Có những dấu hiệu cho thấy có nhiều khả năng Việt Nam sẽ rơi vào điều mà cácnhà phân tích kinh tế gọi là "bẫy thu nhập trung bình".
Căn cứ báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) về nền kinh tế thế giới,GDP của toàn thế giới vào cuối năm 2010 sẽ tăng khoảng 4,2%, trong khiđó sang năm 2011, tốc độ tăng trưởng này được dự báo là 4,3%.
Nền kinh tế thế giới đã có những dấu hiệu hồi phục sau cơn khủng hoảngtài chính toàn cầu năm 2008. Nhờ sự hồi phục nhanh hơn dự báo, những tổnthất của ngành tài chính toàn cầu đã giảm đến 533 tỉ USD so ước tínhtrước đây.
Khi cuộc khủng hoảng nổ ra, người ta ước tính sự mất mát tài sản của hệthống ngân hàng toàn cầu có thể lên đến 2.800 tỉ USD, nhưng nay do kinhtế sớm hồi phục, con số này chỉ còn 2.280 tỉ USD. Riêng đối với hệ thốngngân hàng Mỹ, tổn thất trước đây dự kiến là 1.030 tỉ USD, nay chỉ còn885 tỉ USD, giảm được 13%.
Tuy nhiên tăng trưởng kinh tế của các nước công nghiệp phát triển trongnăm 2011 sẽ có thể không bằng mức của năm 2010. Theo dự báo của tổ chứcOECD (những nước xuất khẩu dầu mỏ) tăng trưởng GDP của khu vực đồng euronăm 2011 chỉ là 0,6%, so với 1% của năm 2010.
Các nhà phân tích kinh tế Mỹ cũng đang giảm dự báo tốc độ tăng trưởngkinh tế của Mỹ. Họ ước tính GDP Mỹ chỉ sẽ tăng tối đa 3,0% năm 2011, mộtsố dự báo còn bi quan hơn, cho rằng tốc độ tăng trưởng GDP của Mỹ chỉ cóthể đạt khoảng 2,6%, so với tăng trưởng kinh tế năm 2010 là 3,1%.
Khảnăng phục hồi của nền kinh tế Mỹ vẫn sẽ rất yếu, tình hình suy thoái vẫncòn kéo dài trong thời kỳ sau khủng hoảng. Điều đó sẽ khiến Trung Quốcvượt Mỹ để trở thành quốc gia có sản lượng công nghiệp dẫn đầu thế giớivào năm 2011, theo dự báo của tổ chức HIS Global Insight.
Như vậy, đây là lần đầu tiên trong vòng 110 năm qua, nước Mỹ mất đi vịtrí cường quốc công nghiệp số một thế giới. Năm 2009, Hoa Kỳ chiếm 19,9%xuất lượng công nghiệp của toàn thế giới, trong khi Trung Quốc chiếm18,6%. Trong năm 2010, khi GDP Trung Quốc vẫn tăng trưởng đến 9% thì Mỹchỉ tăng 3,1% và khoảng cách chỉ số công nghiệp của hai nước còn rất nhỏ.
Các nước đang phát triển vượt qua khủng hoảng kinh tế nhanh hơn. Kinh tếchâu Á tăng trưởng nhanh nhất, bình quân 8,7% năm 2010 và dự kiến 8,5%năm 2011. Trung Quốc và Ấn Độ là hai nước châu Á có tốc độ tăng trưởngGDP cao nhất, Trung Quốc tăng 10% năm 2010 và dự kiến sẽ tăng 9,9% năm2011, trong khi Ấn Độ tăng 8,8% năm 2010 và dự kiến tăng 8,4% năm 2011.Nhật Bản tăng trưởng 1,9% năm 2010 và sẽ tăng trưởng 2,0% năm 2011. HànQuốc sẽ có tốc độ tăng trưởng năm 2011 là 5,05%...
 |
Năm 2011, nền kinh tế Việt Nam được IMF dự báo tăng trưởng khoảng 6,5%,thấp hơn tốc độ tăng trưởng của Campuchia (6,8%) và Lào (7%) một ít. Tuynhiên, so với các nước còn lại của ASEAN, tốc độ phát triển kinh tế củaViệt Nam vẫn là cao nhất. Thật ra, đây không phải là điều đáng tự hàonếu biết rằng GDP của Việt Nam hiện nay chỉ bằng 15,3% của Indonesia,36,4% của Thái Lan, 50,4% của Malaysia, 56,1% của Singapore và 58,1% củaPhilippines. Khả năng ta bắt kịp họ vẫn còn là một chuyện xa vời.
