Song song với việc sản xuất bom, Khan đã âm thầm xây dựng mạng lưới buôn bánngầm các bí mật hạt nhân ra nước ngoài.
Khan đặt trụ sở mạng lưới của mình tạiDubai - Tiểu vương quốc Arập thống nhất, nơi có khu mậu dịch tự do, với các thủtục tạm nhập tái xuất dễ dàng nhất thế giới.
 |
| Đông đảo những người Hồi giáo coi A.Q.Khan là người anh hùng |
Công trường sản xuất
Tận dụng được thời cơ chính quyền Mỹ đang bị gây sức ép trước sự kiện ởAfghanistan vào những năm 80 thế kỷ trước, A.Q.Khan đã có thể nhập chương trìnhvào Pakistan một cách an toàn, đạt được yêu cầu độc lập với chính quyền về việcsản xuất bom. Sau gần chục năm ở Kahuta, Khan đã hoàn chỉnh được hệ thống máy lytâm và tăng tốc công việc của mình. Nhờ có Khan mà Pakistan trở thành nước thứ 5trên thế giới đã thành công trong quá trình làm giàu uranium.
Thành công này là quá đủ để Tổng thống đổi tên Phòng thí nghiệm thành PhòngNghiên cứu Khan (KRL) từ ngày 1/5/1981. Với kỹ năng làm việc và buôn bán củamình, Khan đã nổi lên như một ngôi sao. Bên cạnh đó, nhờ tài tuyên truyền củaKhan và của nhà nước, chương trình hạt nhân của Pakistan đã trở thành biểu tượngquan trọng của nền độc lập dân tộc, niềm tự hào và chủ quyền, là một phần đốinghịch trực tiếp với Mỹ và sức ép của nó về việc phải ngăn cản chương trình. "Kahutalà nơi được cả nước Pakistan ủng hộ, là một biểu tượng của một nước nghèo vàđang phát triển".
Khởi đầu, Mỹ đã quá cường điệu những khó khăn mà Khan phải đối mặt trong quátrình sản xuất máy ly tâm và làm giàu uranium. Mặc dù từ năm 1982 CIA đã biếtviệc Pakistan tìm mua nguyên liệu đặc biệt cho quá trình sản xuất bom từ cáccông ty của châu Âu, tuy nhiên các tin tức tình báo ghi nhận tiếp theo lại khôngcó bất kỳ nghi ngại nào rằng Khan đã phát triển đủ quá trình làm giàu để tạo rabom hạt nhân. Sau này, Mỹ phải ân hận vì trong suốt một thời gian dài đã đánhgiá quá chủ quan và mất cảnh giác với Pakistan.
Với mục tiêu ban đầu là làm giàu uranium, tiếp theo, Khan đã xúc tiến sản xuấtvũ khí để bán cho cả Bộ Quốc phòng Pakistan và cho các quốc gia khác. Tổ hợp củaKhan đã lấn sâu vào nền công nghiệp quốc phòng và là cầu nối giữa giới quân sựvới nhà nước, với giới khoa học và khu vực kinh tế tư nhân. Giới quân sự ởPakistan có vai trò chủ yếu trong nền kinh tế cũng như điều hành các tổ hợp lớn,và KRL là một phần quan trọng trong đó.
Đến năm 1991, Khan đã có 6.000 lao động có tay nghề cao và các nhà khoa học (baogồm cả các kỹ sư) làm việc ở Kahuta, sản xuất ra tên lửa và mìn có giá trị 350triệu USD. KRL đồng thời bán tên lửa đất đối không, hệ thống chống tăng, cácloại mìn, vũ khí lazer và dàn phóng tên lửa. Khan điều hành một dây chuyền sảnxuất hạt nhân bí mật, quá trình làm giàu và chương trình vũ khí đã tạo ra mộtthế giới ngầm trong quốc gia tại một địa điểm mà các cặp mắt tình báo không thểđột nhập vào. Với bước đi này Khan có thể đã trở thành nổi tiếng là vị cha đẻcủa chương trình hạt nhân ở Pakistan.
Bom hạt nhân “made in Pakistan”
Buổi chiều ngày 27/5/1998, mọi công việc chuẩn bị cho vụ thử hạt nhân đầu tiêncủa Pakistan đã hoàn tất, thế giới nín thở hướng về đồi Chagai - nơi được chọnđể thử quả bom đầu tiên của Pakistan. Hai ngày sau, Pakistan tiếp tục thử quảbom thứ hai. Thời khắc lịch sử đó đã ghi dấu đất nước này trở thành quốc gia Hồigiáo đầu tiên có bom hạt nhân, và là quốc gia thứ 7 sở hữu vũ khí hạt nhân trênthế giới.
