Gần đây, người dân chủ yếu nuôi, buôn bán ngựa bạch và không ít người đã giàu lên nhờ nghề này.
Nghề chăn nuôi và chế biến các sản phẩm từ ngựa của xã Dương Thành (Phú
Bình - Thái Nguyên) có từ những năm 80 của thế kỷ trước. Gần đây, người
dân chủ yếu nuôi, buôn bán ngựa bạch và không ít người đã giàu lên nhờ
nghề này.
Làng Phẩm, xã Dương Thành được công nhận là làng nghề tuyền thống của
tỉnh Thái Nguyên từ năm 2014. Làng Phẩm từ xa xưa là làng thuần nông,
cuộc sống nhiều khó khăn, người dân nuôi ngựa để cày, bừa cung cấp sức
kéo, dùng làm thực phẩm và không phân biệt ngựa trắng hay xám, đen...
Nghề nuôi ngựa bạch manh nha phát triển từ khoảng những năm 1996-1997
khi được đánh giá có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, có giá trị cao
về mặt y học. Tuy nhiên, chỉ gần chục năm nay, nhiều hộ dân làng Phẩm
mới giàu lên nhờ nghề nuôi ngựa bạch (hay còn gọi bạch mã) thuần chủng.
Hàng chục hộ đã xây được nhà cao tầng trị giá hàng tỷ đồng, có hộ còn sắm ô tô giá trị trên dưới 1 tỷ đồng.
Hợp tác xã Chăn nuôi ngựa bạch được thành lập năm 2011 gồm
48 hộ dân do anh Dương Văn Huyên làm chủ nhiệm. Anh Huyên (người trong
ảnh) cho biết trước đây việc chăn nuôi ở làng Phẩm là tự phát, HTX sau
khi thành lập đã phối hợp với các tổ chức chuyên nghành mở nhiều lớp bồi
dưỡng, nâng cao kiến thức chăn nuôi để tăng hiệu quả kinh tế cao hơn.
Vợ chồng chị Nguyễn Thị Nguyên nuôi, chế biến các thực phẩm
từ ngựa bạch từ hàng chục năm nay. Chị Nhiên cho biết giá thành ngựa
bạch cao hơn các loại ngựa khác, ngựa đủ tiêu chuẩn nấu cao (tối thiểu
đủ 36 tháng tuổi) có giá từ 50 đến 80 triệu đồng, trong khi ngựa thường
chỉ có giá khoảng 20 triệu đồng/kg.
Gia đình chị Nguyên không chỉ nuôi mà còn kiêm luôn nghề nấu
cao, chế biến các loại thực phẩm từ ngựa bạch. Giò ngựa bạch được coi
là đặc sản có giá gần 300 ngàn đồng/kg được trữ trong tủ bảo quản thực
phẩm đông lạnh. Chị Nguyên cung cấp thịt, giò ngựa bạch cho nhiều nhà
hàng, khách sạn ở TP Thái Nguyên và cả Hà Nội.
Một số gia đình ở làng Phẩm còn có cả kho trữ đông lạnh có thể trữ đông hàng tấn, xương ngựa bạch dùng nấu cao.
Năm 2015, vợ chồng chị Nguyên đã xây được ngôi nhà cao tầng khang trang với hệ thống cây cảnh quý.
Chiếc ô tô có giá 700 triệu đồng của vợ chồng chị Nhiên cũng
được mua từ nghề chăn nuôi ngựa bạch. Có 3 hộ thuộc HTX chăn nuôi ngựa
bạch làng Phẩm đã sắm được ô tô. Ngựa bạch hiện nay thường được mua từ
tỉnh Cao Bằng và một phần nhập khẩu từ Trung Quốc.
Chị Dương Thi Cúc hiện đang nuôi 5 con ngựa bạch, mỗi năm
gia đình chị mua vào, bán ra hơn chục con, thu nhập từ 150 đến 200 triệu
một năm. Điểm đặc biệt là hầu hết ngựa bạch ở làng Phẩm không chăn thả
mà chỉ nuôi trong chuồng.
Toàn bộ ruộng lúa của gia đình chị Cúc đã chuyển đổi sang
trồng cỏ để làm thức ăn cho ngựa bạch. Cũng nhờ chăn nuôi ngựa bạch mà
vợ chồng chị đã có tiền đầu tư xây dựng được thêm khu chuống trại nuôi 5
con lợn nái.
Vừa cho ngựa ăn, ông Dương Quang Bách (72 tuổi), Phó chủ
nhiệm HTX, hiện có đàn ngựa 5 con trong đó có 1 con ngựa kim, cho biết
ngựa bạch rất dễ nhầm với ngựa kim (có giá trị thấp hơn) vì đều có màu
trắng. Điểm chung là thức ăn của cả 2 loại ngựa này đều đơn giản là ngô,
sắn, cỏ... có sẵn tại địa phương.
Ông Bách cho biết, việc quan trọng trong chăn nuôi ngựa bạch
là khâu chọn giống, phải phân biệt được ngựa bạch với ngựa kim (ngựa
trắng), ngoài lông da toàn thân màu trắng hồng, mũi, miệng, hậu môn và
bộ phận sinh dục màu hồng đỏ, 4 chân có móng màu trắng ngà
Một đặc điểm rất quan trọng để nhận biết ngựa bạch là đôi
mắt đặc biệt. Mắt ngựa bạch phải có màu trắng, con ngươi phải đỏ rực lên
khi gặp ảnh đèn khi trời tối, ông Bách trao đổi thêm kinh nghiệm.