiêu dùng Việt Nam ưu tiên mua hàng Việt Nam chỉ có ba cách: một là,hàng phải tốt, rẻ, hợp thị hiếu; hai là, có hệ thống tiếp thị, phân phối thuậnlợi và ba là, mỗi người dân và toàn xã hội, các phương tiện truyền thông phảikhơi dậy niềm tự hào dân tộc.

Sang Hàn Quốc tôi chẳng thấy ở đâu quảng cáo bằng tiếng Anh cả, rặt tiếng Hàn,nếu có tiếng Anh chỉ ghi chú nhỏ; người Hàn Quốc chỉ dùng hàng Hàn Quốc dù họsinh sống ở đâu (ở Việt Nam họ vẫn mua và ăn hàng Hàn Quốc, trong các cửa hiệuHàn Quốc).

Còn ở ta khắp nơi, kể cả nhưng nơi hẻo lánh, cũng trương bảng bằng tiếng Anh,nhiều khi sai chính tả, bất chấp dân địa phương chẳng ai biết tiếng Anh!

Gần đây ở ta lan truyền một câu khá giật gân: “Ta thua ngay trên sân nhà”. Lờita thán đó phản ánh nỗi lo về sức cạnh tranh yếu kém của mình, song tôi thấykhông hoàn toàn đúng và không có lợi. Dù còn không ít yếu kém, khuyết tật songViệt Nam đã trở thành “cường quốc” về gạo, hải sản, hồ tiêu, hạt điều, cà phê,may mặc đấy chứ có thua đâu?

Bên cạnh đó có đội bóng nào thắng được nếu trước khi ra sân cứ đinh ninh mình sẽthua.

La lối, than vãn chẳng đem lại điều gì tốt đẹp cả. Cách tốt nhất là Nhà nước,doanh nghiệp và mỗi người dân hãy làm đúng bổn phận của mình để nâng cao khảnăng cạnh tranh trên cả ba cấp độ: quốc gia, doanh nghiệp, mặt hàng và loại hìnhdịch vụ!

Vũ Khoan
(nguyên phó thủ tướng chính phủ)

Theo

TIN LIÊN QUAN