Trước đó vào ngày 13/5, Tổng thống Mỹ Bill Clinton đã có 4 cuộc điện đàm để vừahứa hẹn, vừa răn đe, yêu cầu Thủ tướng Sharif "kiềm chế", nhưng Thủ tướng Sharifnói rằng ông ta chịu sức ép của cả thế giới Hồi giáo: phải hoàn tất "trái bomđạo Hồi"! Vụ thử bom hạt nhân của Pakistan đã được thế giới Hồi giáo hân hoanchúc mừng. Bộ trưởng Ngoại giao Iran sau đó vài ngày đã tuyên bố: "Bây giờ thếgiới đạo Hồi đã có thể sản xuất được bom của mình!".
Tuy nhiên, trong khi người Hồi giáo hân hoan bao nhiêu thì lực lượng hòa bìnhthế giới lại lo lắng bấy nhiêu. Bởi không chỉ lại có thêm một kho hạt nhân mớixuất hiện, mà nguy hiểm hơn là một đường dây buôn bán bí mật hạt nhân đã hìnhthành ngay trong lòng những quốc gia đang tìm kiếm vũ khí hạt nhân. Điều nàykhông loại trừ khả năng công nghệ hạt nhân sẽ rơi vào tay các quốc gia và tổchức khủng bố. Khan được tung hô như người anh hùng dân tộc, cha đẻ trái bom hạtnhân của Pakistan.
Song song với việc sản xuất bom, Khan đã âm thầm xây dựng mạng lưới buôn bánngầm các bí mật hạt nhân ra nước ngoài. Khan đặt trụ sở mạng lưới của mình tạiDubai - Tiểu vương quốc Arập thống nhất, nơi có khu mậu dịch tự do, với các thủtục tạm nhập tái xuất dễ dàng nhất thế giới. Là một người thông minh và có đầuóc chiến lược, Khan có dụng ý không tạo ra thị trường chợ đen (black market) ồnào mà là một thị trường màu xám (grey market) kín đáo bằng cách khôn khéo láchcác kẽ hở luật pháp ở những quốc gia chưa có các đạo luật kiểm soát chặt chẽxuất nhập khẩu.
 |
| Cuộc hội kiến giữa A.Q.Khan (bên trái) với Tổng thống Pervez Musharraf, tháng 2/2004 |
Những thương vụ đen và đỉnh cao quyền lực
Từ năm 1984, các nghiên cứu hạt nhân ở Iran được bắt đầu dưới sự giám sát củangười phát ngôn của Quốc hội (sau đó là Tổng thống) - Hashemi Rafsanjani. Songsong với sự nỗ lực trong nước, Iran đã hướng chú ý đến các chuyên gia từ nướcngoài để thúc đẩy chương trình. Iran bắt đầu tìm kiếm liên minh và công nghệ từtrong số rất nhiều các quốc gia muốn buôn bán công nghệ, gồm các nước như CHDCNDTriều Tiên, Libya và các quốc gia khác. Iran cũng nhận thấy hãy còn một đối tácrất "tiềm năng", đó chính là Pakistan. Những gì người Pakistan làm được đã bắtđầu được xuất khẩu cho Iran, điều đó tạo cho Iran tiếp cận gần hơn đến mục tiêusản xuất bom. Bằng mọi cách, quá trình của Iran có lẽ rất gần với quá trình songsong diễn ra ở Pakistan.
Năm 1985, lãnh đạo Iran đã quyết định bắt đầu công việc tự mình làm giàuuranium. Họ hiểu rằng Pakistan đã sản xuất được bom, rằng Khan là kẻ đã làm đượcđiều đó và không cần giữ bí mật. Dưới thời Tổng thống Zia, những bước quan hệđầu tiên giữa Pakistan và Iran về lĩnh vực hạt nhân đã diễn ra trên bình diệnquan hệ nhà nước.
Các nhà khoa học bắt đầu quay trở về, và đây là sự khởi đầucho các thương vụ hợp tác giữa hai nước, và phía Iran bắt đầu nói về "Vấn đề hạtnhân phi hòa bình". Ở tầm quốc gia chính thức, sự hợp tác có giới hạn giữaPakistan và Iran tiếp tục đến đầu những năm 90. Nhưng một sự hợp tác còn bí mậtvà mờ ám hơn nữa, cũng đã diễn ra thông qua các cuộc tiếp xúc riêng với Khan.Đối với Khan, đây bắt đầu là một mùa xuân ấm áp.
