Huyền thoại hồ Hà Nội

Đúng với cái tên “bêntrong sông”, Hà Nội có "Nhĩ Hà nằm ở phía Đông, Kim Ngưu Tô Lịch là sôngbên này", ngoài ra còn có các con sông cổ như Ngọc Hà, sông Tô và sôngNhuệ. Vùng đất bên trong các con sông, do phù sa bồi tụ không hoàn toàn,đã tạo nên nhiều vùng trũng và hình thành nhiều hồ, ao, chuôm.

Nổi tiếng nhất thuở xưacó 5 hồ, gọi là “ngũ hồ”, ứng với ngũ hành, gồm hồ Tây, hồ Hoàn Kiếm, hồBảy Mẫu, hồ Ngọc Khánh, hồ Đồng Nhân.

Có lẽ trên cả nước, khôngcó hồ nào kỳ lạ đến mức thiêng liêng như Hồ Gươm. Từng mang tên hồ LụcThủy (nước xanh), hồ Tả Vọng và Hữu Vọng (hướng về Phủ Chúa từ bên tráivà bên phải), hồ Thủy Quân (nơi thao diễn quân đội), hồ Hoàn Kiếm (trảlại gươm thiêng)..., hồ Gươm thân thuộc với điển tích vua Lê Lợi trảgươm cho Long Quân sau khi chiến thắng quân Minh.

Nổi tiếng với nhiều huyềnthoại, điển tích bậc nhất phải kể tới hồ Tây. Cón có tên gọi khác là DâmĐàm, Hồ Tây là một hồ lớn, xưa ở phía Tây kinh thành, là dấu tích củasông Cái đổi dòng, nay nằm gọn trong lòng Hà Nội.

Một trong những huyềnthoại gắn liền với Hồ Tây là thuyết trâu vàng. Tương truyền đời nhà Lý,ở nước ta có Nguyễn Minh Không sang Trung Quốc chữa bệnh cho con vuaTống. Để trả ơn, vua Tống cho phép Minh Không lựa vật báu theo ý thíchvà Minh Không chọn đồng đen (đồng đen được cho là “mẹ” của vàng).

Vua Lý sau đó đem đồngđen đúc thành chuông. Tiếng chuông vang xa ngàn trùng đến tận TrungQuốc. Nghe tiếng chuông ngân, trâu vàng ở bên ấy lồng lên chạy đến khurừng gần thành Thăng Long thì mất hướng đi, lồng lên đi tìm và giẫm nátcả một khu rừng, còn đất thì lún xuống thành hồ.

Một truyền thuyết khác kểrằng xưa kia ở núi đá Tản Viên, có hang cáo chín đuôi hay lên làm hạingười dân. Thượng Đế liền sai Long Vương dâng nước phá hang cáo. Cáochín đuôi bỏ chạy. Quân của Long Vương đuổi theo bắt cáo. Nơi cáo bịgiết thịt trở thành cái đầm sâu gọi là đầm Xác Cáo mà ngày nay gọi là HồTây.

Ngoài ra còn có huyềnthoại về Bà Chúa Liễu Hạnh gặp gỡ và đàm luận văn thơ với trạng nguyênkỳ tài Phùng Khắc Khoan, do vậy đã để lại cho Hà Nội đời sau một phủ TâyHồ linh thiêng, huyền ảo.  

Còn hồ Bảy Mẫu rộng mênhmông, nằm trong công viên Thống Nhất. Hồ này vốn rất lớn, đến đầu thế kỷ20 làm đường mới cắt làm ba, sinh ra thêm hai hồ Thiền Quang (hồ Hale)và hồ Ba Mẫu.

Trong khi đó, hồ NgọcKhánh xưa kia nghe nói là nơi luyện tập của thủy quân, còn hồ Đồng Nhântrước cửa đền Hai Bà Trưng khi xưa có hình bán nguyệt, nhưng nay đã bịphố xá lấn dần mặt hồ.

Ngoài ra, còn có hồ LinhĐàm (Đầm Mực) nằm ở ngoại thành Hà Nội. Tương truyền rằng đây là nơi trúngụ của thần Lâm Đàm (thần Rồng), đã từng hóa thành cậu học trò theo họcthầy Chu Văn An.

Gặp năm trời hạn hán, vìthương xót dân, thần hút mực trong các nghiên bút, phun lên trời cầumưa, giúp người trừ hạn hán, làm cả mặt hồ đen ngòm như mực, do vậy bịThiên Đình tức giận trị tội chết. Người dân nơi đây nhớ ơn, lập đền thờThần.

Hồ ban tặng cho Hà Nộimột nét duyên riêng có. Người Hà Nội gắn bó với hồ, “bám” lấy hồ để rồitạo nên cả một đời sống văn hóa ven hồ. 

Một vòng quanh Hồ HoànKiếm chỉ hai cây số, với những Hàng Đào đầy vải, Hàng Đường ngọt ngào,hàng Tiện đầy quân cờ… Còn vòng quanh Hồ Tây có những 17 cây số, từnglưu giữ mấy làng trồng hoa và cây cảnh, mấy làng nuôi cá vàng và đánh cáđánh tôm, có cả chợ bán lưới (Võng Thị). 

Hà Nội bước sang tuổi1.000, cuộc sống bên hồ vẫn thật dung dị, nhất là ven hồ Hoàn Kiếm.Người ta vẫn thấy thanh niên hẹn hò, học sinh vui chơi, người lớn tuổitập thể dục, chơi cờ tướng…  như một nét duyên riêng có của đất Hàthành.