Không phải trẻ mắc lỗi là có thể mắng mỏ vô tội vạ, bố mẹ nên biết 6 mẹo sau để phê bình hiệu quả mà không làm tổn thương con cái

Nuôi dạy con cái nên người là “công trình lớn lao” cả đời của mỗi bậc cha mẹ. Trong quá trình ấy, bên cạnh niềm vui, niềm hạnh phúc thì chắc chắn phụ huynh khó tránh khỏi những điều không hài lòng, buồn bực và cả tức giận. Đó là khi trẻ mắc lỗi hay làm trái ý bố mẹ, những lúc trẻ bướng bỉnh và không nghe lời. 

Đây cũng là lúc nhiều cha mẹ nóng nảy sẽ phải dùng biện pháp mạnh với con như mắng mỏ, trách phạt, chì chiết, thậm chí là đòn roi. Mục đích của tất cả những điều này đều nhằm uốn nắn và dạy dỗ trẻ, tuy nhiên theo các chuyên gia tâm lý nếu vội vã hành xử thái quá hoặc sai cách chẳng những không hiệu quả mà còn phản tác dụng. Thay vào đó, cha mẹ nên học cách phê bình con một cách khoa học và khéo léo sẽ dễ đạt mục tiêu hơn. 

Vai trò và tác hại của việc “phê bình trẻ”

Phê bình là một trong những phương pháp giáo dục trẻ rất quan trọng và không thể thiếu trong quá trình nuôi dạy con cái. Lời phê bình phù hợp có thể giúp trẻ sửa sai, đạt được mục tiêu giáo dục như mong đợi, ngược lại có thể sẽ gây tác dụng ngược, thậm chí là làm nảy sinh tâm lý nổi loạn của trẻ.

Em bé của bạn có phải là kiểu người nghịch ngợm? Vì mải chơi mà quên làm bài tập, mẹ vừa dọn dẹp căn phòng nhưng chỉ trong 5 phút con bạn lại khiến nó bừa bộn như ban đầu, bộ quần áo mới mặc buổi sáng, buổi trưa đã bị ố vàng… Trong cuộc sống thường ngày sẽ có vô vàn lý do khiến bạn trở nên bực tức, cáu giận và phải chỉ trích con cái. Sự phê bình chắc chắn là rất cần thiết cho sự trưởng thành của trẻ, nhưng nếu vội vàng, những lời chỉ trích quá mạnh như buộc tội, chửi mắng, đánh đập, mắng nhiếc… thường sẽ làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ, khi đó hậu quả thật khó lường.

Ngày nay, trẻ em, đặc biệt là ở thành thị thường được bảo bọc nhiều và ít va chạm cuộc sống nên tâm hồn khá nhạy cảm mong manh, trong khi đó suy nghĩ lại non nớt và dễ tổn thương. Thực tế đã ghi nhận rất nhiều trường hợp vì giận bố mẹ mà trẻ bỏ đi, làm việc dại dột, thậm chí là mất tích và tự tử. Do vậy, ngay cả việc phê bình trẻ cũng cần phải cẩn trọng và đúng cách để tránh hậu quả đáng tiếc.

Mẹo phê bình trẻ mắc lỗi để có hiệu quả giáo dục tốt mà không làm tổn thương trẻ

1. Phê bình trẻ cần chú ý đến thời điểm và không gian

Nhiều phụ huynh có thói quen xấu là hễ thấy con làm gì sai lập tức mắng mỏ, phê bình không tiếc lời mà chẳng quan tâm đến thời điểm, không gian. Đó là một sai lầm, và theo nghiên cứu của các chuyên gia tâm lý, dù có cáu giận đến mấy bố mẹ cũng nên tránh phê bình con trong những trường hợp sau: vào sáng sớm, khi đang ăn, trước mặt bạn bè, ở nơi công cộng….

Như ông cha xưa đã dạy “trời đánh tránh bữa ăn”, nếu trên mâm cơm mà ba mẹ cứ cằn nhằn phê bình sẽ khiến trẻ ăn mất ngon, thậm chí vừa ăn vừa khóc hay bỏ bữa thì đều gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và sức khỏe của trẻ. Còn nếu chỉ trích bé vào sáng sớm, có thể sẽ làm hỏng tâm trạng tốt trong ngày của con bạn.

Đặc biệt việc phê bình trẻ ở nơi công cộng, trước mặt bạn bè trong lớp học hay trước mặt người thân thì càng nên tránh vì điều đó sẽ khiến trẻ cảm thấy xấu hổ, mất đi sự tự tin. Hơn nữa, điều đó còn có thể khiến trẻ không hài lòng, bực bội với cha mẹ, gây ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái.

2. Bình tĩnh, hạ giọng khi phê bình trẻ

Khi một đứa trẻ mắc lỗi, đặc biệt là khi chúng tái phạm nhiều lần một sai lầm, cha mẹ chắc chắn sẽ khó chịu, dao động về cảm xúc và có thể nói những điều không nên nói một cách bốc đồng hay tức giận làm những hành động không nên làm. Điều này có thể gây ảnh hưởng rất xấu đến bản thân và con cái họ.

Vì vậy, dù trẻ mắc lỗi gì, cha mẹ cũng nên buộc mình bình tĩnh, hạ giọng trước khi chỉ trích trẻ. Chỉ có bình tĩnh, chúng ta mới có thể có nhận định khách quan và công bằng về lỗi lầm của trẻ để giải quyết vấn đề, giúp trẻ tìm ra nguyên nhân sai lầm và phương pháp sửa chữa. Ngược lại, nếu cả người lớn và trẻ em đều mất bình tĩnh, những lời chỉ trích có thể leo thang thành khóc lóc và đánh đập, và hiệu quả giáo dục sẽ bằng không.