Một số báo cáo ghi nhận rằng tháng 1/1987, Khan đã bay trên máy bay riêng từIslamabad đến Tehran để gặp gỡ các quan chức cao cấp của Iran. Bản thân Khancũng không trực tiếp tham dự vào quy trình mua bán tại cuộc gặp ở Dubai năm1987, nhưng ông ta là mắt xích quyết định của "hệ thống".
Sau cuộc gặp đầu tiên, "hệ thống" đã đưa ra lời chào hàng chính thức cho Iran,tất cả phục vụ cho mục tiêu tối hậu của Iran là: trở thành quốc gia tự sản xuấtlò ly tâm và các linh kiện liên quan. Với sự giúp đỡ từ mạng lưới của Khan,chương trình làm giàu bí mật của Iran đã tiến rất xa vào năm 1995.
Tới năm 2000,Iran đã sẵn sàng để bắt đầu xây dựng hai cơ sở làm giàu ở Natanz, một nhà máyđịnh lượng có 1.000 máy ly tâm, khi tăng thêm nhiều hơn thì có 50.000 máy. Điềunày đảm bảo đủ dung lượng để sản xuất uranium được làm giàu ở tỉ lệ cao - đủ đểsản xuất từ 20 đến 30 trái bom hạt nhân mỗi năm.
Những gì Khan đã tiến hành với Iran vào những năm 80 cũng lặp lại tương tự vớiBình Nhưỡng và Libya. "Hệ thống" đưa ra thông điệp để thế giới hiểu rằng họ sẵnsàng bán bất kỳ cái gì cho những ai quan tâm.
Từ những năm 80, vệ tinh tình báo Mỹ đã cảnh báo về chương trình tìm kiếmuranium của CHDCND Triều Tiên. Đến năm 1989, Bình Nhưỡng cho khởi động lò phảnứng Yongbyon và đã có đủ nhiên liệu để sản xuất plutonium cho 1-2 trái bom. Tuynhiên phải đến những năm 1996-1997, mối liên hệ của Bình Nhưỡng với Pakistan mớitrở nên thực sự "nguy hiểm".
Họ bắt đầu buôn bán lương thực, máy móc, dầu mỏ và cũng thời gian đó, các chuyếnđi lại giữa A.Q.Khan và Islamabad với Bình Nhưỡng đã tăng lên, và các chuyến đếnthăm CHDCND Triều Tiên cũng trở nên thường xuyên hơn. Những thỏa thuận về chươngtrình làm giàu uranium của CHDCND Triều Tiên sẽ bắt đầu với tốc độ cao và dườngnhư đó là thời điểm bắt đầu sự trao đổi công nghệ làm giàu đổi lấy công nghệ tênlửa tầm xa.
Khan cũng đã có các chuyến thăm CHDCND Triều Tiên ít nhất 13 lần riêng trongkhoảng từ năm 1997. Một vài năm sau, Tổng thống Musharraf thừa nhận rằng: "Cókhoảng 12 chiếc máy ly tâm đã được gửi tới CHDCND Triều Tiên trong thời gian đó,bao gồm cả các bộ phận, linh kiện và các bộ phận tổng thành".
Người ta đánh giá rằng, không có Khan thì CHDCND Triều Tiên có thể vẫn có vậtliệu cho bom hạt nhân từ các nguồn plutonium của họ. Nhưng các thương vụ củaKhan với CHDCND Triều Tiên chắc chắn đã trợ giúp nước này tiến xa thế nào trongviệc hiện thực hóa tham vọng hạt nhân.
Lúc này Khan đã trở thành một thương nhân tầm cỡ toàn cầu. Ngay từ những năm 80,Khan đã bắt đầu gặp gỡ các quan chức cao cấp của nhiều quốc gia trong một khônggian từ Bắc Phi, vượt qua Trung Cận Đông, có lẽ tới cả châu Á với bất kỳ nhânvật nào, miễn là những người có lợi ích trong việc mua bán các sản phẩm côngnghệ hạt nhân.
