Đến với Hà Giang – miền cực Bắc tổ quốc, du khách không những được chiêm ngưỡng núi non hùng vĩ mà còn được thưởng thức nhiều món ăn ngon, lạ mà chỉ nơi đây mới có. Cháo ấu tẩu là một trong số những của ngon vật lạ đó.
Cháo là vị thuốc như của… Thị Nở
Vào buổi tối nếu bạn dạo một vòng quanh thành phố Hà Giang nhỏ xinh, nơi
dòng sông Lô chia đôi phố núi, chắc hẳn sẽ chứng kiến những hàng quán
cháo ấu tẩu tấp nập khách đến ăn. Ngoài những cư dân sở tại, còn lại
phần đông là khách du lịch lên đây. Theo bà Nguyễn Thị Hương (ngoài 60
tuổi), chủ quán thì cháo ấu tẩu được chế biến từ gạo nương và chân giò
lợn nấu với củ ấu tẩu tạo thành món ăn độc đáo. Món cháo bắt nguồn từ
một vị thuốc của đồng bào vùng cao.
Bà Hương kể, củ ấu tẩu được người Mông trồng nhiều trên núi, khi mới đào
về củ có màu đen, vẻ ngoài gần giống như củ ấu ở vùng đồng bằng. Trong
củ ấu tẩu có một lượng chất độc nếu không có kinh nghiệm hoặc sử dụng
không đúng sẽ dễ gây ngộ độc cho người ăn. Ngoài ra, để “lấy độc trị
độc” người dân tộc Mông thường đem ngâm củ ấu tẩu với rượu để thoa ngoài
da, trị đau lưng, nhức xương. Và, nếu ai vô tình uống phải loại rượu đó
thì toàn thân sẽ bị co giật, không cấp cứu kịp thời có thể gây chết
người. Độc là thế nhưng lạ thay, vị thuốc này đã được chế biến thành món
ăn ngon, độc đáo lại có tác dụng chữa bệnh. Tuy vậy, vị chủ quán này
cũng khuyên, mỗi tuần chỉ nên ăn một đến hai lần thì tốt. Bà Hương cho
biết, xưa kia món này được đồng bào Mông dùng làm thuốc giải cảm như tô
cháo hành của Thị Nở “trị bệnh” Chí Phèo vậy. Về sau người ta thêm một
số thực phẩm, gia vị khác để nấu thành cháo “đặc sản”.
Có gạo nương và nếp cái hoa vàng
Nấu cháo ấu tẩu cũng cầu kỳ và nhiều công đoạn, trước tiên củ ấu tẩu
phải ngâm kỹ trong nước vo gạo một đêm, đem ninh tới khi chúng mềm, bở
tơi ra. Tiếp đến lấy gạo tẻ (loại gạo trồng trên nương), trộn thêm ít
nếp cái hoa vàng cho cháo đặc sánh. Rồi bột củ ấu tẩu được nấu lẫn gạo
và nước dùng ninh từ chân giò lợn trong vòng 3 – 4 giờ. Múc ra bát, rắc
thêm hành, tiêu, rau mùi, trứng gà và thịt nạc thăn băm nhỏ lên, dậy mùi
thơm ngay lập tức. Cháo ấu tẩu có màu nâu đậm, ăn thấy hơi đăng đắng,
ngai ngái, bùi bùi, nếu lần đầu thấy hơi “nhát gan” nhưng ăn được một
lần rồi lại… quen hơi. Bao nhiêu là vị từ đắng, bùi, dẻo đến vị ngọt nước xương ninh cùng với hương thơm cho cảm giác lạ miệng và hấp dẫn.
Theo kinh nghiệm dân gian thì cháo ấu tẩu có tác dụng giãn gân cốt, giảm
đau cơ, nhức xương, xua tan mệt mỏi với người đi đường xa; khi ăn cùng
lá tía tô lại có tác dụng giải cảm tốt. Ngoài ra, một số người còn rỉ
tai: đây là cháo “ông ăn bà khen”.
Đến Hà Giang, bạn có thể thưởng thức cháo ấu tẩu suốt bốn mùa. Dân gian
cho rằng, cháo chữa bệnh tốt vào ban đêm khi chúng ta ngủ, nên các hàng
cháo ở Hà Giang thường đông khách tới tận khuya và đặc biệt cháo chỉ bán
vào buổi tối. Ngồi trong quán nhỏ nơi phố xuýt xoa với tô cháo ấu tẩu
nóng hổi, thơm ngát, thêm một chút rượu ngô mềm môi thật thú vị.