Thay vì quát tháo giận dữ, cha mẹ nên phê bình con bằng giọng thấp hơn bình thường, giọng trầm và mạnh mẽ sẽ thu hút sự chú ý của trẻ, đồng thời dễ khiến trẻ nghe theo lời bạn nói.  

3. Cho trẻ cơ hội thanh minh

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ mắc sai lầm, có những sai lầm chủ quan của trẻ nhưng cũng có thể do những nguyên nhân khách quan không phụ thuộc vào ý muốn của trẻ. Theo quan điểm chủ quan, nó có thể là cố ý hoặc vô ý; nó có thể là vấn đề về thái độ, hoặc nó có thể là không đủ khả năng,...

Vì vậy, khi trẻ mắc lỗi, đừng tước bỏ quyền được nói của trẻ. Hãy cho trẻ cơ hội phản bác và để trẻ nói những điều trẻ muốn nói, để cha mẹ hiểu rõ hơn và toàn diện hơn về lỗi của trẻ. Những lời phê bình sau đó sẽ “trúng” mục tiêu hơn, khiến trẻ chấp nhận lời phê bình mà tâm phục khẩu phục và sẵn sàng để sửa chữa khắc phục lỗi lầm.

4. Tự kiểm điểm trước khi phê bình trẻ

Cha mẹ là giáo viên đầu tiên của trẻ, và cha mẹ ít nhiều phải chịu trách nhiệm về những sai lầm mà trẻ mắc phải. Bởi lẽ, con cái là cái bóng của cha mẹ, và nhiều vấn đề xảy ra với con cái cũng phản ánh rằng cách giáo dục của cha mẹ có vấn đề. Chẳng hạn, cha mẹ quá bận rộn nên chưa hề hướng dẫn trẻ làm một việc gì đó cặn kẽ khiến trẻ làm sai làm hỏng, cha mẹ không quan tâm kịp thời đến tâm trạng buồn bực của trẻ nên khi trẻ gây chuyện để tự giải tỏa mới giật mình sửng sốt….

Vì vậy, trước khi phê bình con cái, cha mẹ nên tự kiểm điểm lại bản thân mình trước và cùng nhận lỗi với trẻ. Điều đó sẽ giúp bạn có cách cư xử tâm lý và phù hợp hơn với con, mối quan hệ cha mẹ -con cái từ đây cũng sẽ gần gũi và thấu hiểu nhau hơn. Đương nhiên trẻ sẽ sẵn sàng chấp nhận những lời chỉ trích từ cha mẹ hơn và đồng thuận sửa sữa mà không có sự ấm ức hay phản kháng.

Hơn nữa qua việc này, cha mẹ cũng đã tạo được tấm gương tốt đẹp để trẻ học tập và noi theo, đồng thời cũng có thể rèn luyện những đức tính tốt của trẻ là chịu trách nhiệm và tự phê bình.

5. Cha mẹ phải thống nhất trong việc phê bình con cái

Không phải tất cả nhưng tình trạng này đang tồn tại trong khá nhiều gia đình: mẹ mắng bố bênh hoặc ngược lại. Điều này không hề tốt cho sự lớn lên của con cái. Bởi nếu vậy, khi con cái mắc lỗi, điều chúng nghĩ không phải là cách nhận ra và sửa chữa lỗi lầm, mà là chủ động tìm nơi nương tựa. Với tâm lý này, chúng không chỉ coi thường lời nói của người phê bình mà còn trở nên vô kỷ luật, muốn làm gì thì làm.

Vì vậy, khi trẻ mắc lỗi, cha mẹ phải tỏ thái độ rõ ràng và nhất quán cao độ. Hãy hình thành “mặt trận thống nhất”, cùng nhau nỗ lực để trẻ đối mặt với lỗi lầm và nỗ lực sửa chữa lỗi lầm của mình.

6. Tạo cho trẻ tâm lý thoải mái nhất định sau khi bị phê bình

Sau khi trẻ mắc lỗi thường thấp thỏm, sau khi bị phê bình thì càng buồn bực, tự ti. Nếu để tâm trạng này kéo dài và lặp lại thường xuyên chắc chắn tâm lý và các hoạt động của trẻ sẽ bị ảnh hưởng. Vì vậy, cha mẹ nên tạo cho con cái tâm lý thoải mái kịp thời sau khi phê bình chúng. Bạn có thể an ủi con bằng những lời nói như: "Không sao đâu, con mắc lỗi sẽ sửa được", "Mẹ biết con là một đứa trẻ thông minh, và con sẽ biết cách làm",… 

Hoặc bạn cũng có thể an ủi trẻ bằng những hành động thân mật như bắt tay, vỗ vai, hoặc mỉm cười, ôm, ... Điều này sẽ khiến trẻ cảm thấy rằng dù chúng đã mắc lỗi nhưng cha mẹ vẫn luôn yêu thương và tin tưởng chúng. Nhờ đó mà trẻ nhỏ không nhụt chí hay chán nản khi mắc lỗi, ngược lại sẽ biết ơn cha mẹ và tự tin hơn vào bản thân, lạc quan hơn trong cuộc sống.

Làm mẹ

3 hành vi yêu thương con của cha mẹ có thể “làm hỏng” một đứa trẻ nhưng 90% phụ huynh vẫn đang thực hiện mỗi ngày!

Theo V.K - Vietnamnet