Co Xàu là tên cũ của thịtrấn Trùng Khánh (huyện Trùng Khánh, Cao Bằng), nơi nổi tiếng với khu chợ huyệnto nhất, đẹp nhất vùng miền đông của tỉnh Cao Bằng. Người già bảo rằng, cái tênCo Xàu xuất phát từ chữ Cổ Lâu (ngôi nhà cổ) mà ra.
 |
| Rực rỡ sắc màu chợ Co Xàu |
Chợ Co Xàu nằm dưới chân mộtquả núi tròn như chiếc bát úp có tên là Phja Phủ. Đến chợ Co Xàu ta sẽ gặp nhữngngôi nhà hình ống một gian, hai gian, kế tiếp nhau được làm bằng đá hộc kết dínhnhờ vôi tôi trộn với đất đồi Kéo Lồm. Nhà nào cũng lắp những cánh cửa gỗ nghiếndày, trong nhà có những tấm phản chân mộc không chạm khắc đã lên nước thời gianđen bóng.
Chợ Co Xàu tuyệt nhiên khôngcó kẻ cắp. Không có người ăn mày. Chỉ có người già cô đơn không nơi nương tựa.Những đứa trẻ mồ côi cơ nhỡ đi hát rong.
Đi chợ Co Xàu, người takhông chỉ là mua bán mà còn để tâm tình, uống với nhau bát rượu ngô, ngó mặtnhau là đã đỡ khát. Hào hứng đến chợ nhất có lẽ là đám thanh niên nam, nữ. Nhữngcon mắt trẻ trung, long lanh theo nhau đi lòng vòng khắp chợ, khó rời nhau nửabước...
Nếu là người vùng khác đếnCo Xàu mà chưa được nghe câu hát Woàng dzà thì coi như chưa đến chợ. Câu hát kểvề chàng hoàng tử ngồi trong cỗ xe song mã phấp phới lính hầu. Cỗ song mã chạyroong roong từ đầu chợ đến cuối chợ. Cờ hoa đỏ vàng bay phấp phới. Dân chợ búađổ xô dẹp đường cho hoàng tử. Chỉ có A Slao mồ côi nghễnh ngãng. Nàng đứng giữađường như chặn đoàn xe hoàng tử. A Slao lặng ngắm nhìn hai chú ngựa hồng mao.
Mắt A Slao to đen như naicon không chớp. Da A Slao trắng hồng tỏa ra mùi hương bjooc lỏong. Môi A Slaotươi đỏ như hòn gạch non. Người A Slao thắt đáy lưng ong như cây rơm lúa nếp.Hoàng tử cho ngựa dừng lại và xuống xe. Chàng thoăn thoắt bước tới mỉm cười vớiA Slao. A Slao ngơ ngác không biết có chuyện gì. Nàng đứng như cây hoa chuối đỏ.
Một khắc trôi qua. Nửa giờtrôi qua. Chàng hoàng tử tuyên bố với bàn dân thiên hạ rằng từ nay không trở vềhoàng cung nữa. Chàng cởi hết mũ áo vua ban. Chàng đội lấy mũ nồi, mặc áo chàmcài khuy ngang đi hài cỏ xin được ở rể phố thị Co Xàu...
Nghệ nhân trình bày xong bàihát, mọi người xung quanh vỗ tay tán thưởng, tiếng cười vọng vang vào vách núi.Trải qua bao cuộc bể dâu, dân Co Xàu vẫn vui quanh năm, hát suốt đời là thế.Chẳng thế mà người ta bảo, đi chợ Co Xàu, cười khô cả răng mà chẳng mất tiềnmua...
Theo Văn Trương
Dân Việt