Trên đỉnh cao của thành công, Khan chưa bao giờ thấy ngượng khi phải nói cho thếgiới biết những gì ông ta đang làm. Khan viết trên tạp chí kỹ thuật rằng, ông tađã cảm thấy tuyệt vời thế nào khi thực hiện công việc và sử dụng các bài báo nhưmột cách để quảng cáo miễn phí cho công nghệ mà ông ta có thể cung cấp.
Nhữngcuốn sách giới thiệu được Khan cho phát hành với những tiêu đề rất tự hào, trongđó liệt kê danh sách tất cả những gì người ta cần cho một chương trình hạt nhânvà nêu rõ, họ sẵn sàng bán các sản phẩm đó cho nước ngoài.
Chính quyền Pakistan đồng thời cũng vào cuộc. Một quảng cáo xuất hiện trên báochí Pakistan vào năm 2000 đã khơi dậy nhiều câu hỏi về vai trò của chính quyềntrong việc tăng tốc độ tìm kiếm công nghệ hạt nhân. Tướng Mirza Aslam Beg, cựuBộ trưởng Quốc phòng đã nói: "Pakistan có đầy đủ các hạng mục, những thứ đã đượcchào bán, chứ không phải chỉ là khẩu hiệu suông".
Năm 1995, Khan bắt đầu cái mà người ta gọi là 5 cuộc tiếp xúc với Libya. NgườiLibya nôn nóng muốn có vũ khí hạt nhân và muốn biết, liệu Khan có thể cung cấpcho họ hay không? Các cuộc gặp tiếp tục diễn ra trong vòng 5 năm và 2 mẫu mới đãđược chuyển đến Libya vào tháng 9/2000. Đây là một đột phá để bắt đầu hàng loạtđơn hàng cho 10.000 máy ly tâm P-2, đủ để sản xuất các vật liệu có đặc tính phânhạch, đủ khả năng sản xuất đến 10 quả bom/năm.
Việc chuyển giao còn gồm bản thiết kế cho một nhà máy, 12 tấn loại khí UF6 vàhầu như toàn bộ các thiết bị đi theo. Kèm theo đó là các dịch vụ trọn gói. VớiIran và CHDCND Triều Tiên, Khan có thể đơn giản chỉ gửi các linh kiện từPakistan, còn Libya thì đã mua một chương trình đòi hỏi phải được lắp đặt đầyđủ, kể cả các bộ phận tổng thành của máy ly tâm. Cùng với việc phải cung ứng máymóc là khoản tiền hoa hồng có thể lớn hơn và đây được đánh giá là một hợp đồnglớn nhất mà họ có được.
Để thỏa mãn đầy đủ các thương vụ với Libya, mạng lưới bây giờ đã mở rộng đáng kểvà phát triển thêm các nhánh mới, theo dự đoán có tới 30 công ty ở 12 quốc giađã bị lôi kéo vào mạng lưới theo các cách khác nhau, với nửa tá các tụ điểm buônbán ở 3 châu lục.
Trên thực tế, Khan đã mở rộng phạm vi hoạt động trong thập niên 90, sự tự do củaông ta mở rộng hơn vì phương Tây không có đủ thông tin về tham vọng của ông ta.Khan đã luôn bị nằm trong tầm theo dõi của cơ quan tình báo châu Âu và Mỹ, vàđược coi như một nhân vật quan trọng trong chương trình hạt nhân của Pakistan,nhưng vai trò của ông ta như một kẻ mua bán thì chưa bị hé lộ vào giữa những năm90.
Vào năm 1996, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đã tính là có tới 12quốc gia liên quan đến các thương vụ buôn bán hạt nhân phi pháp. Việc vạch ranhững kẻ điều hành mạng lưới buôn bán này trên thực tế là không dễ dàng, nhưnghoạt động của một người trung gian bị lộ ra thì có thể biết được cả người cungứng và người mua.
Một góc của tam giác này chính là kẻ hưởng lợi - Khan, có lẽ là kẻ sáng giánhất. Nhưng liệu ông ta là kẻ mua hay người bán? Là một kẻ chủ mưu hay chỉ làmột đầu mối? Những câu hỏi ấy không phải là dễ trả lời trong nhiều năm, khi Khanthực tế đang đứng ở trung tâm của sự kiện và lại đứng sau rất nhiều thương vụ màmãi sau này mới hé lộ. Điều đó thậm chí còn là bí mật đến tận cùng khi Khan vàhệ thống của ông ta đã trở thành nổi tiếng trong thế giới ngầm truyền bá hạtnhân.
Theo ANTG Online
