Đi khắp huyện Mù Căng Chải, là những con đường nhưdải lụa xanh rợn chân mây, là đồng màu, là rơm vàng sau cày ải để trồng ngô vàđay.
Lữ khách phải vượtqua đèo Kha Phạ dài 30 cây số. Chỉ kém đèo Pha Đin hai cây, nhưng đường 32 dốccao không kém gì đường quốc lộ 6, tạo một vòng cung Tây Bắc hiểm trở và bí ẩn.Mùa gặt ở Mù Căng Chải không chỉ có ruộng bậc thang, bảng lảng mây, và sương mù.Bảng lảng lúa vàng trong các thung lũng. Ruộng bậc thang còn chảy tới nhiều consuối không tên. Những người H’mông, người Dao, Phù Lá, mặc áo rực rỡ, gùi lúa vềbản.
 |
| Lúa ở ruộng bậc thang Mù Căng Chải một năm một vụ, thưa thớt mới có ruộng trồng thêm rau màu, đay |
Lúa nếp Tú Lệ ở MùCăng Chải, ngon vào bậc nhất nước Việt. Người sành ăn, lên Yên Bái sẽ chờ ăn cơmmới, ăn xôi đồ với lá tím, thứ xôi ngũ sắc, được đồ trong các chõ gỗ hoặc đấtthó, thơm lừng, dẻo quánh mà không dính tay.
Lúa ở ruộng bậcthang Mù Căng Chải một năm một vụ, thưa thớt mới có ruộng trồng thêm rau màu,đay. Còn để cho đất thở. Bà con bảo thế.
Vụ đay trồng 70ngày có thể cắt về phơi, nhuộm và dệt vải. Chị Chảo Kim Mẩy, người Dao ở bản LáPán Tẩn bảo: chị và các con đã gặt xong rồi, bây giờ các con học chữ, và chịcũng học chữ phổ thông để nói chuyện với khách du lịch, và cả người Tây nữa, họđến đây nhiều lắm, xem bản thôi, và xem ruộng nữa. Họ rất hay đi xem ruộng.
Người Dao ở Mù CăngChải hát giao duyên vào ngày hội, ngày lễ mừng cơm mới, ngày lễ hội Đông Cuông,ngày lễ Tết Nhảy. Họ chăm chỉ trồng đay, thêu dệt mũ áo váy với những hoa vănrực rỡ, đẹp mê hồn để rồi đi lễ hội. Chót vót trên thung lũng ở Mù Căng Chải, lànhà cháu Giàng Thị Văn, cháu bảo đi một tí thôi, mà một tí là leo núi, ruộng bậcthang nữa ngày mới tới bản người H’mông. Bản chỉ khoảng hơn 60 nóc nhà, mái lợpfibro xi măng, ngói xám ngoét.
Tường nhà thưng đất thó 100%. Có nhà còn trộn rơmpha đất phết thành tường. Mùa đông tường đất rất ấm, mùa hè lại rất mát. Đất đãchở che cho người dân vùng cao ngàn đời nghèo khó những ấm áp mát lạnh của tựnhiên. Ngàn đời không cần đến điều hòa nhiệt độ. Ngàn đời chưa đổi thay tườngđất thó.
 |
| Đi khắp huyện Mù Căng Chải, là những con đường như dải lụa xanh rợn chân mây |
Chỉ e dọc đường đisẽ bắt gặp một ngôi nhà tường xây gạch, quét vôi trắng, lợp tôn.
Chỉ e sau này nhữngnăm đầu thế kỷ 21, những ngôi nhà gạch mọc lên, ở thôn bản, ở góc chợ miền núiphá vỡ đi những kiến trúc nguyên sơ.
Bản làng ở xã LaPán Tẩn, Chế Cu Nha đi qua những thung lũng lúa, nhiều nhà, phơi ngô đỏ ngô vàngdát kín trần nhà. Ngước nhìn thấy ấm vụ bội thu. Bếp nhà nào cũng ủ tro, hễ thổinhẹ lửa sẽ bùng lên. Và sau nữa câu chuyện, bạn sẽ được chủ nhà thết xôi ngũsắc, thết thịt trâu sấy khô và rượu ngô nóng. Lữ khách còn được mời món rau cảinướng với lá dứa thơm. Những thứ lá thơm vừa là thuốc bổ, chỉ có ở đồng bào vùngnúi cao mới biết.
Người miền xuôi ngơ ngác suốt đời trước những chiếc lá bí ẩnvừa là rau, vừa là thuốc giúp ích cho sức khỏe con người. Giám đốc Cừ Đức Đua,sở Thương mại và du lịch Yên Bái ước mơ năm 2008, quốc lộ 32 sẽ mở rộng hơn.Huyện Mù Căng Chải, huyện Nghĩa Lộ có những sản phẩm du lịch độc đáo như ruộngbậc thang, đồi chẻ cổ thụ suối Giáng ngàn năm không thay đổi ở độ cao hơn1.000m.
Khu vực Đại Cại,Bến Lăn, nhiều đá cuội của văn hóa Sơn Vi còn bỏ ngỏ chưa níu chân du khách.Chùa Tháp Hắc Y mang kiến trúc thời Trần, đền Đông Cuông, di tích Căng, và đềnNghĩa Lộ với những lễ hội Thẩm Hoa, Thẩm Lé ngàn năm chưa xóa nhòa trong nỗi nhớcủa người Dao, người Thái, người H’mông.
 |
Vào bản vùng cao ởMù Căng Chải, bạn có thể cùng người dân bản pha sáp ong vẽ lên vải đay. Bí quyếttruyền đời mà người dân tộc mặc vải đay, bởi vì côn trùng rất kỵ loại vải này,nên họ mặc vải đay còn được cả sức khỏe nữa. Bạn cũng có thể tham gia vào ngồinấu bạc và đúc bạc với người H’mông. Họ chế tác thủ công vòng đeo tay, đeo chân,khuyên ta rất giỏi, nữ trang bạc rất đẹp.
Đã có nhiều nhà lữhành quốc tế, họ đã đi trước chúng ta một bước. Họ đam mê du lịch khám phá, vàhọ ghi chép bằng ảnh trước sự đổi thay của Mù Căng Chải. Đó là những chiếc xemáy thay ngựa, những chiếc chảo anten trên nóc nhà, những chiếc tivi vàcassette. Chính những đồ điện tử hiện đại này đã biến nhiều nhà đất thó ở thônbản không bao giờ khóa nay đã có khóa.
Tôi không biết mìnhđang vui, hay đang buồn bởi những chiếc khóa cửa của các thôn bản nguyên sơ ởvùng cao Tây Bắc.
Theo HoàngViệt Hằng
SGTT
