Phạt trẻ khi mắc lỗi: Nếu làm sai cách, tác dụng trước mắt nhưng hậu quả lâu dài và nghiêm trọng

Phạt con là một trong những cách mà cha mẹ nào cũng từng áp dụng để rèn luyện và sửa chữa lỗi lầm của trẻ. Tuy nhiên, phạt trẻ cũng phải khoa học, một khi phạt không đúng cách không những không điều chỉnh được hành vi của bé mà còn có thể khiến hành vi của bé phát triển ngược lại, lâu dài còn gây hậu quả nghiêm trọng hơn.

Việc dùng hình phạt sai cách khi trẻ mắc lỗi có tác hại gì?

1. Khiến trẻ ghi nhớ "hậu quả" chứ không phải tác hại của việc mắc lỗi

Rõ ràng với những hình phạt nghiêm khắc bố mẹ đưa ra sau mỗi lần mắc lỗi, trẻ sẽ ghi nhớ điều chúng phải nhận mà ngoan hơn ở thời điểm đó chứ không biết được tác hại thực sự của việc mình mắc lỗi nên lần sau vẫn có thể tái phạm.

Chẳng hạn, một số trẻ nghịch ngợm làm đổ vỡ đồ đạc trong nhà bị bố mẹ phạt quỳ ngoài ban công rất lâu trước đó, lần sau nếu tái phạm trẻ sẽ nhớ lại kinh nghiệm bị phạt lần trước và ngay lập tức tìm cách cư xử để bố mẹ không đưa ra hình phạt (nói dối, xin lỗi, đổ lỗi cho người khác…) hơn là hiểu bản chất tác hại của việc mình làm để có ý thức cẩn thận, tránh lặp lại.

2. Trẻ hình thành tâm lý đối phó để tránh bị trừng phạt

Cũng có một số phụ huynh có con vô cùng sợ hãi vì đánh đập, mắng mỏ sau khi mắc lỗi. Tuy nhiên, với việc đánh đập và la mắng nhiều hơn, đứa trẻ dễ sợ hãi và cố gắng tránh bị trừng phạt.

Ví dụ, cố gắng che giấu và che đậy những gì bạn đã làm sai, để không để cha mẹ phát hiện ra. Hoặc, tránh trừng phạt bằng cách nói dối và đóng khung người khác. Điều này đi ngược lại với ý định ban đầu của cha mẹ là phạt trẻ, và khiến trẻ càng không thể chịu đựng được.

3. Khiến trẻ ngộ nhận bản thân và làm nhiều điều xấu hơn

Những đứa trẻ thường xuyên bị trừng phạt sẽ cảm thấy rằng chúng là những đứa trẻ hư, chỉ thấy bản thân toàn điều xấu mà tự phủ nhận những ưu điểm của mình. Khi đó sẽ nảy sinh tâm lý “trẻ hư” và coi như làm việc xấu là điều đương nhiên, bình thường.

Ví dụ, khi cha mẹ phạt con, họ luôn nói rằng con bất cẩn và thích làm hỏng đồ thì đứa trẻ sẽ “chứng tỏ” điều đó ở nhà, ở trường, thậm chí ở nơi công cộng.

4. Trẻ thiếu tính tự giác

Thực tế, trừng phạt con cái để chúng nghe lời suy cho cùng là một loại hành vi “kiểm soát bên ngoài” của cha mẹ, chứ không phải chính con cái dùng “kỷ luật tự giác” để điều chỉnh hành vi của mình. Hậu quả là đứa trẻ rất ngoan ngoãn khi có sự hiện diện của cha mẹ, nhưng lại trở nên vô pháp nếu không có sự hiện diện của cha mẹ. Điều này không chỉ làm suy yếu tính “tự giác” của trẻ, mà còn khiến trẻ quá phụ thuộc vào sự kiểm soát của cha mẹ, không biết tự chịu trách nhiệm về hành động của mình.

5. Làm xấu đi mối quan hệ giữa bố mẹ và con cái

Dạy dỗ để trẻ luôn ngoan ngoãn, vâng lời là điều mà cha mẹ nào cũng muốn, và hình phạt phụ huynh đưa ra cũng nhằm mục đích đó. Tuy nhiên, một số người quá nóng nảy khi con mắc lỗi, lập tức đưa ra những hình phạt hà khắc, thậm chí đánh mắng con thậm tệ. Nếu điều đó diễn ra thường xuyên có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình cảm giữa cha mẹ và con cái. Trẻ đôi khi sợ nhiều hơn là phục, sợ mắc lỗi mà luôn e dè thiếu tự tin, hơn nữa nhiều bé còn dần xa cách bố mẹ vì sợ bị mắc lỗi và bị phạt.

Vì vậy, cha mẹ nên làm gì nếu trẻ mắc lỗi?

