Phần lớn các doanh nghiệp chế biến nông sản trong nước hiệnnay chưa thiết lập được nguồn nguyên liệu ổn định và thường xuyên trong cảnh“ăn đong” nên khó đáp ứng đơn đặt hàng.

Theo ông Chu Văn An, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Thủy sản Minh Phú,hiện các nước trong khu vực rất chú trọng quy hoạch phát triển vùng nguyênliệu bền vững. Như ở Thái Lan, việc trồng cây gì, nuôi con gì ở khu vực nào,nhà máy chế biến công suất bao nhiêu được xem xét và triển khai rất bài bản.Trong khi đó ở nước ta, mọi thứ đều gần như tự phát.

Khó thoát vòng luẩn quẩn

Thời điểm này nhiều nhà máy thủy sản tại khu vực đồng bằng sông Cửu Longđang hoạt động cầm chừng, chỉ với 30% - 40% công suất do thiếu nguyênliệu. Nguồn cung không đủ, giá tôm nguyên liệu liên tục được đẩy lên caotrong vài tháng gần đây. Hiện tôm sú loại 20 con/kg đang ở mức 185.000đồng/kg, loại 30 con/kg ở mức 150.000 - 160.000 đồng/kg; tăng trung bình20.000 đến 25.000 đồng/kg so với tháng trước.

Nhiều nhà máy rơi vào tìnhtrạng sản xuất cầm chừng, chỉ sản xuất 10% công suất. Lãnh đạo một côngty chế biến thủy sản than phiền rằng, mỗi ngày công ty này chỉ mua đượcgần 15 tấn tôm, trong khi sức tiêu thụ của họ được thiết kế trên 150 tấntôm/ngày.

Nguyên liệu “ăn đong”
Để tránh “ăn đong”, ngành thủy sản cần được quy hoạch nguồn nguyên liệu. Trong ảnh: Chế biến bạch tuộc xuất khẩu tại Công ty Hai Thanh (Ảnh: Hồng Thúy)

VN xuất khẩu cao su thiên nhiên đứng top 5 thế giới, nhưng ngành côngnghiệp sản xuất các sản phẩm từ mủ cao su thiên nhiên vẫn thường xuyêntrong tình trạng bị động về nguồn nguyên liệu. Hiện nhiều đơn vị sảnxuất phải gồng mình nhập về mủ cao su với giá tăng lên đến 300% so với thời điểm tháng 4-2009.

Một cây cao su khai thác được phảimất khoảng thời gian chăm bón 7 năm. Vì vậy, nếu các doanh nghiệp chếbiến không có chiến lược dài hạn trong đầu tư nguồn nguyên liệu thì khóthoát khỏi cảnh “ăn đong”.

Tình trạng thiếu mía nguyên liệu cũng luôn là “chuyện dài”. Nhiều nhàmáy đường hằng năm chỉ khai thác được từ 20%-30%. Trong khi đó, ở một sốđịa phương, việc kêu gọi và cấp phép cho các nhà máy và cơ sở chế biến vẫn đang diễn ra ồ ạt. Cái vòng luẩn quẩn “được giá, thiếunguyên liệu” đã, đang và sẽ tiếp tục diễn ra.

Liên kết và cam kết

Hiện nhiều nhà máy chế biến đang tự tìm cách cứu mình trong việc chủđộng đầu tư vùng nguyên liệu. Như Công ty CP Thủy sản Minh Phú, đã đầu tư sản xuất con giống ở Ninh Thuận, liên kết với nông dânnuôi trên 600 ha tôm theo mô hình khép kín ở Kiên Giang và Cà Mau nhằmổn định nguyên liệu sản xuất.

Xây dựng các vùng nguyên liệu là điều rất cần thiết trong việc pháttriển nông sản thương hiệu Việt. Tính ổn định của nó sẽ làm tăng giá trịlợi nhuận cho cả doanh nghiệp lẫn nông dân. Tuy nhiên, thực tế khôngphải doanh nghiệp chế biến nào cũng đủ lực để đầu tư chủ động đượcnguyên liệu đầu vào.

Việc quy hoạch phát triển vùng nguyên liệu bền vữngđòi hỏi ở tầm vĩ mô. Trao đổi với phóng viên Báo NLĐ, ông Lê Thế Chỉ,Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cà phê VN, cho rằng vấn đề này cần nhữngcú hích đột phá từ chính sách của Nhà nước. Trước hết, phải hoàn thiệncơ sở hạ tầng và các chính sách ưu đãi để huy động nguồn vốn tập trungvề nông thôn, nhằm phát triển vùng nguyên liệu và công nghiệp chế biến.

Cần quy hoạch để có chính sách đầu tư
Ông Nguyễn Đình Long,Viện phó Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, cho biết:  Cần căn cứ vào lợi thế của các ngành để xây dựng các vùng nguyên liệu cụ thể, xác định được địa điểm, quy mô. Muốn xây dựng được vùng nguyên liệu trong nông nghiệp cần có các quỹ đất thích hợp, các chính sách về quản lý và sử dụng đất, tăng cường các biện pháp kỹ thuật khuyến nông, hỗ trợ tốt về cơ sở hạ tầng cho từng vùng nguyên liệu. Nhà nước cần đóng vai trò quan trọng trong việc gắn kết giữa nhà máy chế biến với vùng nguyên liệu, tạo nên kết cấu bền vững...

Theo Khánh Mai
Người lao động