Kết thúc năm 2010, lạm phát tại Việt Nam đã vượt ngưỡng hai con số, đạtkhoảng 11%. Các nhà phân tích kinh tế nhận định rằng cho dù Ngân hàngNhà nước Việt Nam vẫn tiếp tục duy trì biện pháp thắt chặt tiền tệ trongnăm 2011 để chống lạm phát và chính sách tài khóa của Chính phủ sẽ khôngquá mở rộng như những năm trước, tốc độ lạm phát của nền kinh tế ViệtNam sẽ khó thể xuống thấp hơn mức thực hiện của năm 2010.
Tình trạngkhiếm hụt cán cân thương mại năm 2011 vẫn còn cao, tuy sẽ không vượt mứccủa năm 2010, do những nỗ lực kiềm chế nhập siêu của Chính phủ.
Nhập khẩu sẽ được cân nhắc thận trọng hơn do tỷ giá đồng bạc Việt Nam sovới đồng USD có giảm đôi chút, tuy nhiên các nhà xuất khẩu Việt Nam vẫnphải tiếp tục đối đầu với một thị trường thế giới cạnh tranh quyết liệt,với những đối thủ nước ngoài có quyết tâm hơn và được sự hỗ trợ tốt hơntừ các chính phủ và hệ thống ngân hàng của họ.
Trên thị trường nội địa, các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất hàng tiêudùng sẽ tiếp tục bị điêu đứng bởi hàng ngoại, đặc biệt là hàng nhập khẩutừ Trung Quốc. Chi phí tài chính, trong đó đáng chú ý là mức lãi suấttín dụng cao sẽ làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp nội địa, trongkhi lương công nhân khó hạ giảm dưới áp lực của lạm phát. Áp lực chi phícao sẽ làm giảm năng suất công nghiệp và lợi nhuận của doanh nghiệp ViệtNam, trong đó chịu ảnh hưởng nhiều nhất sẽ là các doanh nghiệp nhà nước.
Điều có thể thấy là các doanh nghiệp quốc doanh, với mức năng suất laođộng thấp và làm ăn kém hiệu quả kéo dài, sẽ càng gặp nhiều khó khăn,khi sự bao cấp từ ngân sách đang giảm dần với một chính sách tài khóachặt chẽ hơn, ngoại trừ những tập đoàn lớn còn được hưởng ưu thế độcquyền.
Thị trường chứng khoán có thể vượt qua giai đoạn ảm đạm của năm 2010nhưng sẽ là quá lạc quan nếu cho rằng năm 2011 chúng ta có thể chứngkiến sự hồi phục mạnh mẽ của nó. Các nhà đầu tư nước ngoài có thể hoạtđộng tích cực hơn năm trước khi nhận thấy một nội các chính phủ bắt đầunhiệm kỳ mới với cam kết phục hồi tăng trưởng kinh tế, và khi có nhiềunhận định rằng giá cổ phiếu của thị trường chứng khoán Việt Nam đang ởmức thấp rất hấp dẫn.
Tuy nhiên, khi các cân đối vĩ mô của nền kinh tế Việt Nam còn khiếmkhuyết và thiếu tính bền vững, khi sự phối hợp giữa chính sách tiền tệvà chính sách tài khóa còn thiếu sự nhịp nhàng hài hòa cần thiết để củngcố niềm tin và sự tín nhiệm của các doanh nghiệp và các nhà đầu tư, vànhất là để tăng cường năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và hiệu quảhoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, thị trường chứng khoánViệt Nam sẽ khó có những cú hích ngoạn mục trong năm 2011 để trở lạithời kỳ vàng son trước đây - khi Việt Nam vừa mới gia nhập WTO.
Thị trường bất động sản có tan băng hay không tùy thuộc rất nhiều vàodòng vốn FDI đổ vào Việt Nam, sự tăng trưởng ổn định của nền kinh tế vàsự khởi sắc trở lại của thị trường chứng khoán. Đây là những yếu tốkhông thể dễ dàng có được trong năm 2011. Trong tình hình đó, một sựđiều chỉnh về giá bất động sản trên thị trường có thể xảy ra trongkhoảng giữa năm 2011 và chính đó sẽ trở thành một trong những yếu tố làmtan băng nhưng đồng thời cũng làm tan vỡ nhiều giấc mơ bất động sản củanhiều đại gia.