Trẻ em mắc lỗi, chúng ta nên giáo dục, uốn nắn chúng là điều đương nhiên phải làm, nhưng trừng phạt để ghi nhớ không phải là mục đích cuối cùng mà mục đích thực sự cần thiết là để chúng biết đúng sai và không tái phạm. Do đó thay vì trừng phạt trẻ bằng biện pháp quá nặng nề, cha mẹ nên:

1. Dạy trẻ nhận ra lỗi lầm của mình

Sau nhiều lần mắc lỗi, các em thực sự không dám chủ động nói với bố mẹ vì sợ bị phạt. Vì vậy, việc cha mẹ phải làm là tìm cách lôi kéo, “dụ dỗ” để trẻ chủ động kể lại sự việc và tự nhận ra lỗi lầm của mình. Điều này thực ra cũng giống như mục đích của việc trừng phạt, suy cho cùng, khi đứa trẻ nhận ra lỗi lầm thì sẽ không cố tình làm sai, ai lại không muốn trở thành một đứa trẻ ngoan?

2. Bình tĩnh phân tích cho trẻ biết tác hại từ việc mắc lỗi

Sau khi trẻ mắc lỗi, cha mẹ rất tức giận và dễ mở rộng tình huống, nói quá lên mức độ của sự việc. Đó có thể là một vấn đề nhỏ nhặt và dễ hiểu theo cảm xúc của cha mẹ nhưng sẽ làm cho vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn. Việc trừng phạt con cái khi cha mẹ tức giận có thể gây hại cho trẻ nhiều hơn là lỗi lầm của trẻ.

Vì vậy, cha mẹ nên học cách bình tĩnh giao tiếp với con và nói cho con biết những nguy hiểm khi mắc lỗi. Chỉ bằng cách làm rõ những yếu tố gây ra, trẻ mới có thể thực sự hiểu lỗi của mình và cố gắng không mắc lỗi lần sau.

3. Cho trẻ thời gian, không gian để bình tĩnh suy nghĩ

Sau khi trẻ làm sai điều gì đó, bạn có thể cố gắng để trẻ bình tĩnh suy nghĩ về lỗi của mình. Cụ thể, hãy dành một khu vực riêng cho con bạn ở một góc hoặc một phòng trong nhà, không cần quá lâu mà chỉ từ 20 đến 30 phút. Thực tế, hầu hết chúng ta đều biết rằng mình sai không phải do người khác hướng dẫn, sau một thời gian suy nghĩ chúng ta sẽ tự nhận ra sai lầm của mình và điều này cũng đúng với trẻ em.

4. Để trẻ chịu trách nhiệm

Khi con mắc lỗi, cha mẹ đừng vội mắng mỏ hay đưa ra hình phạt mà nên để con hiểu rằng dù là ai, chỉ cần con phạm lỗi thì con phải chịu trách nhiệm, dù còn nhỏ cũng không tránh khỏi hình phạt.

Ví dụ, nếu một đứa trẻ làm vỡ chiếc bình ở nhà, đứa trẻ phải chịu chi phí mua một chiếc bình mới, số tiền này có thể được trừ vào tiền tiêu vặt của nó. Chỉ bằng cách này, trẻ mới có thể nhớ lâu và không dám mắc lỗi theo ý muốn.

5. Giảm thiểu “đặc quyền” hay sở thích của bé

Đối với một số trẻ, bạn chỉ lý luận với chúng là không ăn thua, bạn phải để chúng trải qua cảm giác trừng phạt để ghi nhớ chúng. Tuy nhiên, hình phạt ở đây không ám chỉ đến trừng phạt thân thể mà là khiến anh ta mất đi những gì đáng lẽ thuộc về mình.

Ví dụ: bé thích xem phim hoạt hình nào, đọc truyện, chơi với một món đồ chơi nào đó … và được phép làm chúng vào những thời điểm nhất định trong ngày. Và khi con bạn có hành vi xấu, bạn cũng có thể tước đi đặc quyền này của chúng, nhưng cha mẹ phải thận trọng, không nên tước đoạt quá nhiều một lúc trong thời gian quá dài.

Lời kết

Thực tế, con người không phải là hiền nhân, người lớn còn có thể mắc sai lầm, huống chi là những lần vấp ngã và dò dẫm của những đứa trẻ đang lớn? Trẻ mắc lỗi không có gì ghê gớm, điều khủng khiếp là sau khi trẻ mắc lỗi, cha mẹ không biết cách giải quyết sao cho đúng, không thể để trẻ hiểu mình đã làm gì sai, cũng không thể hướng dẫn trẻ sửa lỗi một cách chính xác.

Giữa cha mẹ và con cái có mối quan hệ dạy dỗ, nhưng giáo dục con cái vẫn nên thuyết phục bằng lý trí. Hình phạt chỉ là phương tiện chứ không phải là dấu chấm hết, vì vậy sau khi phạt trẻ, cha mẹ nên dùng lý lẽ và phân tích để trẻ hiểu tại sao mình bị phạt, tác hại của sai lầm trẻ mắc phải và giải thích rõ ràng hậu quả sẽ như thế nào nếu vẫn tiếp tục làm sai. Có như vậy mới mong trẻ xóa bỏ được lỗi lầm và không lặp lại mà vẫn yêu thương, gần gũi với cha mẹ.

Làm mẹ

Trẻ bỗng “lớn nhanh” so với tuổi, ba mẹ đừng vội vui mừng vì dậy thì sớm cũng là một căn bệnh

Theo V.K - Vienamnet