Tỷ giá đồng bạc Việt Nam so với đồng USD trên thị trường tự do có thểgia tăng đôi chút trong dịp Tết Nguyên đán, khi đông đảo Việt kiều vềthăm gia đình và đón xuân. Tuy nhiên, việc duy trì lâu dài tỷ giá 19.450đồng ăn 1 USD trong cả năm 2011 sẽ là một việc rất khó khăn. Do đó, mộtsự điều chỉnh giảm khoảng 5 - 6% tỷ giá chính thức giữa VND/USD vào giữanăm 2011 là rất có khả năng, nếu những nỗ lực giảm bớt khiếm hụt cán cânthương mại và củng cố dự trữ ngoại tệ quốc gia là quyết tâm thực sự củaChính phủ và Ngân hàng Nhà nước.
Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam sẽ vất vả để giữ gìn sự ổn địnhvà tăng trưởng trong năm 2011. Những ngân hàng thương mại lớn vẫn có ưuthế vượt trội so với những ngân hàng nhỏ trong việc duy trì thanh khoảnvà áp dụng mức lãi suất cho vay phù hợp đối với các doanh nghiệp kháchhàng của mình, mặc dù lãi suất tín dụng ngân hàng năm 2011 vẫn là mứclãi suất quá cao, nhìn từ góc độ của doanh nghiệp. Tỷ suất lợi nhuận củangân hàng sẽ không tăng nhiều như những năm trước, nhưng khoảng cách lợinhuận giữa các ngân hàng thương mại lớn và nhỏ năm 2011 sẽ mở rộng nhiềuhơn.
Về phần mình, Ngân hàng Nhà nước vẫn phải cố gắng đảm bảo một chính sáchtiền tệ hướng đến cả hai mục tiêu tăng trưởng kinh tế và chống lạm phátvà do đó vẫn sẵn sàng các biện pháp can thiệp để duy trì sự ổn định cầnthiết của hệ thống ngân hàng.
Dù rằng một số ngân hàng nhỏ đã được phépcủa Ngân hàng Nhà nước hoãn lại việc tăng vốn pháp định cho đến cuối năm2011, nhưng do những khó khăn về thanh khoản, về chi phí huy động, vềhiệu quả hoạt động, về tỷ suất lợi nhuận..., khả năng sáp nhập, hợp nhấtmột số ngân hàng thương mại nhỏ để đạt mức vốn pháp định tối thiểu là cóthể xảy ra, và đó nên được xem là một điều tốt trong điều kiện thiếuthốn nhân sự ngân hàng, đặc biệt là thiếu cấp quản lý điều hành có đủtâm và tầm như tình trạng hiện nay.
Nền kinh tế Việt Nam sẽ không có nhiều biến động trong năm 2011, nhưngđã có những dấu hiệu cho thấy có nhiều khả năng Việt Nam sẽ rơi vào điềumà các nhà phân tích kinh tế gọi là "bẫy thu nhập trung bình" mà đặctrưng là hiệu quả đầu tư thấp (ICOR đang vượt con số 8), năng suất laođộng thấp và năng lực cạnh tranh suy giảm. Nếu không quyết tâm hành độngđể vượt qua cái bẫy này, Việt Nam sẽ mãi mãi là một nước có thu nhập sosánh từ thấp đến trung bình.
Năm 2011 là năm đầu tiên của thập niên thứ hai của thiên niên kỷ mới,cần thiết phải có một chiến lược kinh tế mới cho phát triển, trong đóvai trò của Chính phủ nên chuyển từ trọng tâm là quản lý và giám sátsang trọng tâm là hỗ trợ và thúc đẩy.
Sung dụng hiệu quả các nguồn lực -trong đó quan trọng hàng đầu vẫn là nguồn nhân lực - để tăng cường nănglực cạnh tranh của nền kinh tế quốc gia, giảm thiểu chi phí và lãng phíphải là nguyên tắc vàng của mọi quyết định kinh tế, vĩ mô cũng như vimô, trong khu vực kinh tế nhà nước cũng như khu vực kinh tế tư nhân.
Trước thềm năm mới, chúng ta kỳ vọng rằng Chính phủ mới có đủ quyết tâmvà sáng suốt thực hiện những chương trình cải cách kinh tế vĩ mô cầnthiết để mở ra con đường phát triển mới, đưa đất nước tiến đến cườngthịnh.
Theo Doanh nhân Sài Gòn
